آتش‌سوزی‌های جنگلی به دلیل افزایش تعداد و شدت آن‌ها، توجه جهانیان را به خود جلب کرده‌اند. یک مطالعه‌ی اخیر که توسط گروهی از متخصصان مدیریت جنگل کانادا انجام شده است، خشکی سوخت (گیاهان و درختان خشک) را به‌عنوان عامل اصلی شدت آتش‌سوزی‌های جنگلی در کانادا طی چند دهه‌ی گذشته معرفی کرده است.
این تحقیق که در مجله‌ی Science منتشر شده، با ترکیب داده‌های ۴۰ ساله‌ی آتش‌سوزی و استفاده از تکنیک‌های مدل‌سازی پیشرفته، عوامل پشت پرده‌ی بحران فزاینده‌ی آتش‌سوزی در کانادا را روشن کرده است.
شدت فزاینده‌ی آتش‌سوزی‌های جنگلی
آتش‌سوزی‌های جنگلی، آتش‌هایی کنترل‌نشده هستند که در جنگل‌ها، مراتع یا مناطق وحشی رخ می‌دهند. این آتش‌ها معمولاً به دلیل رعد و برق، بی‌توجهی انسانی یا آتش‌افروزی عمدی آغاز می‌شوند و با تغذیه از پوشش گیاهی خشک، دماهای بالا و بادهای شدید به‌سرعت گسترش می‌یابند.
- نقش طبیعی: آتش‌سوزی‌های جنگلی به‌طور طبیعی در اکوسیستم‌ها برای پاک‌سازی گیاهان مرده و تسهیل رشد جدید نقش دارند.
- عوامل انسانی و تغییرات اقلیمی: در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی و مدیریت ضعیف زمین باعث شدت یافتن این آتش‌سوزی‌ها شده است.
این آتش‌ها تخریب گسترده‌ای به بار می‌آورند، حیات وحش، خانه‌ها و زیرساخت‌ها را تهدید کرده و با آزاد کردن مقادیر زیادی دی‌اکسید کربن، تغییرات اقلیمی را تشدید می‌کنند.
مدیریت مؤثر آتش‌سوزی جنگلی شامل پیشگیری، عملیات اطفای حریق و اجرای روش‌های پایدار برای کاهش تعداد و شدت آن‌ها است.
نقش خشکی سوخت در آتش‌سوزی‌ها
پژوهشگران برای بررسی علت شدت و گسترش بیشتر آتش‌سوزی‌ها در کانادا، داده‌های دقیق آتش‌سوزی‌های ۴۰ سال گذشته را جمع‌آوری کردند. این داده‌ها شامل اطلاعاتی درباره زمان، مکان و نحوه وقوع آتش‌سوزی‌ها و شرایط محیطی مانند دما و خشکی پوشش گیاهی بود.
- مدل‌سازی آماری: برای تحلیل داده‌ها از مدل رگرسیون لجستیک چندگانه استفاده شد که الگوها و روابط بین عوامل مختلف را شناسایی می‌کند.
- یافته کلیدی: خشکی پوشش گیاهی، که به‌عنوان “خشکی سوخت” شناخته می‌شود، مهم‌ترین عامل در شدت آتش‌سوزی‌ها شناسایی شد.
در واقع، پوشش گیاهی خشک‌تر باعث شدت بیشتر آتش‌سوزی می‌شود و تخریب بیشتری به بار می‌آورد. این یافته بر اهمیت مدیریت پوشش گیاهی تأکید دارد، به‌ویژه در شرایطی که تغییرات اقلیمی باعث خشک‌تر شدن بسیاری از مناطق شده است.
تفاوت‌های فصلی و منطقه‌ای
مطالعه نشان داد که شدت آتش‌سوزی‌ها در فصول و مناطق مختلف کانادا متفاوت است:
- آتش‌سوزی‌های تابستانی: شدیدترین آتش‌سوزی‌ها در تابستان رخ می‌دهند، زیرا دماهای بالا و کاهش بارندگی در دو دهه اخیر شرایط را برای اشتعال بیشتر فراهم کرده‌اند.
- تفاوت‌های منطقه‌ای: عوامل مؤثر بر آتش‌سوزی‌ها مانند خشکی سوخت و شرایط آب‌وهوایی بسته به جغرافیای منطقه متغیر هستند.
به‌عنوان مثال:
- برخی مناطق به دلیل خشکی شدیدتر شاهد آتش‌سوزی‌های حادتر هستند.
- در برخی دیگر، الگوهای باد یا نوع پوشش گیاهی نقش بیشتری ایفا می‌کنند.
این تنوع نشان می‌دهد که رفتار آتش‌سوزی پیچیده بوده و به ترکیبی از عوامل محیطی محلی بستگی دارد. بنابراین، توسعه‌ی راهبردهای مدیریت آتش‌سوزی متناسب با شرایط خاص هر منطقه ضروری است.
زمینه‌ی گسترده‌تر و پیامدهای جهانی
جیانبانگ گان، پژوهشگری از دانشگاه تگزاس A&M، در مقاله‌ای همراه این تحقیق، یافته‌ها را در یک زمینه‌ی جهانی قرار داده است. وی تأکید کرده که عوامل آتش‌سوزی در مناطق مختلف جهان تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند:
- در ایالات متحده: بادهای شدید باعث گسترش آتش‌سوزی‌ها می‌شوند.
- در روسیه و استرالیا: از دست رفتن گسترده‌ی جنگل‌ها نقش اصلی را ایفا می‌کند.
گان بر اهمیت درک این تفاوت‌های منطقه‌ای برای ایجاد راهبردهای مدیریت آتش‌سوزی مؤثر تأکید کرده است. یک رویکرد عمومی و یکسان نمی‌تواند کارآمد باشد. در عوض، باید استراتژی‌هایی طراحی شوند که عوامل خاص هر منطقه مانند خشکی سوخت، الگوهای باد یا نوع پوشش گیاهی را هدف قرار دهند.
نقش تغییرات اقلیمی
با گرم‌تر شدن سیاره به دلیل تغییرات اقلیمی، عواملی که آتش‌سوزی‌ها را تشدید می‌کنند، شدت بیشتری پیدا می‌کنند:
- خشک شدن پوشش گیاهی: دمای بالا، درختان، بوته‌ها و چمن‌ها را به سوخت‌های بسیار قابل‌اشتعال تبدیل می‌کند.
- بادهای قوی‌تر: این بادها، که نتیجه‌ی الگوهای آب‌وهوایی در حال تغییر هستند، آتش‌سوزی‌ها را سریع‌تر و غیرقابل‌پیش‌بینی‌تر گسترش می‌دهند.
پیامدهای آتش‌سوزی‌ها فراتر از جنگل‌های سوخته و خانه‌های ویران‌شده است:
- سوختن پوشش گیاهی مقادیر زیادی دی‌اکسید کربن آزاد می‌کند که به افزایش گازهای گلخانه‌ای و تسریع گرمایش جهانی کمک می‌کند.
- این چرخه‌ی خطرناک باعث می‌شود که تغییرات اقلیمی آتش‌سوزی‌ها را بدتر کند و آتش‌سوزی‌ها نیز به تغییرات اقلیمی دامن بزنند.
مقابله با خشکی سوخت برای کنترل آتش‌سوزی
این مطالعه بر نیاز فوری به مقابله با خشکی سوخت از طریق مدیریت پایدار جنگل‌ها و تلاش‌های کاهش تغییرات اقلیمی تأکید دارد.
- بینش‌های کاربردی مانند این مطالعه برای حفاظت از اکوسیستم‌ها، جوامع و سیاره حیاتی هستند.
- درک روابط پیچیده بین عوامل محرک و پیامدهای آتش‌سوزی گامی حیاتی برای تطبیق با جهانی گرم‌تر و مستعد آتش‌سوزی است.
این مطالعه در مجله‌ی Science همراه با مقاله‌ای چشم‌انداز منتشر شده است.
