وقتی صحبت از شخصیت می‌شود، اغلب ذهنمان به انسان‌ها یا شاید سگ‌ها و گربه‌ها می‌رود. اما آیا ممکن است عنکبوت‌ها هم شخصیت داشته باشند؟
تحقیقات جدید درباره گونه‌ای از عنکبوت‌های اجتماعی آفریقایی، به‌ویژه گونه‌ای به نام Stegodyphus dumicola – که به دلیل رفتار صلح‌آمیز و زندگی گروهی‌شان لقب «عنکبوت‌های هیپی» گرفته‌اند – یافته‌هایی شگفت‌انگیز را ارائه می‌دهد که باورهای قبلی درباره شخصیت حیوانات را به چالش می‌کشد.
شخصیت‌های متغیر؛ عنکبوت‌هایی با رفتارهای غیرقابل پیش‌بینی
تحقیقات جدید دانشگاه پورتسموث
در پژوهشی که توسط دانشمندان دانشگاه پورتسموث انجام شده، رفتار عنکبوت‌های اجتماعی در یک دوره چهارماهه مورد بررسی دقیق قرار گرفت. هدف این تحقیق، تحلیل پایداری شخصیت در شرایط و موقعیت‌های مختلف بود.
روش تحقیق: بررسی ۲۸ کلونی عنکبوت
محققان در بازه‌های دو هفته‌ای، رفتار ۲۸ کلونی از این عنکبوت‌ها را ارزیابی کردند. آن‌ها به فاکتورهایی مانند:
- واکنش در برابر ترس یا تحریک ناگهانی،
- میزان جسارت یا ترس،
- سرعت همکاری در شکار طعمه،
توجه ویژه‌ای داشتند.
نتیجه: ثبات شخصیتی در کار نیست!
در ابتدا، برخی الگوهای رفتاری ثابتی مشاهده شد؛ اما با گذر زمان، این ثبات فروپاشید. عنکبوتی که یک‌بار شجاع به‌نظر می‌رسید، بار بعد رفتاری کاملاً محتاطانه داشت. به نظر می‌رسد عواملی مثل گرسنگی یا تغییرات محیطی، تأثیر مستقیمی بر رفتار آن‌ها دارند.
شک در مفهوم شخصیت در عنکبوت‌ها
نقل‌قولی از دکتر لنا گرینستد
دکتر Lena Grinsted، استاد ارشد جانورشناسی دانشگاه پورتسموث در این باره می‌گوید:
«مطالعه ما این سؤال را مطرح می‌کند که آیا این عنکبوت‌ها اصلاً شخصیت دارند؟ نوسان‌های رفتاری به‌قدری زیاد است که طبقه‌بندی افراد به‌عنوان موجوداتی با ویژگی‌های شخصیتی ثابت، گمراه‌کننده به‌نظر می‌رسد.»
بازنگری در ساختار اجتماعی عنکبوت‌ها
پیش‌فرض‌های قدیمی: نقش‌های مشخص در کلونی
در مطالعات پیشین تصور می‌شد که برخی از عنکبوت‌ها وظیفه شکار دارند، برخی نگهداری از نوزادها را بر عهده می‌گیرند، و برخی دیگر حتی برای حفاظت از دیگران خود را قربانی می‌کنند.
یافته‌های جدید: نقش‌های سیال و متغیر
اما حالا مشخص شده است که نقش‌ها چندان ثابت نیستند. به‌جای اینکه یک عنکبوت همیشه شکارچی باشد، ممکن است بسته به موقعیت وظیفه‌اش تغییر کند. این انعطاف‌پذیری رفتاری، با ساختارهای اجتماعی دیگر موجودات، مثل مورچه‌ها، تفاوت دارد.
«برخلاف تصور رایج درباره موجودات اجتماعی که نقش‌های مشخص دارند، عنکبوت‌های هیپی ممکن است در جامعه‌ای برابرتر زندگی کنند. جامعه‌ای که در آن هر عنکبوت در هر زمانی، بسته به نیاز، در فعالیت‌ها مشارکت می‌کند.» – دکتر گرینستد
پیامدهای این کشف برای دانش رفتارشناسی حیوانات
لزوم تغییر در روش‌های پژوهش شخصیتی
یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که باید در ارزیابی شخصیت حیوانات تجدیدنظر کرد. آزمایش‌های کوتاه‌مدت و مشاهدات مقطعی، ممکن است تصویری ناقص از واقعیت ارائه دهند.
رفتار در طول زمان اهمیت دارد
رفتارهای حیوانات، مخصوصاً در گونه‌های اجتماعی مانند عنکبوت‌های هیپی، در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. اگر بخواهیم تأثیر رفتار بر فرگشت و بوم‌شناسی را درست بفهمیم، باید به این نوسانات توجه داشته باشیم.
درس‌هایی از عنکبوت‌های هیپی
عنکبوت‌ها، مانند انسان‌ها، نمی‌توانند فقط با نگاه اول قضاوت شوند. آن‌ها نیز علاقه‌ای به برچسب‌زدن ندارند.
دکتر گرینستد در پایان اشاره می‌کند:
«دسته‌بندی عنکبوت‌ها به صفاتی چون شجاع، ترسو یا پرخاشگر، تنها با چند مشاهده محدود، نه تنها دقیق نیست بلکه می‌تواند نتیجه‌گیری‌های اشتباهی درباره فرگشت به همراه داشته باشد. عنکبوت‌ها، همچون انسان‌ها، پیچیده‌تر از آن هستند که بتوان آن‌ها را در یک چارچوب شخصیتی ساده گنجاند.»
جمع‌بندی
تحقیقات جدید نشان می‌دهد که مفهوم «شخصیت ثابت» در مورد عنکبوت‌های اجتماعی ممکن است کاربرد نداشته باشد. رفتار آن‌ها پویاست، تحت تأثیر محیط و نیاز کلونی تغییر می‌کند، و نمی‌توان با چند مشاهده زودهنگام درباره آن‌ها قضاوت قطعی کرد. این موضوع باعث می‌شود که دیدگاه ما نسبت به مفهوم شخصیت در دنیای حیوانات نیازمند بازنگری اساسی باشد.
این مطالعه در نشریه Animal Behaviour منتشر شده است.
