آیا تا به حال فکر کرده‌اید وقتی ضایعات غذایی خود را داخل سطل زباله می‌اندازید چه اتفاقی برای آن‌ها می‌افتد؟ شاید تصور کنید چون این مواد آلی هستند، به‌طور طبیعی تجزیه می‌شوند و به چرخه طبیعت بازمی‌گردند. اما واقعیت این است که ماجرا بسیار پیچیده‌تر از این است. ضایعات غذایی نه‌تنها معضل پرشدن زباله‌دان‌ها را تشدید می‌کنند، بلکه به شکل مستقیم در گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی نقش دارند؛ و دلیل اصلی آن، انتشار گاز متان است.
ضایعات غذایی؛ عامل پنهان انتشار متان
وقتی ضایعات غذایی در زباله‌دان‌های دفنی (Landfills) مدفون می‌شوند، برخلاف تصور عمومی به‌سادگی تجزیه نمی‌شوند. در عوض، این مواد مقدار زیادی متان آزاد می‌کنند؛ گازی که در بازه ۲۰ ساله بین ۸۰ تا ۸۵ برابر قوی‌تر از دی‌اکسیدکربن در به دام انداختن گرما در جو زمین عمل می‌کند.
به بیان دیگر، مسئله اصلی حجم زباله‌های غذایی نیست، بلکه محل و نحوه تجزیه آن‌هاست.
چگونه زباله‌دان‌ها به کارخانه متان تبدیل می‌شوند
روند تجزیه در محیط بدون اکسیژن
زباله‌دان‌ها برای تجزیه طبیعی مواد غذایی طراحی نشده‌اند. وقتی ضایعات در زیر لایه‌های دیگر زباله مدفون می‌شوند، اکسیژن به‌سرعت تمام می‌شود. در ابتدا مقداری تجزیه با حضور اکسیژن اتفاق می‌افتد که طی آن دی‌اکسیدکربن تولید می‌شود؛ اما پس از اتمام اکسیژن، فرآیند وارد مرحله تجزیه بی‌هوازی می‌شود، جایی که متان به‌شدت افزایش می‌یابد.
تفاوت با کمپوست
در مقابل، کمپوست به دلیل دسترسی به اکسیژن، فرآیندی کاملاً متفاوت دارد. در کمپوست، هوا در کل چرخه باقی می‌ماند، بنابراین متانی تولید نمی‌شود و ضایعات غذایی به کود طبیعی تبدیل می‌شوند؛ ماده‌ای که دوباره می‌تواند به مزارع و باغ‌ها بازگردد.
کمپوست؛ راه‌حلی برای کاهش تغییرات اقلیمی
در سال‌های اخیر، بسیاری از شهرها در آمریکا و سایر کشورها برنامه‌های کمپوست خانگی و شهری راه‌اندازی کرده‌اند تا از انتشار متان ناشی از دفن ضایعات غذایی جلوگیری کنند. اما سؤال مهم این است: آیا کمپوست واقعاً مؤثر است؟
یک مطالعه واقعی در آستین، تگزاس
مطالعه‌ای که در شهر آستین انجام شده نشان می‌دهد در خانواده‌هایی که کمپوست انجام می‌دهند، به‌طور متوسط حدود ۲.۳ پوند ضایعات آلی در هفته کاهش یافته است. این آمار امیدوارکننده است، اما این تنها حدود ۳۰٪ از ضایعات هفتگی یک خانواده آمریکایی معمولی را پوشش می‌دهد.
پس اگرچه کمپوست مفید است، اما برای تأثیرگذاری بزرگ‌تر نیازمند مشارکت بیشتر مردم هستیم.
چالش بزرگ: عدم مشارکت و آگاهی
در بسیاری از شهرها، برخلاف شهرهایی مانند سان‌فرانسیسکو، کمپوست اجباری نیست و به انتخاب شهروندان واگذار می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود درصد بالایی از مردم کمپوست را نادیده بگیرند.
به گفته جکسون سومرز، استادیار اقتصاد منابع طبیعی در دانشگاه کانکتیکات:
«ما به‌عنوان افراد، مقدار زیادی ضایعات غذایی تولید می‌کنیم و باید نسبت به آن آگاه باشیم. اگر کسی واقعاً می‌خواهد تأثیر بگذارد، باید کمپوست را جدی بگیرد.»
اما سومرز اشاره می‌کند که برای برخی افراد، کمپوست‌سازی کاری زمان‌بر و پرزحمت است؛ همین باعث کاهش استقبال عمومی شده است.
چالش اقتصادی کمپوست؛ هزینه یا سرمایه‌گذاری؟
مطالعات نشان می‌دهند که در حال حاضر، برای جلوگیری از انتشار هر تن دی‌اکسیدکربن با استفاده از برنامه‌های کمپوست شهری، حدود ۴۷۸ دلار هزینه لازم است. این در حالی است که «هزینه اجتماعی کربن» که میزان خسارت ناشی از انتشار هر تن کربن را برآورد می‌کند، حدود ۵۱ دلار تخمین زده می‌شود.
به‌عبارت دیگر، کمپوست‌سازی در مقیاس کوچک خانگی هنوز از نظر مالی به‌صرفه نیست. با این حال، این به معنای بی‌فایده بودن کمپوست نیست، زیرا سرمایه‌گذاری بلندمدت در این حوزه می‌تواند مزایای اقتصادی قابل توجهی به همراه داشته باشد.
هزینه امروز، سود فردا
افزایش هزینه‌های دفن زباله
با پر شدن تدریجی زباله‌دان‌ها، هزینه ساخت زباله‌دان‌های جدید در حال افزایش است. بنابراین، ایجاد زیرساخت‌های کمپوست امروز می‌تواند از صرف هزینه‌های سنگین در آینده جلوگیری کند.
افزایش ارزش زیست‌محیطی
همچنین باید توجه داشت که هزینه اجتماعی کربن یک مقدار ثابت نیست. با پیشرفت تحقیقات درباره تغییرات اقلیمی، پیش‌بینی می‌شود که خسارت ناشی از انتشار هر تن کربن افزایش یابد. این یعنی کمپوست در آینده به‌صرفه‌تر خواهد شد.
نقش کسب‌وکارها در مدیریت ضایعات غذایی
در حالی که بسیاری از مطالعات بر خانوارها تمرکز دارند، رستوران‌ها، فروشگاه‌های مواد غذایی و صنایع بزرگ سهم بزرگی در تولید زباله‌های آلی دارند. طبق نظر سومرز، اگر کمپوست در این بخش‌ها گسترش یابد، می‌تواند تأثیرات بزرگ‌تری بر کاهش انتشار متان داشته باشد.
«این بخش جایی است که می‌توانیم شاهد بیشترین صرفه‌جویی باشیم. باید به این حوزه بیش از گذشته توجه کنیم.» – جکسون سومرز
مزایای پنهان کمپوست برای سلامت عمومی
کمپوست فقط برای محیط‌زیست نیست، بلکه می‌تواند برای سلامت شهروندان هم مفید باشد. در شهرهای بزرگ که زباله‌های غذایی در فضای باز رها می‌شوند، مشکل افزایش آلودگی و آفات بیشتر دیده می‌شود.
کمپوست با کاهش تجمع زباله‌ها می‌تواند:
- جمعیت موش‌ها و حشرات را کم کند.
- خطر انتقال بیماری‌ها را کاهش دهد.
- به بهبود بهداشت محله‌ها کمک کند.
راه‌حل واحد وجود ندارد
هیچ نسخه واحدی برای مدیریت ضایعات غذایی در همه شهرها وجود ندارد. عوامل متعددی مانند جمعیت، جغرافیا و عادات محلی نقش مهمی در موفقیت یک استراتژی دارند.
در برخی مناطق مانند کانکتیکات، سطل‌های کمپوست از کنار خیابان جمع‌آوری می‌شوند، در حالی که در شهرهای دیگر شهروندان باید شخصاً ضایعات خود را به مکان‌های تعیین‌شده تحویل دهند.
«یک راه‌حل یکسان برای همه جواب نمی‌دهد. آنچه در شمال‌غرب کانکتیکات کاربرد دارد، لزوماً در هارتفورد یا استمفورد مؤثر نیست.» – سومرز
جمع‌بندی
کمپوست یکی از مؤثرترین راه‌ها برای مقابله با تغییرات اقلیمی و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. هرچند چالش‌های اقتصادی، مشارکت محدود مردم و نبود زیرساخت‌های کافی از موانع اصلی هستند، اما توسعه این برنامه‌ها در سطح خانوار، شهر و صنایع بزرگ می‌تواند آینده‌ای پایدارتر را رقم بزند.
