قزل‌آلای قهوه‌ای مدت‌ها به‌عنوان گونه‌ای آسیب‌پذیر در برابر سدهای سگ‌آبی در نظر گرفته می‌شد، زیرا این سدها معمولاً به‌عنوان موانعی برای مهاجرت ماهیان شناخته می‌شوند.
یک مطالعه جدید این باور را رد کرده و نشان می‌دهد که این ماهیان سازگار می‌توانند در شرایط خاص از چنین موانعی عبور کنند.
تأثیر سدهای سگ‌آبی بر مهاجرت ماهیان
سدها اغلب ماهیان را در مناطق کم‌عمق به دام می‌اندازند و از دسترسی آن‌ها به مناطق مهم تخم‌ریزی جلوگیری کرده یا آن را به تأخیر می‌اندازند. پژوهشگران هشدار می‌دهند که با توجه به تغییرات اقلیمی و افزایش دوره‌های خشکسالی، این مشکلات در آینده شدت خواهند گرفت.
بررسی حرکت قزل‌آلای قهوه‌ای
در این مطالعه، محققان حرکت قزل‌آلا را در دو رودخانه اسکاتلند بررسی کردند؛ یکی دارای چهار سد سگ‌آبی و دیگری بدون تغییرات مصنوعی.
آن‌ها با استفاده از فناوری تله‌متری، واکنش این ماهیان را در فصل تخم‌ریزی (از اکتبر تا دسامبر) نسبت به این موانع طبیعی ردیابی کردند. این روش شامل نصب میکروچیپ‌هایی روی ماهی‌ها بود که توسط آنتن‌های تعبیه‌شده در ساختار سدها شناسایی می‌شدند.
عبور ماهیان از سدهای سگ‌آبی
نتایج نشان داد که افزایش جریان رودخانه، که معمولاً بر اثر بارندگی رخ می‌دهد، احتمال عبور موفق ماهیان از سدها را افزایش می‌دهد. همچنین، ماهیان بزرگ‌تر شانس بیشتری برای عبور از این موانع داشتند.
از سوی دیگر، کاهش جریان آب موجب ایجاد موانع جدی‌تر شده و در برخی موارد مهاجرت ماهیان را کاملاً متوقف می‌کرد.
نقش تغییرات اقلیمی
دکتر رابرت نیدهام، مدیر بازسازی در بنیاد سگ‌آبی و پژوهشگر پیشین دانشگاه ساوت‌همپتون، در این باره گفت:
“یافته‌های ما نشان می‌دهد که قزل‌آلای قهوه‌ای در شرایط مساعد توانایی بالایی در عبور از سدهای سگ‌آبی دارد و برخی از آن‌ها حتی چندین بار موفق به عبور از این موانع شدند. با این حال، تغییرات اقلیمی و افزایش دما و خشکسالی ممکن است خطر موانع مهاجرتی را در برخی رودخانه‌ها افزایش دهد.”
بازگشت سگ‌آبی به بریتانیا
سگ‌آبی‌ها زمانی در سراسر بریتانیا گسترده بودند، اما در قرن شانزدهم به دلیل شکار بیش از حد منقرض شدند. در سال‌های اخیر، بازگرداندن این گونه به طبیعت یک موفقیت حفاظتی محسوب می‌شود، به‌طوری که اکنون حدود ۱.۲ میلیون سگ‌آبی در سراسر اروپا زندگی می‌کنند.
با این حال، در بریتانیا جمعیت آن‌ها هنوز محدود است و بیشترین تعداد در اسکاتلند و برخی مناطق جنوبی انگلستان یافت می‌شود. اخیراً، وزارت محیط زیست، غذا و امور روستایی بریتانیا (DEFRA) مجوز رهاسازی سگ‌آبی‌ها در طبیعت انگلستان را صادر کرده است.
نگرانی‌ها درباره فعالیت سگ‌آبی‌ها
فعالیت سگ‌آبی‌ها مزایای زیست‌محیطی قابل‌توجهی دارد، اما همچنان نگرانی‌هایی در مورد تأثیر آن‌ها بر شیلات وجود دارد.
ساخت سدها می‌تواند باعث انسداد رودخانه‌ها و ایجاد سیلاب‌های محلی شود. این تحقیق بر اهمیت تدوین راهکارهای مدیریتی فعال برای حفظ تعادل بین اقدامات حفاظتی و نیازهای جمعیت ماهیان تأکید می‌کند.
پروفسور پل کمپ، سرپرست پروژه در دانشگاه ساوت‌همپتون، می‌گوید:
“یافته‌های ما نشان می‌دهد که واکنش ماهیان به تغییرات رودخانه‌ای ناشی از سدهای سگ‌آبی پیچیده است. به‌طور کلی، اگر به رودخانه‌ها اجازه داده شود که به‌طور طبیعی تغییر کنند، فعالیت سگ‌آبی‌ها از نظر اکولوژیکی مزایای زیادی دارد. اما در شرایط خاص، به‌ویژه زمانی که جریان آب کم است، این سدها می‌توانند موانعی جدی برای مهاجرت ماهیان ایجاد کنند.”
لزوم تحقیقات بیشتر
پژوهشگران معتقدند که تحقیقات بیشتری برای درک بهتر تأثیر سدهای سگ‌آبی بر حرکت ماهیان در رودخانه‌های مناطق کم‌ارتفاع و جنوب انگلستان لازم است.
این مطالعه با همکاری بنیاد حفاظت از حیات وحش و بازی (GWCT)، انجمن قزل‌آلا و سالمون، و سازمان NatureScot انجام شد.
اهمیت برنامه‌ریزی برای حفاظت از گونه‌ها
با بازگشت سگ‌آبی‌ها به اسکاتلند و انگلستان، زیستگاه آن‌ها به‌طور چشمگیری با ۵۰۰ سال پیش متفاوت است.
دیلن رابرتز، رئیس بخش شیلات در GWCT، می‌گوید:
“جمعیت بسیاری از ماهیان مهاجر که برای دسترسی به مناطق تخم‌ریزی و دریا نیاز به مسیرهای آزاد دارند، اکنون در وضعیت بحرانی قرار دارند و حتی در لیست گونه‌های در معرض خطر قرار گرفته‌اند. چنین مطالعاتی برای درک بهتر تعامل بین سگ‌آبی‌ها و ماهیان مهاجر مانند قزل‌آلای قهوه‌ای و سالمون ضروری است.”
بحث درباره سدهای سگ‌آبی و ماهیان
دکتر مارتین گی‌وود، مدیر پروژه‌های گونه‌ای در NatureScot، اشاره می‌کند که تعامل بین سگ‌آبی‌ها و ماهیان سال‌ها مورد بحث و بررسی بوده است، به‌ویژه در اسکاتلند.
او می‌گوید:
“ما از حمایت از این تحقیق خوشحالیم، زیرا این مطالعه به درک بهتر این روابط پیچیده کمک می‌کند. چنین شواهدی برای برنامه‌ریزی ادامه احیای سگ‌آبی‌ها در اسکاتلند و تدوین راهکارهای مدیریتی مناسب ضروری است.”
مدیریت شیلات و حفاظت از محیط زیست
این تحقیق بر اهمیت ایجاد تعادل بین حفاظت از محیط زیست و مدیریت عملی شیلات تأکید دارد.
با تغییر شکل اکوسیستم‌های آبی توسط سگ‌آبی‌ها، درک تأثیر آن‌ها بر مهاجرت ماهیان حیاتی خواهد بود. دانشمندان بر ضرورت انجام تحقیقات بیشتر، به‌ویژه در رودخانه‌های کم‌ارتفاع، تأکید دارند.
با توجه به تأثیر تغییرات اقلیمی بر سطح آب، اقدامات حفاظتی آینده باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که هم سگ‌آبی‌ها و هم ماهیان بتوانند در این اکوسیستم‌های مشترک به حیات خود ادامه دهند.
این مطالعه به‌طور کامل در ژورنال PLOS One منتشر شده است.
