مطالعه‌ای جدید نشان می‌دهد که تلاش‌ها برای بازسازی جنگل‌ها در منطقه آمازون پرو پس از استخراج طلا با شکست مواجه شده‌اند؛ نه تنها به دلیل آلودگی خاک بلکه به علت از دست رفتن منابع آب زمین.
استخراج مکشی: تکنیکی ویرانگر برای جنگل
یکی از روش‌های رایج استخراج طلا در این منطقه، استخراج مکشی (suction mining) است که به طرز شدیدی چشم‌انداز زمین را تغییر می‌دهد. این روش رطوبت خاک را از بین می‌برد و گرما را به دام می‌اندازد، در نتیجه شرایطی به‌وجود می‌آورد که در آن نهال‌های جوان توانایی بقا ندارند.
این تحقیق توسط آبرا اتوود از مرکز تحقیقات اقلیم وودول (Woodwell Climate Research Center) و با همکاری دانشگاه کلمبیا، دانشگاه ایالتی آریزونا و دانشگاه ملی سن آنتونیو آباد دل کوسکو در پرو انجام شده است.
خاک خشک و آسیب‌دیده
دلایل شکست احیای جنگل‌ها در منطقه مادره د دیوس
این یافته‌ها کمک می‌کنند تا دلیل شکست پروژه‌های بازجنگل‌کاری در منطقه مادره د دیوس در پرو بهتر درک شود.
جاش وست، استاد علوم زمین و مطالعات محیط‌زیست در کالج دورنسایف دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، می‌گوید:
«ما از مدت‌ها قبل می‌دانستیم که تخریب خاک روند بازسازی جنگل را کند می‌کند، اما این مسئله متفاوت است. فرآیند استخراج طلا زمین را خشک می‌کند و آن را برای رشد درختان جدید نامناسب می‌سازد.»
تجزیه و تحلیل علمی سایت‌های استخراج طلا
بررسی دقیق دو سایت متروکه استخراج طلا
پژوهشگران دو منطقه رهاشده استخراج طلا را در نزدیکی مرزهای برزیل و بولیوی در منطقه مادره د دیوس مورد بررسی قرار دادند.
آن‌ها با استفاده از پهپاد، تصویربرداری زیرزمینی و حسگرهای خاکی، تأثیرات استخراج مکشی را بررسی کردند. در این روش، توپ‌های آبی خاک را متلاشی می‌کنند و گل و لای حاصل از آن برای جداسازی طلا فیلتر می‌شود.
خاک سطحی از بین رفته، جنگل هم نابود شده
تخریب کامل خاک و تغییر رفتار آب در زمین
این جریان‌های شدید آب باعث از بین رفتن کامل خاک سطحی غنی از مواد مغذی می‌شوند. در نتیجه تپه‌های عظیم ماسه‌ای تا ارتفاع ۹ متر و تالاب‌های ساکن بر جای می‌مانند.
بر خلاف استخراج مکانیکی که ممکن است بخشی از خاک سطحی را حفظ کند، استخراج مکشی زمین را کاملاً برهنه می‌سازد. این تغییر نه تنها مواد مغذی را از بین می‌برد بلکه رفتار آب در خاک را نیز تغییر می‌دهد.
پژوهشگران با استفاده از تصویربرداری مقاومت الکتریکی، حرکت رطوبت در زیرزمین را بررسی کردند. نتایج نشان داد که آب در توده‌های ماسه‌ای تا ۱۰۰ برابر سریع‌تر از خاک دست‌نخورده جنگل نفوذ می‌کند. همچنین این توده‌ها آب باران را تا پنج برابر سریع‌تر از دست می‌دهند.
گرمای شدید در آمازون مانع رشد دوباره جنگل می‌شود
سنجش دمای زمین در مناطق مختلف
برای درک بهتر شرایط زیستی مناطق بدون پوشش گیاهی، پژوهشگران حسگرهایی را در محیط‌های مختلف از جمله نواحی ماسه‌ای و رسی، حاشیه تالاب‌ها و جنگل‌های طبیعی نصب کردند.
نتایج نشان داد که مناطق استخراج‌شده به‌طور قابل توجهی گرم‌تر و خشک‌تر از سایر بخش‌های جنگل آمازون هستند. در توده‌های ماسه‌ای، دمای سطح زمین به ۶۰ درجه سانتی‌گراد (۱۴۵ درجه فارنهایت) می‌رسد، که بسیار بیشتر از مناطق سایه‌دار جنگلی است.
وست توضیح می‌دهد:
«مثل این است که بخواهی یک درخت را در فر بکاری.»
تصاویر حرارتی گرفته‌شده از پهپادها نشان دادند که مناطق برهنه گرما را جذب کرده و به اطراف تابش می‌کنند، در حالی که جنگل‌های مجاور و حاشیه تالاب‌ها خنک‌تر باقی می‌مانند. بدون رطوبت یا سایه، نهال‌ها شانس بقا ندارند.
اتوود نیز افزود:
«وقتی ریشه‌ها نمی‌توانند به آب دسترسی پیدا کنند و دمای سطح بسیار بالا است، حتی نهال‌های کاشته‌شده هم از بین می‌روند. این موضوع دلیل مهمی است که چرا احیای جنگل‌ها بسیار کند است.»
تب طلا و افزایش جنگل‌زدایی
آمار نگران‌کننده از نابودی جنگل
با وجود برخی رشدهای پراکنده در نزدیکی تالاب‌ها یا مناطق کم‌ارتفاع، بیشتر زمین‌هایی که با توده‌های ماسه‌ای پوشیده شده‌اند همچنان خشک و بی‌حاصل باقی مانده‌اند.
این مناطق معمولاً دور از سفره‌های آب زیرزمینی هستند و رطوبت را به‌سرعت از دست می‌دهند، به همین دلیل بازجنگل‌کاری در آن‌ها بسیار دشوار است.
بین سال‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۱۷، استخراج طلا در مقیاس کوچک بیش از ۹۵٬۰۰۰ هکتار از جنگل‌های بارانی مادره د دیوس را نابود کرد – مساحتی بیش از هفت برابر شهر سان‌فرانسیسکو.
حتی امروزه نیز عملیات استخراج طلا در اطراف ذخیره‌گاه ملی تامبوپاتا در حال گسترش است و خطرات جدی برای تنوع زیستی و جوامع بومی اطراف ایجاد می‌کند. به‌طور کلی، استخراج طلا اکنون نزدیک به ۱۰ درصد از جنگل‌زدایی در حوزه آمازون را به خود اختصاص داده است.
کاشت درخت به تنهایی کافی نیست
راهکارهایی برای احیای مؤثر جنگل‌ها
برای بهبود وضعیت بازسازی جنگل‌ها، دانشمندان پیشنهاد می‌کنند که باید فراتر از کاشت درخت پیش رفت. یکی از راه‌حل‌های پیشنهادی، تغییر شکل زمین است: صاف کردن توده‌های ماسه‌ای و پر کردن تالاب‌ها برای نزدیک‌تر کردن ریشه‌ها به منابع آبی زیرزمینی.
این اقدام می‌تواند به حفظ رطوبت و افزایش نرخ بقاء پوشش گیاهی جدید کمک کند. اگرچه فرسایش طبیعی می‌تواند در بلندمدت مؤثر باشد، اما پژوهشگران هشدار می‌دهند که این فرآیند بسیار کندتر از سرعت تخریب کنونی پیش می‌رود.
وست می‌گوید:
«تنها یک جنگل آمازون وجود دارد. این یک سیستم زنده بی‌نظیر در جهان است. اگر آن را از دست بدهیم، چیزی را از دست داده‌ایم که قابل جایگزینی نیست.»
پژوهشگران امیدوارند یافته‌های آن‌ها به توسعه استراتژی‌های جدید برای احیای بخش‌های آسیب‌دیده جنگل آمازون کمک کند. بدون تغییرات اساسی در شیوه‌های کنونی و تعهد به تغییر شکل زمین – نه فقط کاشت درخت – میلیون‌ها هکتار ممکن است برای همیشه قربانی طلا و خشکسالی شوند.
این مطالعه در مجله Nature Communications Earth & Environment منتشر شده است.
