در پی جدا شدن یک کوه یخ عظیم به اندازه شهر شیکاگو از قفسه یخی جورج ششم، تیمی از دانشمندان در جنوبگان با پدیده‌ای خارق‌العاده مواجه شدند: مشاهده مستقیم یکی از نادرترین موجودات اعماق دریا.
جدایی کوه یخی A-84 و آغاز اکتشاف
کشف یک بستر دریایی دست‌نخورده
در ژانویه ۲۰۲۵، کوه یخی A-84 از شبه‌جزیره جنوبگان جدا شد و بستر دریایی‌ای را آشکار کرد که دهه‌ها زیر لایه‌هایی ضخیم از یخ پنهان مانده بود. بسیاری از دانشمندان انتظار داشتند در چنین اعماق سرد و تاریکی، حیات چندانی وجود نداشته باشد. اما تصاویر ضبط‌شده توسط زیردریایی بدون سرنشین SuBastian، خلاف این انتظار را ثابت کرد.
پنجره‌ای به سوی یک اکوسیستم ناشناخته
حیات در تاریکی مطلق
درحالی‌که بسیاری از اکوسیستم‌های اعماق دریا از مواد مغذی سطحی تغذیه می‌کنند، این ناحیه قرن‌ها زیر یخ مدفون بوده است. با این حال، جریان‌های اقیانوسی ظاهراً منابع حیاتی را به این منطقه رسانده‌اند و تنوع زیستی شگفت‌انگیزی در تاریکی کامل شکل گرفته است.
گونه‌های کشف‌شده
دانشمندان در این بستر دریایی مرجان‌ها، ماهی‌های یخی و بی‌مهرگان نادری را مشاهده کردند. اما برجسته‌ترین کشف، مشاهده‌ی عروس دریایی شبح‌مانند غول‌پیکر بود؛ شکارگری عظیم‌الجثه که به ندرت دیده شده است.
آشنایی با عروس دریایی غول‌پیکر شبح‌مانند
ویژگی‌های فیزیکی
گونه‌ی Stygiomedusa gigantea یا همان عروس دریایی شبح‌مانند، دارای کلاهی به عرض بیش از یک متر است و چهار بازوی روبان‌مانند آن می‌تواند تا ۱۰ متر امتداد داشته باشد. نخستین بار در سال ۱۸۹۹ نمونه‌ای از این گونه جمع‌آوری شد، اما تا حدود ۶۰ سال بعد، به‌عنوان یک گونه‌ی مجزا شناسایی نگردید.
رفتار و هوش احتمالی
این عروس دریایی مغز ندارد، اما پژوهشگران حرکاتی را در بازوهای آن مشاهده کردند که نشان از هماهنگی و کنترل داشت. این بازوها به‌آرامی و با دقت در دره‌های باریک کف اقیانوس حرکت می‌کردند. دانشمندان احتمال می‌دهند این تصاویر، بینشی نادر درباره‌ی واکنش‌های بی‌مهرگان اعماق به محیط پیچیده بدون سیستم عصبی متمرکز فراهم آورد.
اکوسیستم کهن و شگفت‌انگیز
رشد بسیار کند موجودات
وجود اسفنج‌هایی که کمتر از یک اینچ در سال رشد می‌کنند، نشان می‌دهد که این اکوسیستم بسیار قدیمی است. بسیاری از گونه‌ها احتمالاً دهه‌ها یا حتی قرن‌ها در این محیط تاریک و پرفشار زیسته‌اند.
به گفته دکتر پاتریشیا اسکته، هم‌رئیس تیم تحقیقاتی از دانشگاه آویرو پرتغال:
«ما انتظار دیدن چنین اکوسیستم زیبایی را نداشتیم. براساس اندازه‌ی موجودات، به نظر می‌رسد این اجتماعات دهه‌ها یا حتی صدها سال قدمت دارند.»
منابع غذایی در عمق
جریان‌های آبی پایدار زیر قفسه‌ی یخی احتمالاً مواد مغذی را از آب‌های آزاد وارد می‌کنند. برخی گونه‌ها تطبیق‌هایی نشان داده‌اند که نشان از وابستگی اندک به نور خورشید دارد.
ستاره‌های شکننده، شقایق‌های دریایی و هیدروئیدها نیز به سنگ‌ها چسبیده‌اند. ترکیب ویژگی‌های بستر و الگوهای جریان‌های اقیانوسی، باعث ایجاد این خوشه‌های پرجنب‌وجوش زیستی شده است.
جهان در حال تغییر
نقش تغییرات اقلیمی
قاره جنوبگان در چند دهه اخیر به‌طور مستمر جرم یخ خود را از دست داده است. قفسه‌ها و یخچال‌ها در حال نازک شدن هستند و کوه‌های یخی بزرگ با بسامد بیشتری جدا می‌شوند. دکتر ساشا مونتلی، هم‌رئیس تیم از دانشگاه کالج لندن می‌گوید:
«از دست رفتن یخ از صفحات یخی جنوبگان، یکی از عوامل اصلی افزایش سطح آب دریاها در سراسر جهان است.»
هدف این مأموریت، جمع‌آوری داده‌هایی است که بتوانند پیش‌بینی تغییرات آینده را دقیق‌تر کنند.
سرنخ‌هایی در دل نمونه‌های سنگی
حفاری در کف دریا
تیم تحقیقاتی با استفاده از ابزارهایی به نام push cores – لوله‌های باریکی که در رسوبات فرو می‌روند – لایه‌های رسوبی را استخراج کردند. این لایه‌ها می‌توانند جدول زمانی تغییرات محیطی گذشته را بازسازی کنند.
به گفته اوخنیو آندرس ولوسو از سازمان زمین‌شناسی شیلی، برخی از این لایه‌ها ممکن است حاوی ریزفسیل‌هایی باشند که شرایط اقیانوس پیش از وجود قفسه یخی را نشان می‌دهند.
ابزارهای خودکار زیرآبی
نقش فناوری در اکتشاف
علاوه بر زیردریایی SuBastian، دانشمندان از گلایدرهایی برای اندازه‌گیری دما، شوری و فعالیت زیستی استفاده کردند. بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که آب ذوب‌شده از جورج ششم، تعادل مواد مغذی اقیانوس در این منطقه را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
این اندازه‌گیری‌ها به دانشمندان بین‌المللی کمک خواهد کرد تا الگوهای جریان مواد زیر یخ را درک کنند. امید می‌رود بتوان دلایل پایداری این زیستگاه‌ها در شرایط تاریک و عمیق را بهتر فهمید.
پیامدهای علمی
اکتشاف بخش تازه آشکارشده‌ی بستر دریا، نگاهی نادر به جهان پنهان زیر یخ‌ها فراهم آورد. مشاهده مرجان‌ها، اسفنج‌ها و شکارگران بزرگ، باورهای قدیمی درباره امکان زیست در چنین شرایطی را به چالش کشیده است.
پژوهشگران معتقدند برخی از موجوداتی که دیده‌اند، تاکنون توصیف نشده‌اند. مستندسازی این گونه‌ها می‌تواند درک ما از تنوع زیستی جنوبگان و راه‌های بقا در محیط‌های سخت را متحول کند.
نگاه به آینده
با هر تغییر در پوشش یخی جنوبگان، مناطق جدیدی برای بررسی گشوده می‌شود. داده‌های جمع‌آوری‌شده در این مأموریت می‌تواند راهنمایی برای اکتشافات آینده باشد و بر اهمیت محافظت از زیستگاه‌های شکننده تأکید کند.
دانشمندان انتظار دارند با بازگشت نمونه‌ها به آزمایشگاه‌های سراسر جهان، پژوهش‌ها ادامه یابد. مطالعه لایه‌به‌لایه – از رفتار قفسه‌های یخی تا اکوسیستم‌های پنهان – به رمزگشایی از معمای پیچیده زیست‌محیطی جنوبگان کمک خواهد کرد.
