برای علاقه‌مندان به نجوم در سراسر جهان، ماه ژانویه فرصتی عالی است تا به آسمان شب نگاه کنند و چهار سیاره درخشان را که بالای افق به هم نزدیک شده‌اند، مشاهده کنند. برخی از این سیارات در نور گرگ‌ومیش دیده می‌شوند، برخی دیگر در بالای سر می‌درخشند و یکی با شکوهی خاص در شرق حکومت می‌کند. علاوه بر این، ناظران مشتاق می‌توانند در این شب‌های خنک زمستانی چند شگفتی دیگر را نیز مشاهده کنند.
مشاهده چهار سیاره
از ابتدای ژانویه، سیارات زهره و زحل برای چند ساعت اول بعد از غروب آفتاب در جنوب غربی آسمان ظاهر می‌شوند، در حالی که مشتری بالاتر از آن‌ها با شکوه در آسمان می‌درخشد.
مریخ در شرق طلوع می‌کند و نمایی گسترده و زیبا ایجاد می‌کند. در این میان، تلسکوپ‌ها می‌توانند سیارات اورانوس و نپتون را نیز نشان دهند، اما این سیارات برای بیشتر مردم بدون ابزارهای کمکی بسیار کم‌نور هستند. این منظره حتی برای بیننده‌ای معمولی نیز احساسی از شگفتی به همراه دارد.
با این فعالیت‌های آسمانی، بسیاری می‌پرسند کدام فرصت دیدنی ممکن است چشمگیرتر باشد. به گفته دکتر کلی کورک، دانشمند خورشیدی در ناسا، هر کدام از این اجرام آسمانی جذابیت خاص خود را دارند، اما زمان‌بندی و مکان مشاهده کلید مشاهده همه آن‌هاست.
زهره با سرعت در آسمان حرکت می‌کند، زحل به‌آرامی پیش می‌رود، مشتری در شب می‌درخشد و مریخ درخشش خاص خود را حفظ می‌کند.
مریخ در حالت مقابله و ارتباط با ماه
مریخ در حال حاضر در وضعیت مقابله است، به این معنی که از دید زمین مستقیماً مقابل خورشید قرار گرفته است. در این وضعیت، مریخ با درخشندگی بیشتری دیده می‌شود و اندکی بزرگ‌تر به نظر می‌رسد. این وضعیت مورد علاقه کسانی است که از مشاهده سیاره سرخ با دوربین دوچشمی یا تلسکوپ‌های کوچک لذت می‌برند.
در تاریخ ۱۳ ژانویه، ماه از مقابل مریخ عبور کرد و این رویداد برای ناظران در ایالات متحده و بخش‌هایی از شرق کانادا قابل مشاهده بود. ناظران از مکان‌های مختلف می‌توانستند این پدیده را در زمان‌های مختلف شب ببینند.
نزدیکی زهره و زحل
برای کسانی که به دنبال مشاهده‌ای جذاب بلافاصله پس از غروب آفتاب هستند، زهره و زحل در تاریخ‌های ۱۷ و ۱۸ ژانویه در کنار یکدیگر دیده می‌شوند.
این دو سیاره با فاصله‌ای معادل چند انگشت باز در فاصله طول دست، بسیار جذاب به نظر می‌رسند، به‌ویژه با پس‌زمینه غروب خورشید.
ستاره‌شناسان یادآور می‌شوند که این دو سیاره در واقع صدها میلیون مایل از هم فاصله دارند. هرچند از دید زمین نزدیک به هم دیده می‌شوند، اما هر یک در مسیر مداری خود حرکت می‌کنند و هرگز در فضا به یکدیگر نمی‌رسند.
بارش شهابی ربعی
برای علاقه‌مندان به شهاب‌سنگ‌ها، بارش شهابی ربعی در تاریخ ۳ ژانویه به اوج خود رسید. در آسمان‌های تاریک و بدون نور ماه، ناظران معمولاً می‌توانند بین ۲۰ تا ۳۰ شهاب در ساعت مشاهده کنند.
این شهاب‌ها از نقطه‌ای در آسمان شمالی تابش می‌کنند، اما در ساعات اولیه صبح، هر نقطه‌ای از آسمان ممکن است با رگه‌های ناگهانی نور روشن شود.
زمانی که سیارات هم‌راستا می‌شوند
برخی از این ظاهرهای چندسیاره‌ای را «رژه سیاره‌ای» می‌نامند. هرچند این اصطلاح فنی نجومی نیست، اما به دوره‌ای اشاره دارد که در آن چند سیاره درخشان هم‌زمان دیده می‌شوند.
«اگرچه سیارات در یک خط در آسمان ظاهر می‌شوند، این همان خطی است که همیشه سیارات در آن قرار دارند. این خط، دایره‌البروج نام دارد و نمایانگر صفحه منظومه شمسی است که سیارات در آن به دور خورشید می‌چرخند.» ناسا توضیح داد.
سیارات ممکن است از دید ما نزدیک به هم به نظر برسند، اما فاصله‌های واقعی میان آن‌ها بسیار زیاد است.
شایعات درباره هم‌راستایی هفت سیاره
گفته می‌شود که در اواخر ژانویه یا اوایل فوریه ۲۰۲۵، هر هفت سیاره کلاسیک به‌طور هم‌زمان هم‌راستا خواهند شد. منابعی اشاره می‌کنند که زحل، عطارد، نپتون، زهره، اورانوس، مشتری و مریخ در یک سمت آسمان ظاهر خواهند شد.
دانشمندان هشدار می‌دهند که مشاهده این هم‌راستایی‌ها در واقعیت دشوار است. عطارد و نپتون معمولاً در نزدیکی افق یا پنهان در گرگ‌ومیش باقی می‌مانند.
هرچند ممکن است این سیارات در یک سمت خورشید قرار بگیرند، اما صفی منظم تشکیل نمی‌دهند و در امتداد دایره‌البروج پراکنده هستند. ستاره‌شناسان یادآور می‌شوند که این «خطوط کامل» تنها در نمودارها وجود دارند.
چگونه آسمان را ببینیم؟
برای مشاهده بهتر، به منطقه‌ای با آلودگی نوری کم و افق باز بروید. آسمان جنوب غربی باید زهره و زحل را کمی پس از تاریکی نشان دهد. مشتری غالباً در نزدیکی سرسو به‌راحتی قابل تشخیص است.
به سمت شرق نگاه کنید تا مریخ را بیابید که با رنگ و درخششی خاص می‌درخشد و با پیشرفت شب روشن‌تر می‌شود. یک تلسکوپ کوچک ممکن است برای مشاهده نپتون یا اورانوس کمک‌کننده باشد، هرچند این دو سیاره بسیار کم‌نور هستند.
جمع‌بندی
برخی سال‌ها مناظر نادر و جذابی را در آسمان شب ارائه می‌دهند. امسال نیز در ماه ژانویه علاقه‌مندان به نجوم می‌توانند چهار سیاره درخشان را در یک نما، نزدیکی زهره و زحل و عبور ماه از مقابل مریخ مشاهده کنند.
هرچند بارش شهابی ربعی به اوج خود رسیده است، اما کسانی که آن را مشاهده کردند از نمایشی بدون نور خیره‌کننده ماه لذت بردند.
این ماه همچنان با مریخ در بهترین موقعیت، مشتری درخشان در ارتفاع بالا و رقص کوتاه‌مدت زهره و زحل در آسمان گرگ‌ومیش ادامه دارد.
