یک تکنیک نوآورانه در سنگاپور نشان می‌دهد که بتن می‌تواند تنها «کم‌ضرر» نباشد، بلکه فعالانه به محیط‌زیست کمک کند. پژوهشگران دانشگاه فناوری نانیانگ (NTU) موفق شده‌اند با به‌کارگیری روش جدید چاپ سه‌بعدی، دی‌اکسیدکربن را مستقیماً به بتن تزریق کنند تا هم مقاومت آن افزایش یابد هم فرایند تولید به یک سازوکار طبیعی «کربن‌گیری» تبدیل شود.
چگونه این بتن کربن را به دام می‌اندازد؟
مبنای علمی این رویکرد ساده است. دی‌اکسیدکربن هنگام تماس با ترکیبات موجود در بتن واکنش داده، سفت می‌شود و در ساختار ماده به دام می‌افتد. هدف، کاهش ردپای کربنی دومین ماده پرمصرف جهان یعنی بتن است. چون تولید بتن به دلیل ماهیت انرژی‌بر خود، حدود ۸ درصد از انتشار CO₂ جهانی را به‌تنهایی بر عهده دارد.
بتن «زیست‌یار»؛ از میراث معماری تا نوآوری صنعتی
این پروژه، از یک‌سو تداوم نگاه زیبایی‌شناسانه استادانی مانند کارلو اسکارپا را تداعی می‌کند، و از سوی دیگر نوآوری‌های غول‌هایی چون هولسیم را تکمیل می‌کند. البته چنین پروژه‌هایی معمولاً جلب توجه گسترده نمی‌کنند چون نه بنیان‌گذار مشهور دارند نه وعده‌های اغراق‌آمیز «تغییر جهان». با این حال، ایده‌ای بنیادین در مرکز این ابتکار حضور دارد: تبدیل مسئله به راه‌حل. فرایندی که ساخت‌وساز را از یک منبع انتشار بالا به یک «ماشین جذب کربن» تبدیل می‌کند.
این رویکرد یادآور پرسش طراحی آمریکایی نری اوکسمن است: «آیا می‌توان آینده‌ای را تصور کرد که در آن استفاده از خودرو بهتر از نبود خودرو باشد؟» همین سؤال را می‌توان درباره بتن پرسید.
آیا می‌توان دنیایی داشت که در آن بتن نه فقط کمتر آسیب بزند، بلکه واقعاً سودمند باشد؟
معماری‌ای که محیط را بهبود می‌دهد
روش NTU نشان می‌دهد که چنین آینده‌ای دور از دسترس نیست. این برای معماران و توسعه‌دهندگان به معنای طراحی سازه‌هایی است که «بار اقلیمی» ایجاد نمی‌کنند، بلکه به بهبود محیط کمک می‌کنند. سازه‌هایی مانند پل‌ها، برج‌ها و ستون‌ها که فعالانه کیفیت محیط را ارتقا می‌دهند.
قدرت بیشتر، سرعت بالاتر، کربن‌گیری بیشتر
این تکنیک تنها جذب کربن را به فرایند تولید اضافه نمی‌کند، بلکه بتن را مقاوم‌تر و سریع‌تر قابل چاپ می‌کند و ظرفیت ذخیره‌سازی دی‌اکسیدکربن را هم افزایش می‌دهد. نتیجه، ساخت‌وساز سریع‌تر با مواد و نیروی انسانی کمتر است.
چالش بزرگ: صنعتی که هنوز در گذشته گیر کرده است
اگرچه فناوری دیجیتال با جهش‌های هفتگی پیش می‌رود، صنعت ساخت‌وساز همچنان در چرخه‌های کند قرن بیستم باقی مانده است. تولید بتن هنوز به روش‌های قدیمی تکیه دارد، در حالی که بحران اقلیمی نیازمند راه‌حل‌هایی سریع، مقیاس‌پذیر و قابل اجرا است.
در حالی که NTU مراحل ثبت اختراع را طی می‌کند، تیم تحقیقاتی بر مدل‌هایی کار می‌کند که بتوانند به‌جای CO₂ خالص، از گازهای خروجی صنعتی استفاده کنند. اما حتی این نوآوری‌های هیجان‌انگیز هم به تنهایی کافی نیستند. برای تغییر شکلی عظیم در مقیاس جهانی، به چشم‌اندازهایی بزرگ‌تر و «ماموریت‌محور» نیاز است.
آیا وقت پرسیدن پرسش‌های بزرگ‌تر فرا نرسیده است؟
شاید زمان آن باشد که از صنعت فناوری درس بگیریم. به‌جای پرسیدن اینکه «چگونه بتن را پنج درصد سبزتر کنیم؟» باید بپرسیم «چگونه می‌توان بتن را به نیرویی برای بهبود سیاره تبدیل کرد؟» تبدیل نقش بتن از «شخصیت منفی» به «قهرمان» در داستان اقلیم، شاید همان تحول واقعی باشد که جهان به آن نیاز دارد.
نتیجه‌گیری
بتن کربن‌گیر چاپ سه‌بعدی NTU تنها یک نوآوری مهندسی نیست، بلکه نقطه آغاز معماری‌ای تازه است؛ معماری‌ای که نه فقط مصرف انرژی و آلودگی را کاهش می‌دهد، بلکه محیط را فعالانه ترمیم می‌کند. آینده‌ای که سازه‌ها به جای آسیب، سود برسانند، دیگر یک رؤیا نیست. این آینده در حال ساخته شدن است.
اگر به آینده ساخت‌وساز پایدار علاقه داری، این مقاله را با دوستانت به اشتراک بگذار و مقاله‌های مرتبط با بتن سبز را هم مطالعه کن.
