حیوانات دریایی اغلب صدها و حتی هزاران کیلومتر در آب‌های آزاد اقیانوس سفر می‌کنند. این مهاجرت‌های گسترده، بسیاری از دانشمندان را شگفت‌زده کرده و پیوندهای ناپیدایی میان کشورهای مختلف و قاره‌ها ایجاد می‌کند.
در همین راستا، پژوهشگرانی از دانشگاه کوئینزلند (UQ) و دانشگاه دوک (Duke University) یک پایگاه داده تعاملی به نام MiCO معرفی کرده‌اند که این جابه‌جایی‌ها را به صورت دقیق نقشه‌برداری می‌کند.
پایگاهی برای فهم پیوندهای پنهان دریایی
مرکز تنوع زیستی و علوم حفاظت دانشگاه کوئینزلند، به رهبری دکتر لیلی بنتلی، این پروژه را با هدف آگاه‌سازی سیاست‌گذاران و عموم مردم درباره نحوه استفاده حیوانات دریایی از دریاهای مشترک ما هدایت کرده است.
پایگاه MiCO و آنچه آشکار می‌سازد
رصد مسیرهای مهاجرتی ۱۰۹ گونه دریایی
پایگاه MiCO اطلاعات مربوط به ۱۰۹ گونه حیوان دریایی مانند نهنگ‌ها، لاک‌پشت‌های دریایی و برخی ماهی‌ها را جمع‌آوری کرده است. هر ورودی در این سیستم، الگوهایی را نشان می‌دهد که آب‌های ملی کشورها را به مناطق فراملی متصل می‌کند.
«پایگاه MiCO هزاران داده از بیش از ۱۳۰۰ منبع درباره پرندگان، پستانداران، لاک‌پشت‌ها و ماهی‌ها گردآوری کرده تا حرکت حیوانات دریایی در سراسر اقیانوس‌ها را ترسیم کند.» — دکتر بنتلی
اهمیت شناخت اتصال‌های اکولوژیکی
بسیاری از گونه‌های مهاجر، مرزهای ملی را پشت سر می‌گذارند. از همین رو، تلاش یک کشور ممکن است به دلیل شکاف مدیریتی در کشور دیگر بی‌اثر شود. مذاکرات مربوط به پیمان آب‌های آزاد که مناطق فراتر از صلاحیت ملی را پوشش می‌دهد، نشان از ضرورت همکاری بین‌المللی در حفاظت از گونه‌های مهاجر دارد.
تعامل زیستی میان کشورها
مدل‌های MiCO، مفهومی به نام اتصال اکولوژیکی را برجسته می‌سازند؛ مفهومی که نشان می‌دهد بخش‌های مختلف اقیانوس چگونه از طریق جابجایی موجودات زنده به هم مرتبط می‌شوند. این ارتباطات اکولوژیکی، بر ناتوانی یک کشور در حفاظت انفرادی از گونه‌ها تأکید می‌کنند.
حرکات جهانی حیوانات دریایی
رصد با استفاده از برچسب‌گذاری و ردیابی
محققان از داده‌های برچسب‌گذاری‌شده توسط کشورهای مختلف برای تعیین نقاط مهم تغذیه، تخم‌گذاری و همپوشانی زیستی گونه‌ها استفاده کرده‌اند. این اطلاعات از طریق نقشه‌های تعاملی قابل مشاهده هستند؛ مثلاً ممکن است ببینید که یک کوسه در نزدیکی منطقه‌ای ماهیگیری که تحت کنترل کشوری دیگر است، عبور کرده باشد.
این داده‌ها برای سازمان‌های منطقه‌ای مدیریت شیلات بسیار حیاتی هستند و به تنظیم توافق‌نامه‌های پایدار شیلات میان کشورها کمک می‌کنند.
زیستگاه‌های کلیدی حیوانات دریایی
چرخه‌های زندگی چندمرحله‌ای
برخی از گونه‌ها در طول عمر خود به زیستگاه‌هایی کاملاً متفاوت نیاز دارند؛ مثلا از مناطق استوایی به آب‌های سردتر می‌روند یا کل حوضه‌های اقیانوسی را طی می‌کنند تا برای زاد و ولد بازگردند.
داده‌های جمع‌آوری‌شده از برچسب‌های نصب‌شده روی حیوانات نشان داده‌اند که برخی از آن‌ها پس از هزاران کیلومتر مهاجرت، مجدداً به همان محل تخم‌گذاری سال‌های قبل بازمی‌گردند.
«این ابزار، نزدیک به ۲۰۰۰ زیستگاه بحرانی را به هم پیوند می‌دهد و نشان می‌دهد همکاری فرامرزی چقدر اهمیت دارد.» — دکتر بنتلی
تلاش‌های بین‌المللی برای حفاظت
نقش پیمان‌های جهانی در حفاظت از گونه‌ها
پیمان‌هایی نظیر کنوانسیون گونه‌های مهاجر اغلب با مشکل نبود داده کامل مواجه هستند. تیم دکتر بنتلی امیدوار است پایگاه MiCO این شکاف اطلاعاتی را پر کند.
«مدل‌های رایگان MiCO قبلاً به‌عنوان ابزار ارزشمند برای اجرای این پیمان شناخته شده‌اند.» — پروفسور دانیل دان، مدیر مرکز
هم‌افزایی با چارچوب‌های حقوقی نوین
دان معتقد است یافته‌های MiCO می‌توانند با چارچوب‌های حقوقی جدید برای مدیریت آب‌های آزاد ترکیب شوند تا پایه‌گذار سیاست‌های مؤثرتر جهانی باشند.
گسترش دامنه داده‌ها
نیاز به داده‌های بیشتر از گونه‌های ناشناخته
اکنون MiCO شامل اطلاعات ۱۰۹ گونه است، اما بسیاری از گونه‌ها — به‌ویژه آن‌هایی که در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند — هنوز ردیابی نشده‌اند. کوسه‌ها یکی از گونه‌هایی هستند که به دلیل تحرک بالا و زیست در اعماق اقیانوس، همچنان ناشناخته مانده‌اند.
دانشمندان بر این باورند که با همکاری بیشتر میان مؤسسات علمی، می‌توان این خلأ اطلاعاتی را برطرف کرد.
چالش‌های ردیابی در اقیانوس‌ها
هزینه بالا و ملاحظات اخلاقی
کار با حیوانات وحشی در اقیانوس‌های پرتلاطم بسیار دشوار است. همچنین استفاده از ابزارهای برچسب‌گذاری هزینه‌بر و دارای محدودیت‌های اخلاقی است، زیرا باید میان آسیب احتمالی به حیوان و ارزش اطلاعات به‌دست‌آمده تعادل برقرار کرد.
با این حال، تیم MiCO تأکید دارد که داده‌های به‌اشتراک‌گذاشته‌شده در نهایت به نفع همه کشورها خواهد بود.
حفاظت از مسیرهای آینده
تهدیدهای انسانی برای چرخه‌های مهاجرتی
هر گونه، چرخه مهاجرتی خاص خود را دارد که در برابر تهدیدهایی مانند صید ناخواسته، آلودگی و تخریب زیستگاه‌ها آسیب‌پذیر است.
با شناسایی دقیق مسیرهای حرکتی گونه‌ها، گروه‌های حفاظتی می‌توانند اقدامات مؤثرتری برای کاهش خطرات طراحی کنند. ابزار MiCO از ارزیابی‌های زیست‌محیطی حمایت کرده و به برنامه‌ریزان کمک می‌کند مسیرهای کلیدی گونه‌ها را مد نظر قرار دهند.
مثلاً حتی یک مسیر پرتردد کشتیرانی می‌تواند در صورت تقاطع با مسیر نهنگ‌ها یا لاک‌پشت‌ها، خطراتی جدی ایجاد کند.
همکاری جهانی برای حفاظت دریاها
هم‌افزایی پژوهشگران، دولت‌ها و نهادهای زیست‌محیطی
پایگاه MiCO حاصل تلاش جمعی زیست‌شناسان، اقیانوس‌شناسان و آژانس‌های دولتی متعدد است. کشورهایی که زیستگاه‌های ساحلی مشترک دارند یا مناطقی از اقیانوس را مدیریت می‌کنند، می‌توانند از این پایگاه استفاده کنند تا ببینند آیا گونه‌های موجود در آب‌هایشان به مدیریت سایر کشورها نیز وابسته‌اند یا خیر.
این دانش می‌تواند به هماهنگی بهتر برنامه‌های حفاظتی میان کشورها کمک کرده، همپوشانی احتمالی در مناطق ماهیگیری و زیستگاه‌های گونه‌های در خطر را شناسایی کند.
گام‌های بعدی برای حفاظت از حیوانات دریایی
پایگاه MiCO با هدف برانگیختن گفت‌وگوهای جدید در مورد حفاظت از دریاها و تغییرات سیاستی راه‌اندازی شده است. توانایی مشاهده دقیق محل رفت‌وآمد گونه‌هایی که از مرزها عبور می‌کنند، می‌تواند سردرگمی سیاست‌گذاران را کاهش داده، اجرای پروژه‌های مشترک در قالب پیمان آب‌های آزاد را تقویت کند.
دانشمندان هشدار می‌دهند که همچنان پرسش‌های زیادی در مورد اثر تغییرات اقلیمی بر الگوهای مهاجرت وجود دارد، اما با در دسترس بودن بیشتر داده‌ها، راهبردهای مدیریتی جهانی بهتر می‌توانند با این چالش‌ها مواجه شوند.
این تحقیق در نشریه Nature Communications منتشر شده است.
