فیل‌هایی که در نزدیکی مزارع تایلند زندگی می‌کنند، نسبت به فیل‌هایی که در جنگل‌های حفاظت‌شده زندگی می‌کنند، رفتاری جسورانه‌تر دارند و بیشتر تمایل دارند با چیزهای جدید روبه‌رو شوند. این کنجکاوی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا محصولات پرکالری را بیابند، اما همچنین خطر برخوردهای خطرناک با انسان‌ها را افزایش می‌دهد.
درک نحوه تعامل بین شخصیت و محل زندگی فیل‌ها می‌تواند کلیدی برای کاهش درگیری‌های انسان و فیل باشد.
پژوهشی تازه درباره فیل‌های جسور
این پژوهش توسط سارا جاکوبسون، دانشجوی دکترا در مرکز تحصیلات تکمیلی CUNY و با نظارت پروفسور جاشوآ پلاتنیک انجام شده است. این تحقیق بخشی از پایان‌نامه جاکوبسون است و دانسته‌های ما را درباره نحوه سازگاری حیوانات هوشمند و آزاد‌رو با مناظر انسانی و محافظت‌شده گسترش می‌دهد.
فیل‌های کنجکاو، فیل‌های ریسک‌پذیر
چالش حمله فیل‌ها به مزارع
یورش فیل‌ها به مزارع یکی از مداوم‌ترین چالش‌ها در تعامل انسان و فیل آسیایی است. برخی فیل‌ها به‌طور منظم از پوشش جنگلی خارج می‌شوند تا در باغ‌ها، مزارع کاساو، یا انبارها تغذیه کنند. این موضوع هم برای کشاورزان خسارت مالی به همراه دارد و هم احتمال آسیب‌دیدگی برای هر دو طرف را افزایش می‌دهد.
شناسایی فیل‌های پرریسک
شناخت ویژگی‌هایی که پیش‌بینی می‌کند کدام فیل‌ها احتمال بیشتری دارند دست به چنین اقداماتی بزنند، می‌تواند به جوامع محلی کمک کند تا سیستم‌های هشدار زودهنگام، ابزارهای بازدارنده یا برنامه‌های جایگزین تغذیه را در محل‌های مناسب به‌کار بگیرند.
پروفسور پلاتنیک، مدیر آزمایشگاه شناخت تطبیقی برای حفاظت در کالج هانتر، می‌گوید:
«درک اینکه چرا برخی فیل‌ها بیشتر مایل به ریسک برای تعامل با انسان‌ها هستند، می‌تواند به توسعه روش‌های مؤثرتر برای کاهش تعارض‌ها کمک کند.»
ردیابی فیل‌های بی‌باک
جاکوبسون در این پژوهش تصمیم گرفت به‌جای تمرکز بر «رفتار متوسط فیل‌ها»، بر تفاوت‌های فردی تمرکز کند. او می‌گوید:
«ما این مطالعه را انجام دادیم چون می‌خواستیم درباره تفاوت‌های فردی فیل‌ها بیشتر بدانیم. به‌ویژه ویژگی‌های فیل‌هایی که از جنگل خارج می‌شوند و نزدیک انسان‌ها وقت می‌گذرانند.»
او به همراه تیم میدانی در تایلند، فیل‌هایی را که در پناهگاه‌های جنگلی دورافتاده زندگی می‌کردند با فیل‌هایی که در نزدیکی مزارع روستایی زندگی می‌کردند، مقایسه کرد.
آزمون کنجکاوی فیل‌ها
طراحی آزمایش برای سنجش تمایل به کشف
با توجه به هوش، انعطاف‌پذیری و احتیاط طبیعی فیل‌ها، اندازه‌گیری میزان کنجکاوی آن‌ها ساده نیست. پژوهشگران اشیای ناآشنا و بی‌خطر، مانند برس‌های دامداری و شلنگ‌های آتش‌نشانی فرسوده، را در محل زندگی گروه‌های مختلف قرار دادند.
با استفاده از دوربین‌های حرکتی و مشاهده مستقیم، بررسی شد که آیا فیل‌ها به این اشیاء نزدیک می‌شوند، آن‌ها را لمس می‌کنند، دست‌کاری می‌کنند یا نادیده می‌گیرند.
نتایج رفتار فیل‌ها
فیل‌هایی که در نزدیکی انسان‌ها زندگی می‌کردند بیشتر تمایل به بررسی و تعامل داشتند و سطح بالاتری از نئوفیلیا (جذب شدن به چیزهای جدید) نسبت به فیل‌های جنگلی نشان دادند.
این کنجکاوی می‌تواند در پیدا کردن غذاهای پرانرژی مانند محصولات کشاورزی مفید باشد، اما همچنین فیل‌ها را به مکان‌هایی می‌کشاند که درگیری در آن‌ها بیشتر رخ می‌دهد.
بررسی پایداری شخصیت فیل‌ها
آیا کنجکاوی یک ویژگی پایدار است؟
جاکوبسون همچنین تلاش کرد تا بسنجد آیا فیل‌هایی که با یک شی جدید تعامل دارند، در برابر سایر اشیای جدید هم همین رفتار را نشان می‌دهند یا خیر؛ موضوعی که می‌تواند نشان‌دهنده شخصیت پایدار باشد.
اگرچه برخی فیل‌ها با چندین شی در طول مطالعه مواجه شدند، اما نمونه‌ها آن‌قدر کم بودند که نتوان نتیجه‌گیری قطعی داشت. با وجود این، الگوی تمایل بیشتر به کشف در جمعیت نزدیک به مزارع مشاهده شد.
سازگاری فیل‌ها با محیط انسانی
یافته‌های پژوهش پنجره‌ای به نحوه تأثیر محیط بر رفتار باز می‌کند. فیل‌هایی که در مناطق مرزی با انسان‌ها زندگی می‌کنند، بیشتر با انسان، ماشین، دام، حصار و محصولات روبه‌رو می‌شوند. فیل‌هایی که کمتر از تازگی می‌ترسند، احتمالاً زودتر یاد می‌گیرند چگونه از منابع غذایی جدید بهره ببرند.
البته این مزیت بهایی هم دارد: قرار گرفتن در معرض انسان‌هایی با سطح تحمل متفاوت، از کشاورزان دوست‌دار فیل تا کسانی که با صدا، نور یا حتی ابزارهای مرگبار سعی در دور کردن فیل‌ها دارند.
استفاده از نقشه‌برداری رفتاری برای کاهش تعارض
با ترسیم نقشه فیل‌های جسور، می‌توان واکنش‌ها را متناسب‌سازی کرد: هشدارهای زودهنگام در مناطق پرریسک، تقویت موانع در مسیر فیل‌های ریسک‌پذیر یا ارتباط‌گیری هدفمند با جوامع محلی.
استفاده از شناخت برای حفاظت
این پروژه بخشی از تلاش گسترده پلاتنیک برای پیوند دادن شناخت حیوانی با راه‌حل‌های واقعی حفاظتی است. کار آزمایشگاه او درباره تعارض انسان‌ـ‌فیل در تایلند اخیراً در برنامه «۶۰ دقیقه» شبکه CBS معرفی شد.
جاکوبسون می‌گوید:
«خوش‌شانسم که توانستم روی پروژه‌ای کار کنم که هم به انسان‌ها و هم به فیل‌ها کمک می‌کند. مشتاقم نتایج بیشتری درباره ویژگی‌های شخصیتی فیل‌ها ببینم و اینکه چگونه این دانسته‌ها می‌توانند به راه‌های نوآورانه برای کاهش تعارض منجر شوند.»
ترسیم شخصیت برای همزیستی
آینده پژوهش‌های رفتاری در فیل‌ها
تحقیقات آینده به نمونه‌های بزرگ‌تر و ردیابی‌های بلندمدت‌تر نیاز دارند تا پایداری ویژگی‌هایی مانند کنجکاوی، جسارت و تحمل ریسک را در بین فیل‌ها دقیق‌تر بررسی کنند.
با ترکیب داده‌های GPS، سوابق حمله به مزارع و گزارش‌های محلی، می‌توان بررسی کرد که آیا فیل‌های نئوفیل بیشتر به مزارع حمله می‌کنند، و آیا مداخلاتی که به هدف آن‌ها صورت می‌گیرد مؤثرتر هستند یا خیر.
فعلاً پیام اصلی امیدوارکننده است: شخصیت‌ها مهم‌اند و توجه به آن‌ها می‌تواند به بهبود همزیستی با یکی از باهوش‌ترین و خلاق‌ترین حیوانات زمین کمک کند.
