همه ما درد یبوست را کشیده‌ایم و می‌کشیم. اما وقتی نوبت به درد کشیدن فرزندان‌مان می‌رسد ما از آنها بی طاقت‌تر می‌شویم! یبوست یک بیماری است که باید آن را درمان کرد.
یبوست حالتی است که در آن مدفوع فرد سخت، خشک و یا دارای سطوع ناصاف می‌شود و دفع آن با درد همراه است.
این بیماری ممکن است در کودکان با درد شکم، کم شدن اشتها، حالت تهوع یا احساس مریضی کلی همراه باشد. کودکان ممکن است از انواع مختلفی از یبوست مانند یبوست حاد، یبوست مزمن، یبوست عملکردی، یبوست ایدوپاتیک و شبه انسداد باشد.
یبوست عملکردی معمولا در نتیجه نگه داشتن مدفوع در کودک به خاطر فرار از درد آن ایجاد می‌شود. گاهی کودکانی که دچار یبوست می‌شوند به طور مکرر بی‌اختیاری در دفع را هم تجربه می‌کنند چرا که به دلیل تجمع مدفوع در رکتوم مدفوع بی‌اختیار به بیرون رانده می‌شود.
عواملی زیادی در بروز یبوست در کودکان نقش دارند که از آن جمله می‌توان به ژنتیک، رژیم غذایی کم فیبر، عدم تحمل به لبنیات و غلات یا هر دو، عادت نگه داشتن مدفوع، درست نجویدن غذا قبل از قورت دادن آن، کم آبی بدن، مشکل در کارکرد دستگاه گوارش، مشکلات روحی و سندرم روده تحریک پذیر اشاره کرد.
بعضی داروها مانند ضد اسیدها، داروهای مخدر و داروهای ضد افسردگی ممکن است فرد را دچار یبوست کنند و به عنوان عارضه جانبی، این مشکل را برای بیمار به وجود آورند.
بچه‌ها از ما بزرگسالان کم طاقت‌تر هستند و به همین در هنگام بروز درد و مشکل سریع‌تر کلافه می‌شوند. برای اینکه فرزندتان را از شر یبوست خلاص کنید، از درمان‌های خانگی و طبیعی زیر استفاده کنید.
نکته: اگر فکر می‌کنید کودک به مشکل جدی‌تری مبتلا است، به جای درمان علامتی، او را نزد پزشک ببرید تا علت اصلی یبوستش مشخص شود.
۱- رژیم غذایی پر فیبر
اولین کاری که می‌توانید برای برطرف کردن یبوست کودکتان انجام دهید، افزایش فیبر موجود در رژیم غذایی اوست. فیبر یک ملین طبیعی است که مدفوع را نرم می‌کند باعث می‌شود دفعی طبیعی صورت گیرد. توصیه شده است در هر ۱۰۰۰ کالری از رژیم کودک ۱۴ گرم فیبر موجود باشد. می‌توانید فیبر را به دو صورت محلول و غیر محلول وارد رژیم غذایی فرزندتان کنید.
- بعضی منابع خوب فیبر محلول شامل پرتغال، سیب، هویج، جو، بلغور جو دوسر و دانه‌های کتان است.
- بعضی منابع خوب فیبر غیر محلول شامل آجیل‌ها، دانه‌ها، لوبیاها، لگوم‌ها، غلات فراوری نشده و سبزیجاتی با برگ‌های سبز پر رنگ مانند اسفناج است.
۲- مصرف مایعات
کودکان معمولا به نوشیدن آب کافی در بین بازی‌هاشان علاقه‌ای ندارند و همین مسئله باعث می‌شود بدن‌شان بی‌آب بماند. بی آبی بدن یکی از عوامل اصلی ابتلای کودکان به یبوست است. آب برای کارکرد مناسب سیستم گوارشی ضروری است و بدون آب کافی مدفوع سفت خواهد بود و عمل دفع با مشکل مواجه می‌شود.
برای رفع یبوست کودکتان مطمئن شوید که او در طول روز مقدار کافی آب، آبمیوه و نوشیدنی‌های سالم می‌نوشد. اگر کودک دوست دارد می‌توانید به آب او مقداری آب لیمو اضافه کنید. اگر طعم آب را دوست ندارد به او آب‌های طعم دار، آبمیوه یا دیگر نوشیدنی‌های سالم را بدهید.
در کودکان زیر ۶ ماه تغذیه از شیر مادر آب مورد نیاز بدن کودک را فراهم می‌کند.
۳- ماساژ معده
ماساژ راهی عالی برای درمان یبوست کودک است.
به آرامی معده و زیر شکم کودک را ماساژ دهید تا حرکات روده را تحریک کنید و در نتیجه عمل دفع انجام شود. ماساژ دادن، همچنین، باعث شل شدن و ریلکس شدن ماهیچه‌های شکمی و برداشتن فشار از روی آنها می‌شود که همین هم به انجام عمل دفع کمک می‌کند.
- مقداری روغن خردل یا نارگیل گرم روی معده کودک بمالید.
- به آرامی روی معده کودک را با حرکاتی ساعت گرد برای ۵ دقیقه ماساژ دهید. فشاری که وارد می‌کنید باید خیلی ملایم باشد.
- در طول روز چند بار کودک را ماساژ دهید تا عمل دفع انجام گیرد.
۴- حمام آب گرم
حمام آب گرم می‌تواند ماهیچه‌های شکم را شل کند و عمل دفع را راحت‌تر کند. حمام آب گرم کمک می‌کند حرکت مدفوع راحت تر صورت گیرد و گازهای دردناک از بدن کودک خارج شوند. می‌توانید جوش شیرین یا نمک حمام هم به آب وان اضافه کنید. جوش شیرین درد و سوزش ناحیه مقعد را از بین می‌برد و حس راحتی را به کودک باز می‌گرداند.
- وان یا تشتی را با آب ولرم پر کنید، ۱ تا ۲ قاشق جوش شیرین به آب اضافه کنید و آن را به خوبی هم بزنید. کودک باید برای ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در این آب بنشیند. از این درمان چند بار در هفته استفاده کنید.
- به جای درمان بالا می‌توایند، ۲ فنجان نمک فرنگی به آب ولرم درون وان یا تشت اضافه کنید. به کودک بگویید برای ۲۰ دقیقه در این آب بنشیند. از این درمان ۱ یا ۲ بار در هفته استفاده کنید.
۵- ورزش کردن به طور مرتب
ورزش کردن هر روزه باعث می‌شود سیستم گوارش کودکان و بزرگسالان خوب کار کند و فرد دچار یبوست نشود. ورزش کردن مرتب به حرکت سریع‌تر غذا در روده بزرگ کمک می‌کند و باعث می‌شود حرکت ماهیچه‌ها بهتر شود و عمل دفع راحت‌تر صورت گیرد. از طرف دیگر ورزش نکردن باعث تضعیف ماهیچه‌های روده‌ها می‌شود و عمل دفع را با مشکل مواجه می‌کند.
یکی از بهترین ورزش‌ها برای کودکان پیاده روی است. کودک باید سعی کند روزانه ۳۰ دقیقه، به خصوص بعد از خوردن یک وعده غذایی، پیاده روی کند تا عمل دفع راحت‌تر صورت گیرد. شنا کردن، دوچرخه سواری و یوگای مرتب هم به حرکات منظم روده و جلوگیری از ابتلا به یبوست کمک می‌کند
۶- آلو
یکی از بهترین راه‌ها برای درمان یبوست در کودکان خوردن آلو است. آلو سرشار از فیبر و سوربیتول است که به نرم کردن مدفوع و دفع آن کمک می‌کند.
- اگر کودکان به یبوست مبتلا شده روزانه ۳ تا ۴ آلو به او بدهید.
- ۲ یا ۳ عدد آلو را در شیر بادام مخلوط کنید و از کودک بخواهید شب قبل از رفتن به رختخواب آن را بنوشد.
۷- دانه رازیانه
دانه رازیانه هم یکی دیگر از درمان‌های عالی برای درمان یبوست در کودکان است. دانه رازیان حرکات مدفوع در سیستم گوارشی را آسان می‌کند و باعث سالم ماندن دستگاه گوارش و دفع آسان می‌شود. دانه رازیانه از نفخ هم جلوگیری می‌کند.
- ۱ فنجان دانه رازیانه را در ماهیتابه بریزید و آنها را تفت دهید(آب و روغن اضافه نکنید) و برشته کنید. سپس آنها را خورد کنید و الک کنید. این پودر رازیانه را در یک شیشه نگهداری کنید. روزانه یک دوم قاشق چایخوری از این پودر را در مقداری آب گرم حل کنید و به کودک بدهید.
- به جای درمان بالا می‌توانید، به کودک چای رازیانه بدهید. ۱ قاشق چایخوری دانه رازیانه له شده را در یک فنجان آب گرم بریزید، اجازه دهید برای ۵ دقیقه دم بکشد سپس آن را از صافی رد کنید. به کودک روزی چند بار از این چای بدهید.
۸- سبوس اسفرزه
سبوس اسفرزه یک ملین طبیعی است و برای درمان یبوست در کودکان و بزرگسالان کاربرد دارد. این خوراکی سرشار از فیبرهای محلول و غیر محلول است و به افزایش آب مدفوع کمک می‌کند و در نتیجه مدفوع نرم‌تر می‌شود و دفع آن راحت‌تر می‌شود.
- یک دوم قاشق چایخوری سبوس اسفرزه را با یک لیوان آب گرم مخلوط کنید.
- از کودک بخواهید آن را هر شب قبل از رفتن به رختخواب بنوشد.
نکته: وقتی به کودک سبوس اسفرزه می‌دهید، مطمئن باشید که همراه با آن مقدار زیادی آب می‌خورد. در غیر این صورت ممکن است دلش درد بگیر.
۹- روغن نارگیل
روغن نارگیل هم یک ملین طبیعی است که به انجام طبیعی عمل دفع کمک زیادی می‌کند. روغن نارگیل می‌تواند متابولیسم بدن را هم افزایش دهد و کمک کند غذا سریع‌تر از بدن خارج شود. این به آن معنی است که ممکن است دفعات دفع افزایش یابد، اندازه مدفوع کمتر باشد و دفه راحت‌تر انجام گیرد.
- برای مصرف خوراکی: می‌توانید از کودک بخواهید یک قاشق پر روغن نارگیل را قورت بدهد و یا آن را به شیر، سوپ یا هر غذای مایع گرم دیگری که کودک ر طول روز می‌خورد اضافه کنید.
- برای مصرف موضعی: می‌توایند مقدار کمی از روغن نارگیل را به ناحیه مقعد کودک بمالید تا محل دفع نرم شود و دفع با درد کمتری همراه شود. از این درمان ۱ بار در روز استفاده کنید.
۱۰- استفاده روتین از دستشویی
مقرر کردن یک زمان خاص به عنوان “زمان دستشویی” برای کودکان می‌تواند از ابتلای آنها به یبوست جلوگیری کند. بدن انسان مانند یک ساعت کار می‌کند و انجام کاری به صورت روتین باعث می‌شود که روی ریتم بیافتد. پس با تشویق کودک به استفاده از دستشویی صبح هنگام اول وقت و بعد از هر وعده غذایی، از مبتلا شدن او به یبوست جلوگیری کنید.
از کودک بخواهید روزانه ۳۰ دقیقه در دستشویی بماند، ۱۰ دقیقه بعد از هر وعده غذایی. کودکان باید این کار را به عنوان یک روتین یاد بگیرند و مدفوع و ادرار خود را نگه ندارند. اگر کودک به یبوست مبتلا است، استفاده از توالت ایرانی از فرنگی بهتر است. از کودکتان بخواهید از توالت ایرانی استفاده کنید. به کودک بگویید مدفوع خود را نگه ندارد.
چند نکته:
- اگر کودک دارویی مصرف می‌کند که یکی از عوارض جانبی آن یبوست است، با پزشک او مشورت کنید.
- اضافه کردن ماست پروبیوتیک یا دیگر محصولات پروبیوتیک راهکاری ایمن برای درمان یبوست در کودکان است.
- به رژیم غذایی کودک میوه و سبزیجات خام اضافه کنید.
- اگر کودک به یبوست مبتلا است به جای دادن سه وعده بزرگ به او در طول روز، ۵ تا ۶ وعده کوچک به او بدهید.
