صخرههای مرجانی زیر فشار دائمی قرار دارند. افزایش دمای آب دریا، آلودگیهای ساحلی و صید بیرویه بهتدریج توان بازیابی این اکوسیستمهای ارزشمند را کاهش میدهند. با وجود همه چالشها، واکنش صخرهها هنگامی که بهعنوان یک شبکه بههمپیوسته عمل میکنند، پیچیدگی و شگفتیهای تازهای را آشکار میکند.
مطالعهای جدید این پیچیدگی را روشنتر کرده و راهکاری عملی برای تقویت تابآوری بلندمدت صخرههای مرجانی پیشنهاد میدهد.
مزیتهای صخرههای مرجانی متصل به یکدیگر
صخرهها واحدهای جداگانه نیستند. آنها لاروها را جابهجا میکنند، اکوسیستمهای اطراف را تغذیه میکنند و در تغییر شرایط محیطی بهصورت هماهنگ واکنش نشان میدهند. هنگامی که این اتصال را در نظر میگیریم، اهمیت آن زمانی بیشتر میشود که دریابیم بازیابی یک صخره میتواند بر چندین کیلومتر دورتر نیز اثر بگذارد.
این موضوع یک پرسش کلیدی ایجاد میکند: آیا با مدیریت صحیح تنها چند نقطه کلیدی میتوان یک منطقه کامل از صخرههای مرجانی را نجات داد؟
پژوهشگران دانشگاه آکسفورد، دانشگاه تورنتو، شورای تحقیقات ملی ایتالیا و انجمن حفاظت از حیاتوحش (WCS) برای پاسخ به این سؤال، یک مدل دقیق از صخرههای مرجانی در فیجی توسعه دادند.
آنها بررسی کردند که چه اتفاقی میافتد وقتی فشار صید کاهش مییابد، آلودگیها کمتر میشود یا هر دو اقدام بهصورت همزمان انجام شود.
انتخاب فیجی تصادفی نبود. بسیاری از صخرههای موجود در این منطقه بهعنوان «پناهگاههای اقلیمی» شناخته میشوند، یعنی توانایی بیشتری در بازیابی پس از موجهای گرمایی و طوفانها دارند.
تقویت یک شبکه بههممتصل از صخرهها
نتایج مدلسازی یک نکته روشن را نشان داد. زمانی که فشارهای محلی بهصورت همزمان کاهش یافتند، عملکرد صخرههای مرجانی بهمراتب بهتر از زمانی بود که فقط صید یا آلودگی بهتنهایی کنترل میشد.
این رویکرد ترکیبی باعث افزایش پوشش مرجانی شد، افزایشی که حتی در سناریوهای نامطمئن آینده نیز پایدار ماند. چنین پایداری در مطالعات اکوسیستم امری نادر است.
نتیجه مهم دیگر این بود که تعطیلی کمتر از نیمی از مناطق صید در شبکه میتواند پوشش مرجانی در کل منطقه را بهبود دهد. دلیل آن است که لاروها از یک صخره به صخره دیگر مهاجرت میکنند.
بهعبارت دیگر، بازیابی یک نقطه میتواند منطقهای دیگر را در فاصله چندین کیلومتر تقویت کند، بدون اینکه مردم آن منطقه لازم باشد اقدامی انجام دهند.
“برای مدت طولانی، صخرههای مرجانی بهطور جداگانه مدیریت میشدند. اما وقتی اتصال میان صخرهها را در نظر میگیریم، درمییابیم تابآوری آنها بسیار بیشتر از آن چیزی است که تاکنون تصور میشد.”
دکتر آریل گراینر
او ادامه میدهد: «محافظت از چند صخره کلیدی میتواند پوشش مرجانی را در سراسر شبکه حفظ کند، نکته مهم این است که بدانیم کدام صخرهها باید مورد حفاظت قرار گیرند. همچنین نشان میدهیم راهبردهایی که همزمان با مشکل صید و آلودگی زمینی مقابله میکنند، بهترین و پایدارترین نتایج را دارند.»
چگونگی تغییر وضعیت صخرهها در طول زمان
پژوهشگران مشاهده کردند که جابهجایی لاروهای مرجانی نقش مهمی در تثبیت اکوسیستم صخرهها دارد. این فرآیند احتمال تبدیل صخرههای غنی از مرجان به مناطقی تحت سلطه موجودات دیگر را کاهش میدهد.
“مطالعه ما نشان میدهد وقتی اتصال پراکنشی واقعی بین صخرههای متعدد لحاظ شود، دوگانگی حالتهای «مرجانغالب» یا «غیرمرجانغالب» که در مدلهای تکصخره یا دو صخره دیده میشود، در شبکههای وسیع صخرهای دیگر وجود ندارد.”
دکتر گراینر
او افزود: «این یک نتیجه جدید و هیجانانگیز است که پیامدهای مهمی برای مدیریت صخرههای مرجانی و درک جهانی از پویایی این اکوسیستمها دارد.»
مسیر واقعبینانه برای حفاظت از اکوسیستمها
پژوهشگران مدلسازی خود را با «تحلیل ارزش اطلاعات» ترکیب کردند. این ابزار به تصمیمگیرندگان کمک میکند بفهمند کدام اقدامات در مقیاس وسیع و دورههای زمانی بلندمدت بیشترین ارزش را دارد.
این روش کمتر در حفاظت دریایی استفاده شده، اما توانایی بالایی برای اولویتبندی در برنامهریزی دارد.
“این تحقیق نشان میدهد مدلسازی میتواند پیامدهای بلندمدت تصمیمات حفاظتی امروز را پیشبینی و اقداماتی را شناسایی کند که تابآوری صخرهها را در برابر فشارهای متعدد تقویت میکند.”
دکتر امیلی دارلینگ – مدیر بخش صخرههای مرجانی در WCS
او ادامه میدهد: «قدرت این نتایج در عملی بودن آنهاست. زمانی که روی صخرههای مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی تمرکز کنیم، کاهش فشار صید و بهبود کیفیت آب میتواند فواید گستردهای در سراسر شبکههای مرجانی ایجاد کند.»
بهگفته دکتر دارلینگ، این یافتهها مسیر قابلاجرا و واقعبینانهای برای حفاظت از اکوسیستمها و حمایت از جوامعی است که به آنها وابستهاند.
تابآوری صخرههای مرجانی متصل
گروه پژوهشی قصد دارد این تحقیقات را به سایر شبکههای مرجانی گسترش دهد. آنها میخواهند بدانند رفتار انسان، شامل حفاظت مبتنی بر گردشگری، چگونه بر پایداری صخرهها اثر میگذارد.
هدف دیگر آنها بررسی این موضوع است که حرکت لاروهای مرجانی و جلبکهای بزرگ در چه شرایطی توانایی بقای صخرهها را تقویت یا تضعیف میکند.
صخرههای مرجانی ممکن است شکننده بهنظر برسند، اما این مطالعه نشان میدهد هنگامی که آنها را بهعنوان یک سیستم متصل مدیریت کنیم، قدرت و تابآوری بسیار بیشتری از خود نشان میدهند. اکنون وظیفه ما این است که این بینش ارزشمند را به اقداماتی عملی تبدیل کنیم و از این اکوسیستمهای حساس برای نسلهای آینده محافظت کنیم.
نسخه کامل این پژوهش در مجله Ecological Applications منتشر شده است.
نتیجهگیری: چرا اتصال صخرههای مرجانی اهمیت دارد؟
مدیریت صخرههای مرجانی بهصورت شبکهای و در نظر گرفتن ارتباطات زیستی میان آنها، یکی از کلیدهای اصلی افزایش تابآوری این اکوسیستمهای شکننده است. هنگامی که صید، آلودگی و فشارهای انسانی بهصورت هماهنگ مدیریت شوند، توان بازیابی صخرهها بهطور چشمگیری افزایش پیدا میکند. این بینش میتواند الگوی آینده حفاظت از صخرهها در سراسر جهان باشد.
