گزارش جدید گوگل، به‌عنوان یکی از جامع‌ترین مطالعات تاکنون درباره هزینه‌های واقعی انرژی، آب و کربن در حوزه هوش مصنوعی شناخته می‌شود. با این حال تا زمانی که سایر بازیگران این صنعت نیز به سطح مشابهی از شفافیت نرسند، برآورد دقیق تأثیرات زیست‌محیطی هوش مصنوعی در مقیاس جهانی همچنان دشوار خواهد بود.
گزارش گوگل درباره مصرف انرژی در Gemini
گوگل در گزارشی فنی درباره مدل Gemini، برای نخستین بار جزئیات مربوط به مصرف انرژی، استفاده از آب و میزان انتشار کربن ناشی از پردازش پرامپت‌ها را منتشر کرد.
براساس داده‌های اعلام‌شده:
- یک پرسش متنی (Prompt) به‌طور متوسط ۰٫۲۴ وات‌ساعت برق مصرف می‌کند. این مقدار برابر است با روشن‌کردن یک مایکروویو برای تنها یک ثانیه.
- هر پرامپت حدود ۰٫۲۶ میلی‌لیتر آب مصرف می‌کند.
- میزان انتشار کربن آن نزدیک به ۰٫۰۳ گرم CO₂ است.
به گزارش MIT Technology Review، این اقدام گوگل شفاف‌ترین توضیح تاکنون در زمینه انرژی مصرفی هوش مصنوعی در میان غول‌های فناوری به شمار می‌رود. این رسانه تأکید کرده بود که تاکنون هیچ‌کدام از شرکت‌های بزرگ میزان انرژی مصرفی هر پرامپت را منتشر نکرده بودند و امکان اندازه‌گیری مستقیم برای محققان وجود نداشت. گزارش گوگل این «راز» را تا حدی روشن کرده است.
جزئیات مصرف انرژی در پردازش یک پرامپت Gemini
بر اساس گزارش، انرژی مصرفی تنها به تراشه‌های هوش مصنوعی اختصاص ندارد، بلکه به اجزای مختلفی توزیع می‌شود:
- تراشه‌های اختصاصی TPU: ۵۸٪
- پردازنده و حافظه سرور میزبان: ۲۵٪
- سیستم‌های آماده‌به‌کار و رزرو: ۱۰٪
- زیرساخت مراکز داده (خنک‌سازی و تبدیل برق): ۸٪
به گفته «جف دین» از مدیران ارشد گوگل:
«ما خواستیم تا جای ممکن جامع باشیم. تنها تراشه‌ها را در نظر نگرفتیم، بلکه کل زیرساخت را لحاظ کردیم.»
بهبود بهره‌وری انرژی در Gemini
گوگل گزارش داده که بهره‌وری انرژی Gemini طی یک سال گذشته رشد چشمگیری داشته است.
- در مه ۲۰۲۴، هر پرامپت به‌طور میانگین ۳۳ برابر بیشتر از مه ۲۰۲۵ انرژی مصرف می‌کرد.
- این بهبود ناشی از ارتقاء مدل‌ها و بهینه‌سازی‌های نرم‌افزاری بوده است.
با این حال، گزارش فعلی تنها به پرسش‌های متنی محدود است.
- وظایف پیچیده‌تر مانند خلاصه‌سازی چندین کتاب یا تولید تصاویر و ویدئوها انرژی به‌مراتب بیشتری مصرف می‌کنند.
استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
گوگل هنگام محاسبه انتشار کربن، به‌جای اتکا به میانگین کشوری یا جهانی، قراردادهای خرید انرژی پاک خود را مبنا قرار داده است.
- از سال ۲۰۱۰ تاکنون، این شرکت حدود ۲۲ گیگاوات انرژی از منابع خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی و حتی فناوری‌های پیشرفته هسته‌ای تأمین کرده است.
- در نتیجه، میزان کربن محاسبه‌شده برای گوگل روی کاغذ، تنها حدود یک‌سوم میانگین انتشار شبکه‌های برق عمومی است.
مراکز داده هوش مصنوعی در فرآیند پردازش به خنک‌سازی شدید نیاز دارند و همین مسئله باعث مصرف آب می‌شود. بر اساس آمار، هر پرامپت Gemini حدود پنج قطره آب مصرف می‌کند.
جف دین در این‌باره می‌گوید:
«مصرف انرژی و آب در Gemini معادل چند ثانیه تماشای تلویزیون یا پنج قطره آب است. سطحی که در زندگی روزمره تقریباً احساس نمی‌شود.»
دیدگاه کارشناسان
«ساشا لوچونی»، پژوهشگر اقلیم و هوش مصنوعی در شرکت Hugging Face، گزارش گوگل را گامی مثبت اما ناکافی می‌داند:
«این جامع‌ترین گزارشی است که تاکنون منتشر شده، اما همچنان داده‌های کلیدی افشا نشده‌اند. برای مثال نمی‌دانیم Gemini روزانه چند پرسش دریافت می‌کند. بدون این داده، محاسبه کل هزینه انرژی غیرممکن است.»
لوچونی همچنین بر ضرورت تدوین یک استاندارد مشابه Energy Star برای هوش مصنوعی تأکید می‌کند:
«یک برچسب انرژی استاندارد باعث می‌شود اطلاعات به‌صورت مقایسه‌پذیر در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد، نه اینکه هر شرکت تنها داده‌های دلخواه خود را منتشر کند.»
جمع‌بندی
گزارش گوگل درباره Gemini دریچه‌ای تازه به سوی فهم هزینه‌های زیست‌محیطی هوش مصنوعی باز می‌کند. هرچند مصرف انرژی یک پرامپت ناچیز به نظر می‌رسد، اما با توجه به مقیاس عظیم استفاده جهانی از AI، این موضوع می‌تواند به یکی از چالش‌های مهم آینده در زمینه پایداری تبدیل شود.
اگر دغدغه شما آینده پایدار فناوری و اثرات زیست‌محیطی هوش مصنوعی است، حتماً این گزارش را مطالعه کنید و دیدگاه خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.
