در آمریکا دو استارتاپ Make Sunsets و Stardust با هدف کاهش اثرات تغییرات اقلیمی، پروژهای بحثبرانگیز را آغاز کردهاند. این شرکتها تلاش میکنند با انتشار ذرات در استراتوسفر، شدت نور خورشید را کاهش دهند. این روش که «مهندسی اقلیمی خورشیدی» نام دارد، سالها موضوع هشدارهای امنیتی و فرضیههای علمی بوده و اکنون وارد مرحله تجاریسازی شده است.
Make Sunsets: فروش «اعتبار خنکسازی» تنها با 1 دلار
استارتاپ Make Sunsets با انتشار دیاکسید گوگرد در استراتوسفر قصد دارد مقدار نور خورشیدی را که وارد جو زمین میشود کاهش دهد. این شرکت اعلام کرده که تنها با پرداخت 1 دلار، مشتریان میتوانند «اعتبار خنکسازی» خریداری کنند. با این مبلغ، یک بالن حامل ذرات گوگرد به جو فرستاده میشود.
اگرچه این اقدام هیچ تأییدیهای از دولتهای رسمی دریافت نکرده اما بر اساس قوانین کالیفرنیا ممنوع نیست. طبق گزارش واشنگتنپست، بنیانگذار شرکت لوک آیزمن شخصاً با یک کاروان به اطراف شهر ساراتوگا میرود و بالنهای گاز را رها میکند. این بالنها در ارتفاع بالا میترکند و ذراتی را آزاد میکنند که میتوانند بخشی از نور خورشید را بازتاب دهند.
تبدیل مهندسی اقلیمی به یک صنعت خصوصی
این روش سالها در داستانهای علمیتخیلی و مباحث امنیت جهانی مطرح بود اما اکنون شرکتها آن را به یک مدل تجاری تبدیل کردهاند. Make Sunsets تاکنون بیش از 1 میلیون دلار سرمایه جذب کرده و تنها در سال جاری 100 هزار دلار «اعتبار خنکسازی» فروخته است.
Stardust، دومین بازیگر بزرگ این صنعت، موفق شده 75 میلیون دلار جذب سرمایه داشته باشد. آنها ادعا میکنند ذرهای جدید و امنتر از دیاکسید گوگرد توسعه دادهاند و میگویند این فناوری را فقط در صورت درخواست دولتها استفاده خواهند کرد.
گسترش استارتاپها در حالی که پژوهشهای علمی متوقف شدهاند
در سالهای اخیر، گروهی از پژوهشگران در سوئد و کالیفرنیا تلاش کردند آزمایشهای محدود مهندسی اقلیمی انجام دهند اما به دلیل مخالفتهای عمومی پروژهها متوقف شد. با این حال، سرمایهگذاران معتقدند استارتاپها در حرکت پرشتابتری به سمت اجرا پیش میروند.
“دانشمندان متوقف میشوند اما یک کارآفرین هرگز کنار نمیکشد. او میخواهد این مسئله را بدون به خطر انداختن امنیت حل کند.”
— Maex Ament، سرمایهگذار Stardust
اعتراض کارشناسان: «اقلیم نباید در اختیار شرکتها باشد»
بسیاری از کارشناسان با تجاریسازی مهندسی اقلیمی مخالف هستند و آن را تهدیدی برای امنیت جهانی میدانند. شوشی تالانی، بنیانگذار ائتلاف عدالت اقلیمی، میگوید:
“به سختی میتوان باور کرد شرکتهای خصوصی بتوانند به جای بشریت تصمیمهای درست بگیرند. فرهنگ ‘سریع حرکت کن، شاید آسیب بزنی’ بارها خطرناک بودن خود را ثابت کرده است.”
منتقدان هشدار میدهند که این روش میتواند الگوهای آبوهوایی را تغییر دهد، آلودگی هوا را افزایش دهد و حتی خطر سرطان را بالا ببرد.
قوانین نامشخص، ممنوعیتها رو به افزایش
در حال حاضر قوانین شفاف و واحدی درباره مهندسی اقلیمی وجود ندارد. با این حال چند ایالت آمریکا از جمله تنسی، لوئیزیانا و فلوریدا این روش را ممنوع کردهاند. در کنگره و 34 ایالت دیگر نیز پیشنهادهای مشابه مطرح شده است. مکزیک نیز در حال تدوین مقررات محدودکننده است.
همچنین آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا (EPA) اعلام کرده که درباره فعالیتهای Make Sunsets تحقیقاتی آغاز کرده است.
روشهای اصلی «کاهش نور خورشید» و برآورد هزینه جهانی
در سایه رقابت تجاری، روشهای مختلفی برای کاهش نور خورشید مطرح شده است، از جمله:
- پخش ذرات در استراتوسفر
- افزایش بازتابندگی ابرها
- قرار دادن آینههای عظیم در مدار زمین
طبق مطالعه محققان هاروارد و ییل در سال 2018، کاهش 50 درصدی گرمایش جهانی از طریق تزریق سالانه دیاکسید گوگرد به استراتوسفر تنها 2.25 میلیارد دلار در سال هزینه دارد. این میزان آنقدر پایین است که بسیاری از کشورها میتوانند به تنهایی آن را تأمین کنند، موضوعی که خود یک تهدید امنیتی جهانی محسوب میشود.
Stardust زیر تیغ انتقاد: نبود شفافیت و استانداردهای اخلاقی
Stardust به دلیل ارائه نکردن جزئیات علمی مربوط به ذرات جدید خود مورد انتقاد دانشمندان قرار گرفته است. این شرکت وعده داده بود منشور اخلاقی منتشر کند اما هنوز این کار را انجام نداده است. گزارش Politico نیز نشان میدهد شرکت فعالیتهای لابی پنهان در کنگره داشته که خود آن را «اشتباه اداری» توصیف کرده است.
یکی از بنیانگذاران شرکت، یانای یدواب، اعلام کرده که نتایج تحقیقاتی و مقالات علمی آنها در سال آینده منتشر خواهد شد.
ادعای «ذره بیخطر» زیر سؤال رفت
یدواب گفته است که ذرات ساختهشده هیچ خطر سلامتی ندارند. با این حال دیوید کیت، مدیر برنامه مهندسی سیستمهای اقلیمی دانشگاه شیکاگو، این ادعا را رد کرده و گفته:
“این ادعا کاملاً بیاساس است. هر ذرهای که از استراتوسفر سقوط کند میتواند در جو ترکیب شده و خطرات غیرقابل پیشبینی ایجاد کند.”
فشار سرمایهگذاران و خطر تجاریسازی اقلیم
دانشگاهیان هشدار میدهند که انگیزه سود میتواند شرکتها را تحت فشار قرار دهد تا پروژههای مهندسی اقلیمی را در مقیاس بزرگ اجرا کنند. دانیله ویزیونی از دانشگاه کرنل میگوید چنین فشاری میتواند تبعات سنگینی برای جو زمین داشته باشد.
البته برخی سرمایهگذاران Stardust ادعا میکنند برای حفظ امنیت جهانی حاضرند سود اقتصادی را قربانی کنند. فین مورفی، یکی از مدیران صندوقهای سرمایهگذاری، میگوید:
“این سرمایهگذاری یا هیچ بازگشتی نخواهد داشت یا Stardust به یکی از تأثیرگذارترین شرکتهای جهان تبدیل میشود.”
Make Sunsets و رؤیای قراردادهای میلیاردی
لوک آیزمن تأیید کرده که شرکت هنوز سودآور نیست اما با امضای یک قرارداد بزرگ برای «متعادلسازی دادههای یک مرکز هوش مصنوعی» ممکن است رشد سریعی را تجربه کند.
او میگوید:
“اگر این کار به چند میلیون یا چند صد میلیون دلار برسد، داستان کاملاً متفاوت میشود. نمیدانم ما به آن نقطه میرسیم یا نه اما قطعاً کسی روزی به آن خواهد رسید. این روند دیگر متوقف نمیشود.”
