در دنیایی که به سرعت در حال شهرنشینی است، علفزارها و دیگر فضاهای سبز به‌طور مداوم در حال ناپدید شدن هستند. اما اگر راهی وجود داشت که بتوان این پناهگاه‌های سرسبز را بدون زحمت و هزینه زیاد حفظ کرد، چه؟ شاید راه‌حل از منبعی غیرمنتظره بیاید – آتش.
استفاده از آتش برای احیای زمین ممکن است متناقض به نظر برسد، اما این یک روش ریشه‌دار در سنت‌های گذشته است. نسل‌های پیشین ما برای حفظ اکوسیستم‌ها به آتش متکی بودند.
امروزه، در تلاش برای ایجاد تعادل بین پیشرفت و حفاظت، دوباره به این دانش باستانی بازگشته‌ایم.
آتش می‌تواند علفزارها را نجات دهد
گروهی از پژوهشگران دانشگاه کوبه در ژاپن اخیراً مطالعه‌ای انجام داده‌اند که نشان می‌دهد آتش‌سوزی کنترل‌شده، به عنوان یک تکنیک کم‌هزینه، می‌تواند به حفظ علفزارهای در حال ناپدید شدن کمک کند.
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که این روش نه تنها می‌تواند به حفظ تنوع زیستی کمک کند، بلکه به بقای گونه‌های در معرض خطر نیز یاری می‌رساند.
آتش سوزی به علفزارها کمک کرده است
علفزارها نیاز به نگهداری مداوم دارند. در طول قرن‌ها، انسان‌ها از روش‌هایی مانند چرا، چمن‌زنی و آتش‌سوزی کنترل‌شده برای جلوگیری از گسترش بیش از حد جنگل‌ها در این مراتع استفاده کرده‌اند.
با این حال، به دلیل رشد شهرنشینی و کاهش جمعیت روستایی، حفظ این فضاهای سبز به چالشی فزاینده تبدیل شده است.
در اینجا “آتش‌سوزی تجویز‌شده” مطرح می‌شود – روشی که به‌طور عمدی آتش را به‌صورت کنترل‌شده به کار می‌گیرد. در حالی که آتش ممکن است مخرب به نظر برسد، اما در صورت مدیریت صحیح، می‌تواند ابزاری حیاتی برای حفظ این اکوسیستم‌های در معرض خطر باشد.
این پژوهش، به سرپرستی آسادا آیری، دانشجوی کارشناسی ارشد، و اوشی‌مارو آتوشی، بوم‌شناس دانشگاه کوبه، اهمیت شرایط خاک را در این روش‌های مدیریت آتش بررسی کرده است.
تأثیر آتش بر علفزارها
این مطالعه در یک منطقه آموزشی نیروهای دفاع از خود ژاپن در نزدیکی کوه فوجی انجام شد. تیم پژوهشی، قطعه‌هایی به مساحت ۱۰۰ متر مربع را در علفزارهایی با چهار نوع خاک مختلف ایجاد کرد.
تنوع زیستی گیاهی و عوامل فیزیکی و شیمیایی هر قطعه به‌دقت مورد مطالعه و مقایسه قرار گرفت.
جالب‌ترین بخش این تحقیق نشان داد که برخی مناطق، به‌ویژه در جریان‌های گدازه‌ای جوان، محل تجمع گونه‌های در معرض خطر هستند.
پژوهشگران مشاهده کردند که این مناطق دارای غنای بالاتری از گونه‌های بومی و گونه‌های در معرض خطر نسبت به علفزارهای روی بسترهای قدیمی و جدید اسکوریایی هستند.
نتایج این پژوهش نشان داد که عواملی مانند اسیدیته خاک، عمق خاک و پوشش سنگی و صخره‌ای نقش مهمی در حفظ این اکوسیستم‌های منحصر‌به‌فرد دارند و بقای گیاهان نادر را امکان‌پذیر می‌کنند.
آتش به حفظ تعادل اکوسیستم‌ها کمک می‌کند
یکی از نکات کلیدی که این پژوهش روشن کرده، تعادل ظاهراً کامل طبیعت است. خاک‌های اسیدی، که معمولاً جذب مواد مغذی را برای گیاهان دشوار می‌کنند، به کنترل گونه‌های غالب کمک کرده و از تسلط بیش از حد آن‌ها جلوگیری می‌کنند.
آتش‌سوزی کنترل‌شده یک راهبرد برای بازنشانی رشد گیاهان است که به گونه‌های تحت فشار فرصتی برای شکوفایی می‌دهد.
اوشی‌مارو خاطرنشان کرد که این مطالعه محیط‌هایی را مشخص می‌کند که در آن‌ها مدیریت آتش می‌تواند به حفظ طیف وسیعی از گونه‌های در معرض خطر کمک کند.
یافته‌های این پژوهش گامی رو به جلو در درک ما از بهترین روش‌های حفظ و احیای علفزارها و تنوع زیستی از طریق مدیریت صحیح آتش است.
نقش حیاتی علفزارها
علفزارها فقط زمین‌های باز نیستند؛ آن‌ها اکوسیستم‌های ضروری هستند که از تنوع زیستی حمایت می‌کنند، کربن را ذخیره می‌کنند و چرخه‌های آبی را تنظیم می‌کنند.
علفزارها که نزدیک به ۴۰٪ از سطح زمین را پوشش می‌دهند، زیستگاه گونه‌های بی‌شماری از گیاهان و جانوران هستند. ریشه‌های عمیق گیاهان در این مناطق به جلوگیری از فرسایش خاک کمک می‌کند و آن‌ها را برای حفظ چشم‌اندازهای سالم حیاتی می‌سازد.
علفزارها به ثبات اقلیمی کمک می‌کنند
علاوه بر ارزش اکولوژیکی، علفزارها نقش مهمی در کشاورزی و امنیت غذایی دارند. آن‌ها چراگاه‌های دام را تأمین می‌کنند و اقتصاد روستایی را حفظ می‌کنند. همچنین، خاک‌های غنی آن‌ها به کشاورزی پایدار کمک می‌کند.
علاوه بر این، علفزارها به‌عنوان مانعی طبیعی در برابر شرایط آب‌وهوایی شدید عمل می‌کنند، بارش اضافی را جذب کرده و خطر سیل و خشکسالی را کاهش می‌دهند.
با این حال، با گسترش شهرنشینی و کشاورزی، این مناظر با سرعت نگران‌کننده‌ای در حال نابودی هستند. بدون مدیریت مناسب، آن‌ها در معرض خطر تبدیل شدن به جنگل، تحت سلطه گونه‌های مهاجم، یا تخریب کامل قرار دارند.
در اینجا است که تکنیک‌هایی مانند آتش‌سوزی کنترل‌شده ارزشمند می‌شوند و به حفظ تعادل ظریفی که امکان رشد علفزارها را فراهم می‌کند، کمک می‌کنند.
با شناخت اهمیت علفزارها و سرمایه‌گذاری در تلاش‌های حفاظتی، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که این اکوسیستم‌های ارزشمند همچنان مزایای ضروری خود را برای طبیعت و جامعه انسانی فراهم خواهند کرد.
این مطالعه کامل در مجله Plants People Planet منتشر شده است.
