هنگامی که به طوطی‌ها یا مکائوها فکر می‌کنید، احتمالاً واژه «تقلیدکننده» به ذهنتان خطور می‌کند. این پرندگان جذاب مدت‌هاست که به دلیل توانایی در تقلید صدا، از جمله گفتار انسان و صداهای دیگر با دقتی شگفت‌انگیز، مورد تحسین قرار گرفته‌اند.
اما اخیراً تیمی بین‌المللی از پژوهشگران سطح کاملاً جدیدی از این توانایی تقلید را کشف کرده‌اند. این بار موضوع صدا نیست، بلکه حرکت است.
این مطالعه به سرپرستی دکتر عایشه هالدار از مؤسسه ماکس پلانک برای هوش زیستی و با همکاری بنیاد لورو پارک انجام شده است.
طوطی آبی‌گلو، که گونه‌ای به شدت در معرض خطر انقراض است، نشان داده که در تقلید حرکات فیزیکی نیز به اندازه تقلید صداها مهارت دارد.
کشف تقلید حرکات بدون هدف خاص
دانشمندان پس از آزمایش توانایی این طوطی‌ها در تقلید حرکات بدون هدف خاص (حرکاتی که شامل استفاده از اشیاء یا نتیجه‌ای مشخص نیستند) به این نتیجه رسیدند. تا پیش از این، تصور می‌شد این نوع تقلید منحصر به انسان‌ها است.
تقلید و تکامل فرهنگی
تقلید حرکات بدون هدف خاص مدت‌ها به‌عنوان یکی از پایه‌های تکامل فرهنگی انسان شناخته شده است.
از انتقال مهارت‌های فنی گرفته تا پذیرش عادات فرهنگی، انسان‌ها در کپی کردن حرکات با دقتی فوق‌العاده مهارت دارند که این امر باعث تقویت روابط اجتماعی و رفتارهای مثبت می‌شود.
مطالعات قبلی نشان داده‌اند که حیواناتی مانند سگ‌ها و مرغ عشق‌ها می‌توانند به‌صورت خودکار حرکات مرتبط با اشیاء را تقلید کنند. اما مطالعه مکائوها نخستین شواهد از تقلید خودکار حرکات بدون هدف خاص در گونه‌های غیرانسانی را ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که تقلید چگونه می‌تواند در پویایی‌های اجتماعی و فرهنگی نقش ایفا کند.
مهارت‌های تقلیدی مکائوها
پژوهشگران مکائوها را آموزش دادند تا دو حرکت خاص – «بالا بردن پا» و «باز کردن بال‌ها» – را در پاسخ به سیگنال‌های دستی انجام دهند. سپس، پرندگان به دو گروه تقسیم شدند تا توانایی آنها در تقلید یا عدم تقلید آزمایش شود.
در گروه «سازگار»، مکائوها زمانی که حرکت پرنده دیگر را تقلید می‌کردند، مانند بالا بردن پا هنگام بالا بردن پای نمایش‌دهنده، پاداش می‌گرفتند.
اما در گروه «ناسازگار»، پرندگان فقط زمانی پاداش می‌گرفتند که حرکت مخالف را انجام می‌دادند، مثلاً هنگام بالا بردن پای نمایش‌دهنده، بال‌هایشان را باز می‌کردند.
نتایج نشان داد که مکائوها به‌طور طبیعی تمایل به تقلید از دیگران دارند. پرندگان گروه ناسازگار در سرکوب تمایل خود برای تقلید دچار مشکل شده و اشتباهات بیشتری مرتکب شدند و پاسخ‌های آنها زمان بیشتری برد، که این موضوع غریزه تقلید خودکار آنها را برجسته می‌کند.
تقلید خودکار و نورون‌های آینه‌ای
دکتر هالدار گفت: «این یافته‌ها شگفت‌انگیز هستند زیرا برای نخستین بار تقلید غیرارادی حرکات بدون هدف خاص در یک حیوان غیرانسانی نشان داده شده است.»
در انسان‌ها، تقلید خودکار با نورون‌های آینه‌ای مرتبط است. این سلول‌های خاص مغز زمانی فعال می‌شوند که فردی حرکتی را مشاهده می‌کند و خود همان حرکت را انجام می‌دهد.
این نورون‌ها به انسان‌ها در درک و تکرار رفتارها کمک کرده و نقش کلیدی در یادگیری و تعاملات اجتماعی ایفا می‌کنند.
هرچند این مطالعه به‌طور مستقیم وجود نورون‌های آینه‌ای در طوطی‌ها مانند مکائوها را ثابت نمی‌کند، رفتار آنها به شدت این موضوع را نشان می‌دهد. توانایی مکائوها در تقلید حرکات بدون تلاش آگاهانه نشان می‌دهد که شاید سازوکارهای عصبی مشابهی در کار باشد و از مهارت‌های پیشرفته تقلیدی آنها پشتیبانی کند.
تقلید مکائوها و تلاش‌های حفاظت
دکتر آگوست فون بایرن از مؤسسه ماکس پلانک برای هوش زیستی اشاره کرد: «این حیوانات بسیار اجتماعی در گروه‌های پویا زندگی می‌کنند. تقلید خودکار می‌تواند به یکپارچگی در گروه‌های جدید کمک کرده و انسجام اجتماعی را تقویت کند. این موضوع می‌تواند پایه‌ای برای انتقال فرهنگی رفتارهای خاص گروه باشد.»
به نظر می‌رسد چنین توانایی تقلیدی به‌طور مستقل در گونه‌های غیرمرتبط تکامل یافته است و توسط نیازهای اجتماعی و محیطی مشابه هدایت می‌شود.
توانایی تقلیدی طوطی آبی‌گلو پیامدهای امیدوارکننده‌ای برای حفاظت از آنها دارد. با کمتر از 350 فرد باقی‌مانده در طبیعت، پروژه‌های بازگردانی به زیستگاه طبیعی می‌توانند از این ویژگی بهره‌مند شوند. مکائوهای پرورش‌یافته در اسارت ممکن است رفتارهای طبیعی را از هم‌نوعان وحشی خود بیاموزند و سازگاری آنها با محیط طبیعی را تسریع کنند.
درک بهتر از مکائوها
تلاش‌های بلندمدت بنیاد لورو پارک شامل پرورش 465 مکائو در اسارت و سرمایه‌گذاری بیش از 2 میلیون دلار در حفاظت از آنها است.
این یافته‌ها بُعد جدیدی به مأموریت این بنیاد افزوده و راه را برای استراتژی‌های نوآورانه به‌منظور تضمین بقای این طوطی‌های شگفت‌انگیز هموار می‌کند.
این مطالعه درخشندگی شناختی مکائوها و نقش بالقوه آن در شکل‌دهی رفتارهای اجتماعی و فرهنگی را برجسته می‌کند.
از حفاظت تا زیست‌شناسی تکاملی، این یافته‌ها درهای جدیدی برای درک زندگی پیچیده طوطی‌ها و شباهت‌های شگفت‌آور آنها با انسان‌ها باز می‌کند.
این مطالعه در مجله iScience منتشر شده است.
