جزیره ایستر در قلب اقیانوس آرام جنوبی قرار دارد. هزاران مایل از نزدیکترین قاره فاصله دارد. داستان این جزیره با محلهای استخراج سنگ که مجسمههای مشهور آن را شکل دادهاند، گره خورده است. برای بسیاری از افراد، نام جزیره تنها یک اشاره در کتابها، نقطهای روی نقشه یا تصویری از چهرههای سنگی است. اما قلب واقعی این سرزمین در جایی میتپد که سنگتراشان، تندیسهای موآی را از دل سنگ آتشفشانی بیرون میکشیدند.
یکی از این مکانهای مهم، معدن رانو راراکو است. معدنی در دل یک دهانه آتشفشانی که سنگتراشان در آن نزدیک به هزار موآی تراشیدهاند. امروزه شیبهای این منطقه بسیار تند است، سطح زمین ناهموار است و بازدید از آن تحت کنترل شدید انجام میشود. اکنون برای نخستین بار، هر فردی با یک رایانه معمولی میتواند نسخه سهبعدی بسیار دقیق این معدن را تجربه کند. آن هم بدون اینکه قدمی روی سطح شکننده این میراث بینظیر بگذارد.
ساخت یک معدن مجازی سهبعدی
یک تیم پژوهشی از دانشگاه بینگهامتون و دانشگاه آریزونا مدل سهبعدی با وضوح بالا از رانو راراکو ساخته است. سپس آن را در اختیار عموم قرار داده است. این مدل امکان مشاهده دقیق تندیسهای تراشیده، مجسمههای نیمهتمام و چشمانداز دهانه آتشفشانی را فراهم میکند.
«بهعنوان یک باستانشناس، معدن مانند دیزنیلند باستانشناسی است»
کارل لیپو، استاد انسانشناسی دانشگاه بینگهامتون و نویسنده اصلی مقاله
او میگوید: «این معدن هر چیزی را که بتوان درباره ساخت موآی تصور کرد در خود دارد. زیرا بخش عمده کارها همینجا انجام شده است. همیشه گنجینهای از اطلاعات و میراث فرهنگی بوده است. اما با وجود اهمیت زیاد، ثبت و مستندسازی آن ناچیز بوده است.»
از تهدید آتشسوزی تا نجات دیجیتال
در اکتبر ۲۰۲۳، آتشسوزی بخشهایی از معدن را سوزاند. همین موضوع نگرانیهایی درباره خسارتهای بلندمدت ایجاد کرد. زمانی که تیم پژوهشی در ژانویه ۲۰۲۴ به جزیره رسید، یک گروه محلی از آنها خواست که معدن را مستندسازی کنند. هدف این بود که اگر آتشسوزی آسیبهایی ایجاد کرده باشد، بتوان آنها را شناسایی کرد.
در این تیم، جغرافیدانهایی چون توماس پینگل و کوین هِرد از گروه جغرافیا حضور داشتند. آنان حدود ۳۰ پرواز پهپادی بر فراز معدن انجام دادند. ۲۲ هزار عکس در فواصل تقریبی ۳۰ متری ثبت شد. سپس با نرمافزارهای تخصصی، این تصاویر به یک مدل سهبعدی واحد تبدیل شد.
«شگفتانگیز است که فناوری چقدر سریع پیشرفت کرده است. کیفیت این مدل بسیار فراتر از چیزی است که تنها چند سال پیش امکانپذیر بود.»
توماس پینگل
لیپو نیز میگوید: «این پروژه از نظر مقیاس و پیچیدگی، بیسابقه بود.»
کاوش معدن رانو راراکو بدون خروج از خانه
رانو راراکو در دهانه آتشفشانی قرار دارد که شیب و ناهمواری زیاد آن، دسترسی را دشوار میکند. مدل سهبعدی جدید امکان مشاهده بخشهایی را فراهم میکند که در حالت عادی غیرقابل دسترساند.
«میتوانید چیزهایی را ببینید که روی زمین قابل مشاهده نیستند. میتوانید بالا، کنارها و نقاطی را ببینید که هرگز امکان قدمزدن در آنها نبود.»
لیپو
این مدل هم یک ابزار پژوهشی است هم یک دعوت عمومی. پژوهشگران میتوانند یک نسخه دقیق سهبعدی از معدن را مطالعه کنند. دانشآموزان، استادان، گردشگران و علاقهمندان نیز میتوانند از خانه خود در این چشمانداز حرکت کنند.
لیپو میافزاید: «اگر میخواهید انواع تراشها را ببینید، کافی است پرواز کنید و نگاه کنید. این ترکیب دو جهان است: پژوهش دقیق و تجربه آزاد برای همه.»
مدل سهبعدی و کشف جزئیات کارگاهها
با استفاده از نقشه دیجیتال، پژوهشگران ۳۰ کارگاه مختلف را در سراسر معدن بررسی کردند. هر کارگاه مجموعهای از مجسمهها، نشانههای ابزار و تندیسهای نیمهتمام را در خود دارد. این الگوها نشان میدهد که جامعه راپا نویی احتمالاً از چند گروه مستقل تشکیل شده بود نه یک حکومت مرکزی واحد.
لیپو توضیح میدهد: «کارگاههای جداگانهای میبینیم که بهطور دقیق با گروههای قبیلهای مختلف هماهنگاند. هر گروه در بخش خود intensively کار میکرده است. میتوانیم بهصورت بصری روند ساخت را ببینیم. مجموعهای از تندیسها در این بخش ساخته شدهاند و مجموعهای دیگر در بخشی دیگر.»
چرا معدن سهبعدی اهمیت دارد؟
این مدل امکان مطالعه بیشتر رانو راراکو را فراهم میکند بدون اینکه فشار بیشتری بر یک محوطه شکننده ایجاد شود. پژوهشگران میتوانند از راه دور اندازهها را بسنجند، الگوهای تراش را دنبال کنند و مناطق مختلف را مقایسه کنند. سپس وقت محدود خود در جزیره را به پرسشهای اصلی اختصاص دهند.
برای مکانی که آتشسوزی، گردشگری و فرسایش طبیعی آن را تهدید میکند، این نوع حفاظت بسیار مهم است. لیپو و همکارانش این مدل را پلی میان جزیره و جهان میدانند.
«برخی نگراناند که مدل سهبعدی باعث کاهش سفر گردشگران شود. اما من فکر میکنم این مدل مردم را مشتاقتر میکند. زیرا این چشماندازی خارقالعاده است که هر بینندهای را ترغیب میکند از نزدیک آن را ببیند.»
لیپو
در پایان، لینک زیر امکان ورود به نسخه سهبعدی را فراهم میکند:
Click here to explore Easter Island using this 3D model…
