اهمیت ترکیبات گیاهی در سلامت
میوه‌ها و عصاره‌های گیاهی از دیرباز به دلیل خواص دارویی‌شان مورد توجه بوده‌اند. امروزه دانشمندان در تلاش‌اند تا بهتر درک کنند که این ترکیبات طبیعی چگونه می‌توانند به پیشگیری یا درمان بیماری‌ها کمک کنند، به‌ویژه در مواجهه با افزایش مقاومت آنتی‌بیوتیکی.
تحقیقات اخیر نشان داده است که برخی از عصاره‌های گیاهی و فیبرهای میوه‌ای می‌توانند سیستم ایمنی را تقویت کرده و حتی خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را کاهش دهند.
بررسی گیاهان دارویی برای درمان عفونت‌های ادراری
محققان دانشگاه مونیخ و دانشگاه فدرال میناس گرایس (UFMG) در حال همکاری برای بررسی اثرات گیاهان دارویی در درمان عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs) هستند.
در یک سخنرانی در «هفته FAPESP آلمان» که در دانشگاه آزاد برلین برگزار شد، این تیم اعلام کرد که در حال توسعه مدل‌های عفونی برای بررسی تأثیر ترکیبات گیاهی بر سلول‌های مثانه و پاسخ ایمنی بدن هستند.
گیاهان دارویی ممکن است مانع عفونت‌ها شوند
گیاهان دارویی حاوی ترکیبات فیتوشیمیایی هستند که می‌توانند به جلوگیری از عفونت و تقویت دفاع بدن کمک کنند.
برخی از این ترکیبات می‌توانند التهاب، تب یا درد را کاهش دهند، اما دانشمندان بیشتر به این علاقه‌مندند که چگونه این ترکیبات می‌توانند عفونت‌ها را مسدود کنند.
اولریش دوبریندت، استاد دانشگاه مونیخ، توضیح داد:
“اگرچه اثرات ضدالتهابی، ضد تب و ضددردی این گیاهان شناخته شده است، اما ترکیبات فعال آن‌ها مانند فلاونوئیدها، آلکالوئیدها و ترپنوئیدها و نحوه عملکرد آن‌ها بر روی سلول‌های بیماری‌زا هنوز به‌طور دقیق مشخص نشده است. برخی از این ترکیبات خاصیت ضدباکتریایی دارند، اما بسیاری از آن‌ها چنین اثری ندارند.”
بررسی تأثیر عصاره‌های گیاهی بر سلول‌های مثانه
برای درک بهتر این موضوع، دانشمندان مدل‌هایی از عفونت را ایجاد کردند تا مشاهده کنند که چگونه این عصاره‌ها بر فعالیت ژنی سلول‌های مثانه تأثیر می‌گذارند.
تمرکز اصلی این پژوهش بر گیاهانی است که در دارونامه آلمان برای درمان مشکلات اورولوژیکی به کار می‌روند.
این تیم، با همکاری محققان دانشگاه UFMG، عصاره گیاهانی مانند Solidago gigantea و Equiseti herba را آزمایش کرد.
آن‌ها دریافتند که برخی از عصاره‌های آبی این گیاهان، به میزان قابل توجهی چسبندگی و بقای اشریشیا کلی (Escherichia coli) – عامل اصلی عفونت‌های ادراری – را در سلول‌های مثانه انسان کاهش می‌دهند.
اولریش دوبریندت در این باره گفت:
“ما کاهش چشمگیری در چسبندگی و تکثیر این باکتری در سلول‌های مثانه مشاهده کردیم.”
فیبرهای میوه‌ای و سلامت دستگاه گوارش
در حالی که همکاران آلمانی روی عفونت‌ها تمرکز کرده‌اند، محققان برزیلی در حال بررسی تأثیر فیبرهای میوه‌ای بر سلامت گوارش و پیشگیری از بیماری‌ها هستند.
یک تیم از دانشکده علوم دارویی دانشگاه سائوپائولو، با همکاری مرکز تحقیقات مواد غذایی (FoRC)، در حال مطالعه پلی‌ساکاریدهای خاصی هستند. این ترکیبات، که قندهای پیچیده‌ای هستند، قابلیت هضم ندارند اما ممکن است اثرات بیولوژیکی قوی داشته باشند.
این قندها، به‌ویژه پکتین‌ها، در میوه‌هایی مانند پاپایا، پشن‌فروت و مرکبات یافت می‌شوند و اعتقاد بر این است که می‌توانند خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن را کاهش دهند.
چالش‌های استخراج پکتین از میوه‌ها
با این حال، استخراج پکتین‌ها کار آسانی نیست. برای مثال، پاپایا به سرعت می‌رسد، که باعث تغییر در ساختار پکتین‌ها و کاهش اثرات مفید آن‌ها می‌شود.
جائو پائولو فابی، استاد دانشگاه سائوپائولو و هماهنگ‌کننده این پروژه، توضیح داد:
“در طول فرآیند رسیدن میوه، آنزیم‌هایی فعال می‌شوند که ساختار پکتین‌ها را تغییر داده و اثرات مفید آن‌ها را کاهش می‌دهند. از سوی دیگر، پکتین‌های پشن‌فروت و مرکبات باید به‌طور شیمیایی اصلاح شوند تا بتوانند فعالیت‌های مفیدی در روده داشته باشند.”
افزایش کارایی پکتین‌های میوه‌ای
برای حل این چالش‌ها، تیم برزیلی روش‌های جدیدی برای استخراج و اصلاح پکتین از بخش‌های سفید پرتقال و پشن‌فروت که معمولاً دور ریخته می‌شوند، ایجاد کرده است.
با کاهش پیچیدگی مولکولی در آزمایشگاه، محققان موفق شدند اثرگذاری پکتین‌ها را افزایش دهند.
این تحقیق منجر به ثبت یک پتنت برای استخراج پکتین از میوه‌های نرم مانند پاپایا و چایوت شد. همچنین، پتنت دیگری در حال ثبت است که به روشی جدید برای اصلاح پکتین‌های پشن‌فروت مربوط می‌شود.
فابی توضیح داد:
“ما در حال حاضر یک نمونه اولیه برای استخراج و اصلاح این پکتین‌ها در مقیاس آزمایشگاهی داریم. هدف این است که محصولی تولید کنیم، مانند آردی غنی از پکتین اصلاح‌شده، که بتواند به عنوان مکمل یا ماده غذایی مصرف شود.”
گیاهان و میوه‌ها: آینده‌ای برای پزشکی نوین
با استفاده از این پکتین‌های اصلاح‌شده، تیم تحقیقاتی مطالعاتی روی حیوانات انجام داده و همکاری‌هایی با سایر گروه‌های علمی داشته است.
این آزمایش‌های پیش‌بالینی نشان داده‌اند که پکتین‌های تغییر‌یافته می‌توانند تأثیرات مثبتی بر فعالیت‌های بیولوژیکی بدن داشته باشند.
فابی افزود:
“این مطالعات پیش‌بالینی می‌توانند پایه‌ای برای توسعه آزمایش‌های بالینی باشند، مانند استفاده از پکتین‌های اصلاح‌شده به عنوان کمک‌درمان در شیمی‌درمانی سرطان روده بزرگ یا حتی به‌عنوان تنظیم‌کننده مفید برای میکروبیوتای روده.”
این پروژه‌های مشترک بین برزیل و آلمان، پتانسیل عظیم مواد طبیعی را در بهبود سلامت نشان می‌دهند – از پیشگیری از عفونت‌ها تا حمایت از سیستم گوارشی.
با پیشرفت علم در کشف مزایای تغذیه، مشخص می‌شود که قدرت شفابخش گیاهان نه‌تنها یک باور سنتی است، بلکه ممکن است آینده‌ای برای غذاهای عملکردی و پزشکی نوین باشد.
