همه ما با همکاران فضول روبرو شده‌ایم – افرادی که همیشه درست زمانی ظاهر می‌شوند که در حال گفت‌وگوی خصوصی هستید. آن‌ها سوال‌هایی می‌پرسند که کمی بیش از حد شخصی به نظر می‌رسد. مدت زیادی کنار میز شما می‌ایستند تا گفت‌وگوهای شما را بشنوند یا نگاهی به صفحه نمایش شما بیندازند.
تشخیص تفاوت بین کنجکاوی دوستانه و فضولی آزاردهنده همیشه آسان نیست. سوالی که از نظر یک نفر کاملاً معمولی است، ممکن است برای دیگری نوعی تجاوز به حریم خصوصی باشد. بعضی افراد بسیار راحت در مورد خود صحبت می‌کنند، اما برخی دیگر ترجیح می‌دهند زندگی شخصی‌شان را برای خود نگه دارند.
این تفاوت در انتظارات، کار را برای پژوهشگران دشوار کرده بود که تشخیص دهند چه زمانی کنجکاوی به یک مشکل در محیط کار تبدیل می‌شود – تا امروز.
مطالعه‌ای درباره فضولی در محیط کار
هدف پژوهش
یک تیم از دانشمندان دانشگاه بوستون و دانشگاه فلوریدای مرکزی به بررسی دقیق رفتارهای فضولانه در محیط کار پرداختند. آن‌ها می‌خواستند به یک سوال ساده اما پیچیده پاسخ دهند: واقعاً فضولی در محیط کار به چه معناست؟
ویژگی‌های رایج همکاران فضول
تحقیقات با انجام نظرسنجی از ۳۵۰ بزرگسال جوان آغاز شد. از شرکت‌کنندگان خواسته شد توصیف کنند که فضولی در محیط کار چگونه به نظر می‌رسد. چگونه بروز می‌کند؟ هر چند وقت یک‌بار اتفاق می‌افتد؟ چه حسی ایجاد می‌کند؟
سپس، پژوهشگران چهار مطالعه طراحی کردند تا ویژگی‌های رایج همکاران فضول را شناسایی و مقیاسی برای اندازه‌گیری میزان مزاحمت آن‌ها – هم در حوزه حرفه‌ای و هم شخصی – ایجاد کنند.
چارچوب رفتاری
رفتارهایی مانند پرسیدن سوال‌های مکرر، شایعه‌پراکنی و اصرار برای دانستن جزئیات خصوصی در یک چارچوب دسته‌بندی شد که سازمان‌ها اکنون می‌توانند از آن برای شناسایی این نوع رفتارها استفاده کنند.
تعریف دقیق فضولی
برداشت افراد مهم است
یکی از یافته‌های مهم این پژوهش این بود که فضولی فقط به رفتار فرد مربوط نمی‌شود، بلکه به نحوه برداشت دیگران نیز بستگی دارد.
ریچارد کِری، روانشناس سازمانی از دانشگاه بوستون، توضیح داد: «اگر به فضولی به عنوان یک برداشت از رفتارهای اطلاعات‌جویانه دیگران نگاه کنیم، متغیرهای فردی زیادی – مثل شخصیت و سوگیری‌های منفی – می‌توانند تعیین کنند که چرا فردی احتمالاً رفتار دیگری را فضولانه تلقی می‌کند یا نه.»
به عبارت دیگر، همیشه نیت اهمیت ندارد، بلکه احساسی که ایجاد می‌شود، مهم است.
تعریف علمی فضولی
پژوهشگران به این تعریف برای فضولی رسیدند: «تلاش‌های مزاحم کارکنان برای به‌دست آوردن اطلاعات خصوصی از دیگران در محل کار.»
آن‌ها توضیح دادند: «تعریف فضولی یک پیشرفت بزرگ است. ما به یک تعریف محکم رسیدیم که آن را از مفاهیمی مشابه – مانند کنجکاوی اجتماعی – متمایز می‌کند. کنجکاوی اجتماعی لزوماً پیامد منفی ندارد، اما فضولی دارد و به همین دلیل یک پدیده مجزا است.»
تاثیر فضولی بر فرهنگ سازمانی
کاهش تمایل به اشتراک‌گذاری
پس از تعریف فضولی و طراحی مقیاس اندازه‌گیری آن، پژوهشگران بررسی کردند که این رفتار چه تاثیری بر فرهنگ محیط کار دارد.
در سازمان‌هایی که فضولی شایع‌تر است، کارکنان بیشتر تمایل دارند که خود را منزوی کنند. این مطالعه نشان داد آن‌ها برای محافظت از خود، اطلاعات را حتی زمانی که می‌تواند به تیم کمک کند، پنهان می‌کنند.
سطوح بالای فضولی در محیط کار با افزایش استرس و کاهش عملکرد شغلی همراه بود.
پژوهشگران توضیح دادند: «کارکنان در واکنش به فضولی، خود را عقب می‌کشند. آن‌ها مرزهای خود را سخت‌تر می‌کنند و کمتر با دیگران به اشتراک می‌گذارند.»
فضولی در محیط‌های رقابتی
کارشناسان الگوی دیگری را نیز مشاهده کردند: شرکت‌هایی با رقابت داخلی شدید، بیشتر شاهد رفتارهای فضولانه هستند.
در محیط‌هایی که کارکنان احساس می‌کنند دائم با هم مقایسه می‌شوند یا برای فرصت‌های محدود با یکدیگر رقابت می‌کنند، احتمال فضولی و مراقبت از حریم شخصی بیشتر می‌شود.
تاثیر نسل‌ها بر رفتارهای فضولانه
جزئیات جالب دیگری نیز به چشم خورد: کارکنان جوان بیشتر از کارکنان مسن گزارش دادند که درگیر رفتارهای فضولانه می‌شوند.
کِری گفت: «یافتن این موضوع که کارکنان جوان بیشتر از کارکنان مسن چنین رفتارهایی را انجام می‌دهند برای من جالب بود. به نظر می‌رسد که این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده تفاوت‌های نسلی باشد – نه تنها در میزان تمایل به فضولی یا برداشت دیگران از فضولی، بلکه در نحوه قضاوت و واکنش افراد به چنین رفتارهایی.»
زمانی که مدیر فضولی می‌کند
تاثیر مدیران فضول بر کارکنان
تاثیرات فضولی تنها به گپ‌و‌گفت‌های معمولی در اداره محدود نمی‌شود. تیم پژوهشی بررسی کرد که فضولی مدیران چه تاثیری بر کارکنان دارد – به‌ویژه در صنایع خدماتی که مرز بین زندگی شخصی و حرفه‌ای معمولاً کمرنگ است.
کِری گفت: «ما دریافتیم که برداشت مشترک کارکنان از فضولی مدیرشان، برداشت آن‌ها از عدالت میان‌فردی را کاهش می‌دهد و در نهایت باعث می‌شود تمایل کمتری به اشتراک‌گذاری دانش با دیگران داشته باشند.»
وی همچنین اشاره کرد که زمانی که مدیران صادق و قابل اعتماد باشند، این رابطه منفی ضعیف‌تر می‌شود و تمایل به اشتراک‌گذاری اطلاعات افزایش می‌یابد.
بنابراین، اگرچه کنجکاوی بیش از حد می‌تواند باعث ناراحتی کارکنان شود، اما یک رهبر باز و صادق می‌تواند اثرات منفی آن را کاهش دهد.
فشار برای اشتراک‌گذاری
برای نویسنده اصلی این پژوهش از دانشگاه بوستون، این موضوع شخصی است. کِری گفت: «فکر می‌کنم همه ما در موقعیت‌هایی بوده‌ایم که دیگران خود را محق دانسته‌اند که احساسات یا اطلاعات شخصی ما را بدانند.»
او افزود: «چیزی که علاقه من را به حریم خصوصی در محیط کار جلب کرد، فشار مدرن برای اصالت است – اینکه به نظر می‌رسد آوردن خودِ واقعی‌مان به محل کار ایده سالمی باشد، اما این روند دارد مرزهای بین زندگی شخصی و حرفه‌ای را از بین می‌برد.»
«این موضوع فشار، ناراحتی، شاید فرسودگی و استرس ایجاد می‌کند – و من می‌خواستم کمی این تنش را بررسی کنم.»
هرچه بیشتر تشویق می‌شویم که در محل کار خودِ کامل‌مان را نشان دهیم، کمتر مشخص می‌شود که چه چیزهایی برای گفت‌وگو مناسب است. و همین‌جاست که فضولی خود را نشان می‌دهد.
کِری اعتراف کرد که از زمان شروع این پژوهش، نسبت به رفتارهای خود آگاه‌تر شده است. او با شوخی گفت: «وقتی پژوهشگر حوزه فضولی هستید، دیگر نمی‌توانید فضولی کنید.»
این موضوع به کلاس درس او نیز راه یافته است و به مدیران آینده کمک می‌کند که بفهمند کنجکاوی آن‌ها چگونه می‌تواند از نگاه کارکنان برداشت شود. کِری تاکید کرد که درک پیچیدگی‌های انسانی برای دانشجویان بسیار مهم است.
چگونه با همکاران فضول برخورد کنیم؟
راه‌حل قطعی چیست؟
راه‌حل برخورد با همکاران فضول هنوز موضوعی باز برای بحث است.
کِری گفت: «مردم ذاتاً جذاب هستند و طبیعی است که همه ما بخواهیم درباره افرادی که به طور منظم با آن‌ها برخورد داریم بیشتر بدانیم.»
او ادامه داد: «گاهی خودم هم می‌بینم که بیش از حد کنجکاو می‌شوم که دیگران – چه در محل کار چه خارج از آن – چه می‌کنند. بنابراین، همیشه رفتارهای خودم را در این زمینه کنترل می‌کنم. اما دوست دارم باور کنم که دیگران را بابت کنجکاوی‌شان قضاوت نمی‌کنم.»
راه‌حل کامل؟ این موضوعی است که باید در پژوهش‌های آینده بررسی شود. اما در حال حاضر، دانستن مرز بین کنجکاوی و مزاحمت نقطه شروع خوبی است.
این مطالعه کامل در مجله Journal of Business and Psychology منتشر شده است.
