اگر بشر روزی در مریخ سکونت کند، یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها ممکن است نه از اعماق فضا، نه از تابش‌های کیهانی و نه حتی از کمبود غذا باشد. بلکه این تهدید می‌تواند از چیزی به‌ظاهر بی‌ضرر مانند گرد و غبار ناشی شود.
مطالعه‌ای جدید از محققان دانشگاه کلرادو بولدر نشان می‌دهد که قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض گرد و غبار مریخی می‌تواند خطرات جدی برای سلامت فضانوردان ایجاد کند. این خطرات شامل آسیب‌های مزمن ریوی و اختلال در عملکرد تیروئید می‌شود.
این پژوهش که با همکاری متخصصان پزشکی، زمین‌شناسی و مهندسی هوافضا انجام شده، اولین تحلیل دقیق از ترکیب شیمیایی گرد و غبار مریخ و تأثیرات احتمالی آن بر بدن انسان را ارائه می‌دهد.
چه چیزی در گرد و غبار مریخی پنهان است؟
“این خطرناک‌ترین بخش سفر به مریخ نیست، اما گرد و غبار مشکلی است که می‌توان آن را حل کرد و ارزش دارد که فناوری‌هایی مخصوص مریخ برای جلوگیری از این مشکلات سلامت توسعه دهیم.” این را جاستین وانگ، نویسنده اصلی مطالعه، می‌گوید.
وانگ، که فارغ‌التحصیل دانشگاه کلرادو بولدر و دانشجوی دانشکده پزشکی کک در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی است، اشاره می‌کند که این مشکل کاملاً جدید نیست.
فضانوردان مأموریت آپولو پس از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار ماه، علائمی مانند سوزش چشم و تحریک گلو را گزارش کردند. برخی از آن‌ها این تجربه را مشابه آلرژی فصلی توصیف کردند.
اما محیط مریخ چالش‌های منحصر‌به‌فرد خود را دارد. برخلاف گرد و غبار ماه، ترکیب شیمیایی گرد و غبار مریخ کمتر شناخته شده است.
کشف خطرات گرد و غبار مریخی
برای درک بهتر این موضوع، محققان داده‌های به‌دست‌آمده از شهاب‌سنگ‌های مریخی و مأموریت‌های رباتیک در این سیاره را بررسی کردند.
آن‌ها دریافتند که ترکیب گرد و غبار مریخی شامل مواد نگران‌کننده‌ای مانند سیلیکات‌ها، اکسیدهای آهن، بریلیوم، آرسنیک و پرکلرات‌ها است. پرکلرات‌ها ترکیباتی بسیار واکنش‌پذیر هستند که در زمین به‌ندرت یافت می‌شوند.
حتی در مقادیر کم، برخی از این مواد می‌توانند سمی باشند. از آنجا که انتظار می‌رود مأموریت‌های اولیه به مریخ تا ۱۸ ماه به طول بینجامند، میزان قرار گرفتن در معرض این گرد و غبار می‌تواند به سطح خطرناکی برسد.
“گرد و غبار روی لباس فضانوردان خواهد نشست و طوفان‌های گرد و غبار نیز چالشی مداوم خواهند بود.” این را برایان هاینک، یکی از نویسندگان مطالعه، می‌گوید. “ما واقعاً باید این گرد و غبار را به‌طور دقیق بررسی کنیم تا بفهمیم چه خطراتی در آن وجود دارد.”
جهانی پوشیده از گرد و غبار
مریخ پوشیده از گرد و غبار قرمز و ریزدانه‌ای است که عمدتاً از ذرات غنی از آهن تشکیل شده است. این ذرات به‌راحتی توسط باد جابه‌جا می‌شوند و طوفان‌های گرد و غباری ایجاد می‌کنند که گاهی کل سیاره را در بر می‌گیرند.
“ما فکر می‌کنیم که روی برخی از آتشفشان‌های بزرگ مریخ، ممکن است تا ۱۰ متر گرد و غبار انباشته شده باشد.” هاینک این‌گونه توضیح می‌دهد. “اگر بخواهید یک فضاپیما را در چنین منطقه‌ای فرود بیاورید، احتمالاً در گرد و غبار فرو خواهید رفت.”
مشکل اصلی تنها میزان زیاد گرد و غبار نیست، بلکه اندازه کوچک ذرات آن نیز اهمیت دارد.
برخی از دانه‌های گرد و غبار مریخ ممکن است به کوچکی ۳ میکرومتر باشند – بسیار کوچکتر از حدی که ریه‌های انسان قادر به فیلتر کردن آن باشند.
“این ذرات کوچکتر از آن هستند که توسط مخاط ریه‌های ما دفع شوند.” وانگ می‌گوید. “بنابراین، وقتی گرد و غبار مریخی را تنفس کنیم، مقدار زیادی از آن می‌تواند در ریه‌ها باقی بماند و وارد جریان خون شود.”
خطرات گرد و غبار مریخ
وانگ و تیمی از دانشجویان پزشکی، تحقیقات موجود را بررسی کردند تا اثرات گرد و غبار مریخ بر سلامت انسان را ارزیابی کنند. برخی از این خطرات کاملاً شناخته شده‌اند.
برای مثال، سیلیکا که به مقدار زیاد در مواد معدنی مریخ یافت می‌شود، می‌تواند باعث سیلیکوزیس شود – بیماری‌ای که در میان کارگران صنایع شیشه و معدن رایج است. این بیماری منجر به زخم شدن بافت ریه و مشکلات تنفسی شدید می‌شود و در حال حاضر درمانی ندارد.
برخی دیگر از تهدیدات کمتر شناخته شده‌اند. پرکلرات‌ها، که از ترکیبات کلر و اکسیژن تشکیل شده‌اند، در زمین کمیاب‌اند اما می‌توانند عملکرد غده تیروئید را مختل کنند و منجر به کم‌خونی شوند. حتی مقادیر اندک آن‌ها ممکن است در طول زمان مضر باشد.
پیشگیری کلید حل مشکل است
خبر خوب این است که بسیاری از این مشکلات را می‌توان قبل از آنکه فضانوردان به مریخ برسند، حل کرد.
وانگ چندین راهکار پیشگیرانه پیشنهاد می‌دهد. برای مثال، مکمل‌های ید ممکن است به مقابله با اثرات پرکلرات‌ها کمک کنند، هرچند مصرف بیش‌ازحد ید نیز می‌تواند مشکلات تیروئیدی ایجاد کند. همچنین، استفاده از فیلترها و درزگیرهایی که از ورود گرد و غبار مریخی به محیط‌های زندگی جلوگیری کنند، راهکار دیگری است.
“پیشگیری کلید حل مشکل است. ما همیشه به مردم توصیه می‌کنیم که قبل از بروز حمله قلبی، کلسترول خود را چک کنند.” وانگ توضیح می‌دهد.
“بهترین کاری که می‌توانیم در مریخ انجام دهیم این است که اطمینان حاصل کنیم فضانوردان اصلاً در معرض گرد و غبار قرار نگیرند.”
با نزدیک‌تر شدن رؤیای سفر به مریخ، مشخص می‌شود که بقا در این سیاره تنها به موشک‌ها و ربات‌ها وابسته نیست. بلکه به درک ما از گرد و غبار مریخی – و راه‌های محافظت از خود در برابر آن – نیز بستگی دارد.
این مطالعه کامل در ژورنال GeoHealth منتشر شده است.
