وقتی گربه‌تان لباس شما را بو می‌کشد یا سرش را به پای شما می‌مالد، ممکن است فراتر از ابراز محبت ساده باشد. بر اساس مطالعه‌ای جدید که در مجله PLOS One منتشر شده، گربه‌ها قادرند تنها از طریق بوییدن، بین انسان‌ها تمایز قائل شوند.
این کشف از سوی پژوهشگرانی در دانشگاه کشاورزی توکیو به رهبری یوتارو می‌یایری انجام شده است. سال‌هاست که گربه‌ها با رفتارهای مستقل و اجتماعی گزینشی خود، هم برای دانشمندان و هم صاحبان حیوانات خانگی جذاب بوده‌اند. برخلاف سگ‌ها که وفاداری خود را آشکارا نشان می‌دهند، گربه‌ها اغلب رفتاری رمزآلود دارند.
اما اگر این رفتارهای ظریف، توانایی‌های پیچیده‌ای در شناسایی را پنهان کرده باشند چه؟ این تحقیق دیدگاه تازه‌ای درباره درک گربه‌ها از انسان‌ها ارائه می‌دهد: از طریق بینی‌شان.
رفتار گربه‌ها هنگام بوییدن انسان‌های مختلف
گربه‌ها بوی انسان‌های غریبه را بیشتر بررسی می‌کنند
تیم تحقیقاتی رفتار ۳۰ گربه خانگی را در واکنش به بوی انسان‌ها بررسی کرد. هر گربه با سواب‌هایی از دو نفر – صاحب خود و یک غریبه با جنسیت مشابه – آزمایش شد. نمونه‌ها از نواحی خاصی از بدن جمع‌آوری شدند: پشت گوش‌ها، زیر بغل‌ها و بین انگشتان پا. یک لوله کنترل بدون بو نیز به عنوان مقایسه استفاده شد.
تمام نمونه‌ها تازه جمع‌آوری شدند و با دقت بالا از آلودگی محافظت شدند. آزمایش‌ها در محیط خانه گربه‌ها انجام شد و برای تحلیل دقیق، با دوربین GoPro فیلم‌برداری شدند. پژوهشگران اطمینان حاصل کردند که گربه‌ها در محیط خود احساس راحتی داشته باشند تا استرس نتایج را تحت تأثیر قرار ندهد.
سه لوله هم‌زمان در مقابل گربه‌ها قرار گرفتند: یکی حاوی بوی صاحب، یکی متعلق به غریبه و یکی بدون بو. لوله‌ها با فاصله یکسان روی یک صفحه اکریلیک نصب شدند تا دسترسی برابر برای گربه‌ها فراهم شود.
یافته‌ها نشان داد که گربه‌ها به‌طور مداوم بوی افراد غریبه را به‌مدت بیشتری (حدود ۴.۸ ثانیه) نسبت به بوی صاحب خود (حدود ۲.۴ ثانیه) یا لوله خالی (۱.۹ ثانیه) بو می‌کشند. این ترجیح آشکار نشان می‌دهد که گربه‌ها می‌توانند با تکیه بر بینی‌شان، به تازگی بو واکنش نشان دهند.
نقش سوراخ‌های بینی در پردازش بو
تغییر در استفاده از سوراخ بینی با آشنایی
گربه‌ها ابتدا با سوراخ بینی راست خود بو می‌کشیدند، اما با آشنا شدن با بو، به‌تدریج از سوراخ بینی چپ استفاده می‌کردند. این تغییر، مشابه یافته‌هایی در مورد سگ‌ها و اسب‌هاست که از سوراخ راست برای بوهای جدید و سوراخ چپ برای بوهای آشنا استفاده می‌کنند.
این تغییر نشان‌دهنده دخالت مغز در فرایند بوکشی است. سوراخ بینی راست به نیم‌کره راست مغز متصل است که اغلب برای پردازش محرک‌های جدید یا هشداردهنده فعال می‌شود. پس از آشنایی با بو، به نظر می‌رسد که نیم‌کره چپ فعال می‌شود که به پاسخ‌های روتین مرتبط است.
موقعیت لوله‌ها و تأثیر بر رفتار
نکته جالب اینکه موقعیت لوله‌ها نیز بر رفتار گربه‌ها اثرگذار بود. لوله‌ها با فاصله ۳ سانتی‌متر روی صفحه اکریلیک نصب شده بودند. گربه‌ها از سوراخ بینی مخالف با جهت قرارگیری لوله استفاده می‌کردند. مثلاً برای لوله سمت راست، سوراخ بینی چپ را به‌کار می‌بردند.
احتمالاً دلیل این رفتار، تراز شدن بدن با لوله است؛ گربه‌ها ممکن است از یک سوراخ بینی استفاده کنند در حالی که آماده‌اند همان سمت صورتشان را بمالند.
مالیدن صورت پس از بوکشی: علامتی از شناخت اجتماعی
بوکشی اغلب منجر به مالیدن صورت می‌شود
در بسیاری از آزمایش‌ها، پس از بوکشی، گربه‌ها صورت خود را می‌مالیدند. این رفتار در گربه‌ها رایج است و برای علامت‌گذاری با بوی خود استفاده می‌شود. اما در این تحقیق، گربه‌ها بیشتر پس از بوییدن بوی صاحب‌شان صورت خود را می‌مالیدند.
پژوهشگران رابطه‌ای قوی بین این رفتار و میزان نزدیکی عاطفی گزارش‌شده از سوی صاحبان یافتند. آن‌ها بیان کردند:
«ما پیشنهاد می‌دهیم که گربه‌ها از بویایی برای شناسایی انسان‌ها استفاده می‌کنند. همچنین رفتار مشخص مالیدن (علامت‌گذاری) پس از بوکشی را ثبت کردیم که نشان می‌دهد بوکشی ممکن است رفتاری اکتشافی باشد که پیش از مالیدن انجام می‌شود.»
تأثیر ویژگی‌های شخصیتی گربه بر الگوی بوکشی
شخصیت گربه‌ها تعیین‌کننده واکنش آن‌هاست
این مطالعه همچنین بررسی کرد که شخصیت گربه‌ها چگونه بر رفتارشان تأثیر می‌گذارد. با استفاده از مقیاس «پنج‌گانه گربه‌ای» (شامل روان‌رنجوری، برون‌گرایی، سلطه‌طلبی، تکانشی بودن و سازگاری)، مشخص شد که گربه‌های نر با نمرات بالاتر در روان‌رنجوری، رفتار بوکشی تکراری‌تری داشتند. در مقابل، گربه‌های نر سازگار، بوکشی آرام‌تری داشتند.
گربه‌های ماده الگوی مشخصی نشان ندادند. گربه‌هایی که ابتدا لوله بدون بو را بررسی کردند، نمره روان‌رنجوری بیشتری داشتند. آن‌هایی که ابتدا سراغ بوی آشنا رفتند، نمره برون‌گرایی و سازگاری بالاتری داشتند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که ویژگی‌های شخصیتی می‌توانند حتی پیش از شروع بوکشی، بر انتخاب‌های گربه اثر بگذارند.
نکته مهم اینکه، اگرچه گربه‌ها به بوهای ناآشنا واکنش بیشتری نشان دادند، اما میزان نزدیکی آن‌ها به صاحب‌شان، تأثیری بر مدت بوکشی نداشت. پیوند عاطفی تنها بر رفتار مالیدن تأثیر داشت، نه بر واکنش بویایی.
نتیجه‌گیری: شناخت مبتنی بر بو در گربه‌ها
این تحقیق نگاهی نو به دنیای درونی گربه‌ها می‌اندازد. اکنون می‌دانیم که آن‌ها برای شناخت ما، تنها به صدا یا چهره‌مان تکیه نمی‌کنند، بلکه ممکن است نقشه‌ای بویایی از انسان‌های اطراف خود در ذهن داشته باشند.
گربه‌ها در مواجهه با بوی جدید، زمان بیشتری صرف بوکشی می‌کنند، سوراخ بینی خود را بر اساس آشنایی تغییر می‌دهند، و صورت خود را برای علامت‌گذاری می‌مالند. همه این‌ها ممکن است با ویژگی‌های شخصیتی – به‌ویژه در گربه‌های نر – مرتبط باشد.
مطالعات آینده ممکن است بررسی کنند که آیا گربه‌ها می‌توانند در شرایط پیچیده‌تر نیز افراد را تنها بر اساس بو شناسایی کنند. همچنین آزمایش‌هایی ترکیبی می‌تواند مشخص کند که آیا گربه‌ها می‌توانند بویی خاص را با صدا یا چهره مرتبط کنند یا نه.
تا آن زمان، دفعه بعدی که گربه‌تان جوراب شما را بو می‌کند یا سرش را به زانوی‌تان می‌مالد، به یاد داشته باشید: این فقط محبت نیست. ممکن است نشانه‌ای از شناخت، حافظه و حتی سلامی بویایی باشد.
این مطالعه در نشریه PLOS One منتشر شده است.
