همه ما تصور می‌کنیم تعویض گلدان گیاه کاری ندارد و روش صحیح انجام آن را به خوبی می‌دانیم، اما بهتر است کمی در دانسته‌هامان شک کنیم! تعویض گلدان به موقع و درست، یکی از مراحل اصلی نگهداری گیاهان است.
بهترین زمان تعویض گلدان گیاه، فصل بهار است، یعنی موقعی که گیاه هنوز رشد تابستانه خود را انجام نداده. البته این زمان در گیاهان متفاوت، مختلف است اما اکثر گیاهان این فصل را ترجیح می‌دهند. تعویض گلدان یکی از مراحل اساسی داشتن گیاهان سالم است. اما از کجا بفهمیم با فرا رسیدن بهار، گیاه‌مان نیاز به تعویض گلدان دارد؟ چون همانطور که می‌دانید همه گیاهان به تعویض گلدان هر ساله نیاز ندارند. در ادامه چند نشانه نیاز گیاه به عوض شدن گلدانش آورده شده:
- بیرون زدن ریشه‌ها از زیر گلدان
- گیاه از رشد می‌ماند و شل می‌شود
- ریشه‌های گیاه تمام گلدانش را پر کرده اند و در دیواره‌ها فشرده شده اند
این را هم به خاطر داشته باشید که بسیاری از گیاهان استوایی ترجیح می‌دهند در گلدانی باشند که اندکی برایشان کوچک است، پس در صورتی که خاک تجزیه و پوسیده نشده و یا گیاه علائم نیاز به تعویض گلدن را نشان نداده، از تعویض گلدان زود هنگام پرهیز کنید.
اگر گیاه را در گلدانی که خیلی برایش بزرگ است بکارید، تمام انرژی گیاه صرف تولید ریشه بیشتر برای پر کردن فضای خالی خاک می‌شود و دیگر انرژی برای تولید شاخ و برگ و گل باقی نمی‌ماند. پس همواره توجه کنید که در هنگام تعویض گلدان، گیاه‌تان را در گلدانی تنها یک سایز بزرگ تر از گلدان قبلی‌اش بکارید.
بعضی از گیاهان، مانند بروملیا، هرگز نیاز به تعویض گلدان ندارند. پس اگر گلدان بروملیا دارید، هنگامی که گیاه شروع به تولید گیاهچه کرد، به راحتی گیاهچه‌ها را از گیاه مادر جدا کنید و در گلدانی جداگانه بکارید.
خیلی مهم است که گیاه خود، و نیازهای منحصر به فرد آن را بشناسید و بر طبق آن عمل کنید و یک نسخه را برای همه گیاهان‌تان نپیچید!
مراحل تعویض گلدان
۱- گیاه را از گلدانش خارج کنید
زمانی که گیاه‌تان به اندازه کافی بزرگ شد و شما تصمیم به تعویض گلدان گرفتید، مقداری آب به گیاه بدهید و اجازه دهید خاک گلدانش برای ۱ ساعت یا بیشتر خشک شود. سپس چند ضربه آرام به کف و دیواره‌های گلدان وارد کنید و گلدان را برعکس کنید. با یک دست گیاه را به آرامی از طوقه بگیرید و با دست دیگر گلدان را نگهدارید. حالا به آرامی گلدان را به سمت بالا بکشید، خواهید دید که گلدان به راحتی خارج می‌شود.
می‌توانید در هنگامی که خاک گیاه چند روز خشک بوده هم این کار را انجام دهید.
۲- ریشه گیاه را آماده کنید
بعد از درآوردن گیاه از گلدان، به آرامی خاک اطراف ریشه‌ها را بتکانید. حالا با استفاده از انگشت، ریشه‌های گیاه را کمی از هم باز کنید. می‌توانید این مرحله را انجام ندهید اما اگر تصمیم به انجام دارید، این کار را بسیار با احتیاط انجام دهید تا به ریشه‌ها آسیبی نرسد. هر گونه ریشه مرده یا گندیده‌ای را هم از گیاه جدا کنید. اگر می‌خواهید گیاه را در گلدانی به سایز گلدان قبلی‌اش بکارید، ریشه‌ها را هم هرس کنید. اگر گیاه‌تان کاکتوس است، به ریشه‌های آن قارچ کش بزنید.
۳- گلدان تازه را آماده کنید
به طور کلی باید گیاه را در گلدانی یک سایز بزرگ تر از گلدان قبلی‌اش بکارید. گلدان‌های پلاستیکی یا سرامیکی هر دو مناسب هستند، از هرکدام که دوست دارید استفاده کنید. مقداری خاک تازه درون گلدان بریزید. می‌توانید ابتدا مقداری سنگریزه در کف گلدان بریزید و سپس لایه خاک را قرار دهید.
۴- کاشت
گیاه را درون گلدان جدیدش، از هر جهتی که می‌خواهید، قرار دهید. حالا مقدار دیگری خاک تازه و یا کمپوست روی آن بریزید. یکی از دلایل مرگ گیاهان بعد از تعویض گلدان، کاشت آنها در عمق زیاد است. پس مطمئن شوید گیاه‌تان را در همان عمقی که در گلدان قبلی‌اش کاشته شده بوده، کاشته اید (در واقع طوقه گیاه باید در همان سطح از خاک قرار گیرد). در هنگام ریختن خاک، آن را به آرامی فشرده کنید.
۵- حالا گیاه را به خوبی آبیاری کنید. اگر بعد از آبیاری سطح خاک نشست کرد، مقدار دیگری خاک به گلدان اضافه کنید. آبیاری را تا جایی ادامه دهید که آب از سوراخ‌های زهکش زیر گلدان بیرون بیاید. اگر گلدان کاکتوس‌تان را عوض می‌کنید، آن را برای ۱ یا چند هفته آبیاری نکنید.
گیاهانی که تازه تعویض گلدان شده اند را تا ۶ هفته کود دهی نکنید.
