یک مطالعه جامع اخیراً به بررسی ارتباطات حیاتی بین حفاظت از تنوع زیستی دریایی، سلامت انسان و رفاه پرداخته است. به گفته کارشناسان، مناطق حفاظت‌شده دریایی (MPAs) نه تنها از توازن زیست‌محیطی حمایت می‌کنند، بلکه مزایای ملموسی برای مردم فراهم می‌آورند و اهمیت دوگانه آنها را برجسته می‌کنند.
مناطق حفاظت‌شده دریایی
مناطق حفاظت‌شده دریایی بخش‌هایی از اقیانوس هستند که به لحاظ ارزش حفاظتی مورد تأیید قانونی قرار گرفته‌اند. این مناطق تحت قوانینی قرار دارند که فعالیت‌های انسانی را محدود می‌کنند و هدفشان این است که به اکوسیستم‌ها اجازه دهند بدون مداخله قابل‌توجهی رشد کنند. بسته به مقررات خاص هر منطقه، فعالیت‌هایی مانند ماهیگیری، ساخت‌وساز یا حفاری نفت ممکن است ممنوع یا محدود باشد. هدف اصلی ایجاد فضایی است که در آن حیات دریایی بتواند شکوفا شود و در نتیجه به رفاه زیست‌محیطی و انسانی کمک کند.
گسترش حفاظت از اقیانوس
با برنامه‌های جهانی برای گسترش مناطق حفاظت‌شده دریایی به عنوان بخشی از ابتکار “۳۰×۳۰” سازمان ملل – که قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، ۳۰ درصد از اقیانوس‌ها و خشکی‌های جهان را حفاظت کند – درک تأثیر این مناطق بر انسان و طبیعت بیش از پیش اهمیت یافته است.
این مطالعه جدید که توسط صندوق جهانی طبیعت، دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه هاروارد و آزمایشگاه دریایی دانشگاه دوک به رهبری دنیل ویانا انجام شده، داده‌های بیش از ۲۰۰ مقاله علمی منتشر شده از سال ۱۹۷۳ را بررسی کرده است.
تیم پژوهش در ۲۳۴ منطقه حفاظت‌شده دریایی در سراسر جهان دریافت که بیش از ۶۰ درصد از این مناطق بهبودهایی در نتایج حفاظتی و رفاه انسانی نشان داده‌اند. این یافته نشان می‌دهد که مناطق حفاظت‌شده دریایی که به‌خوبی مدیریت می‌شوند، می‌توانند هم‌زمان از طبیعت و جوامعی که به منابع دریایی وابسته هستند، حمایت کنند.
مناطق حفاظت‌شده و جوامع محلی
این مطالعه شامل مناطق حفاظت‌شده‌ای بود که استفاده پایدار از طریق روش‌های ماهیگیری کنترل‌شده که به اکوسیستم‌های حساس آسیب نمی‌رسانند را نیز مجاز می‌دانند. این اقدامات، مانند استفاده از قلاب و نخ یا تله‌های ماهی، به حداقل رساندن آسیب به صخره‌های مرجانی و زیستگاه‌های حساس دیگر کمک می‌کند.
پژوهش نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در مناطق حفاظت‌شده دریایی اغلب به نفع جوامع محلی، به ویژه در زمینه میزان صید و دسترسی به غذا است.
مناطق حفاظت‌شده نقش مهمی در کشورهای جزیره‌ای کوچک مانند بونیر، پالائو و جزایر کوک ایفا می‌کنند. در این مناطق، جایی که بیش از ۹۵ درصد از صید ماهی به حفاظت منطقه‌ای وابسته است، نشان داده می‌شود که حفاظت دریایی می‌تواند به دستاوردهای زیست‌محیطی و اقتصادی منجر شود. با این حال، مطالعه اشاره می‌کند که با وجود ارتباط آشکار بین مناطق حفاظت‌شده و بهبود دسترسی به غذا، تعداد کمی از مطالعات اثرات مستقیم تغذیه‌ای بر جوامع محلی را اندازه‌گیری کرده‌اند.
تنها یک پروژه تحقیقاتی در فیلیپین ارتباط بین دسترسی بیشتر به ماهی و نتایج بهتر سلامتی را نشان داد و نرخ پایین‌تر سوء‌تغذیه کودکان را یافت.
مشارکت‌های تغذیه‌ای مناطق حفاظت‌شده
آب‌های جهان – شامل رودخانه‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و دشت‌های سیلابی – سرشار از گیاهان و حیوانات خوراکی هستند که ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب ضروری را ارائه می‌دهند. این مواد مغذی، به ویژه در صورت برداشت پایدار، می‌توانند رژیم غذایی جمعیت‌های ساحلی را به طور قابل‌توجهی تقویت کنند.
مطالعه سهم مواد مغذی از غذاهای موجود در مناطق حفاظت‌شده دریایی را سنجیده و نشان می‌دهد که حتی با محافظت از تنها ۸ درصد از اقیانوس‌ها، این مناطق ۱۴ درصد از تأمین جهانی شش ریزمغذی کلیدی از منابع دریایی را فراهم می‌کنند.
با تقویت محیط‌های دریایی سالم، مناطق حفاظت‌شده دریایی جمعیت ماهیان را که می‌تواند به مناطق مجاور سرریز شود، افزایش می‌دهند و به صیدهای بهتر، درآمد بالاتر از ماهیگیری و دسترسی بهتر به غذای مغذی کمک می‌کنند.
چالش‌ها و پیچیدگی‌ها
اگرچه مناطق حفاظت‌شده دریایی مزایای قابل‌توجهی ارائه می‌دهند، اجرای مؤثر آنها بدون چالش نیست. مطالعه نشان داد که بسیاری از مناطق حفاظت‌شده فاقد مدیریت مؤثر هستند که می‌تواند موفقیت آنها را محدود کند.
علاوه بر این، در حالی که مناطق حفاظت‌شده به حمایت از حیات دریایی و جوامع انسانی نزدیک کمک می‌کنند، به طور مستقیم به تهدیدات قابل‌توجهی مانند تغییرات اقلیمی و آلودگی که به اقدامات گسترده‌تر نیاز دارند، رسیدگی نمی‌کنند.
آبزی‌پروری یا پرورش ارگانیزم‌های آبی به عنوان مکمل برداشت‌های طبیعی برای پاسخ به تقاضای فزاینده برای غذای آبی در حال رشد است. اگرچه بیش از نیمی از غذای آبی مصرفی جهان را تأمین می‌کند، آبزی‌پروری باید به پیشرفت در روش‌های پایدار ادامه دهد.
این مطالعه همچنین تأکید کرد که در بسیاری از کشورهای ساحلی در حال توسعه، غذای برداشت‌شده از منابع طبیعی همچنان منبع تغذیه‌ای مهمی برای میلیون‌ها نفر است.
مناطق حفاظت‌شده دریایی و سلامت جهانی
پیوند دادن حفاظت دریایی با سلامت انسان فرصت‌های امیدوارکننده‌ای را نشان می‌دهد اما همچنین شکاف‌های تحقیقاتی را آشکار می‌کند. اگرچه مناطق حفاظت‌شده می‌توانند با افزایش دسترسی به ماهی و مصرف مواد مغذی به نتایج بهتر سلامتی کمک کنند، همچنان سوالاتی در مورد توزیع عادلانه این مزایا باقی است.
به عنوان مثال، در مالدیو، اکثر ماهی‌های صید شده از صخره‌ها توسط گردشگران مصرف می‌شود نه ساکنان محلی، که نشان‌دهنده تفاوت‌های احتمالی است.
با وجود این چالش‌ها، مطالعه بر پتانسیل مناطق حفاظت‌شده برای ترویج رابطه‌ای بازسازی‌کننده بین انسان و محیط زیست تأکید می‌کند.
با مدیریت منابع ماهیگیری برای حمایت از سلامت تغذیه‌ای به جای صرفاً به حداکثر رساندن سود، رویکردی «حساس به تغذیه» در حفاظت دریایی می‌تواند به امنیت غذایی جهانی کمک کند.
در نتیجه، اگرچه مناطق حفاظت‌شده دریایی نمی‌توانند به تنهایی همه تهدیدها را برطرف کنند، نقش آنها در حفظ اکوسیستم‌های دریایی و جوامع انسانی راهی امیدوارکننده به سوی آینده‌ای متعادل و متمرکز بر سلامت ارائه می‌دهد.
