ضرب‌المثل «سگ بهترین دوست انسان است» یک پرسش جالب را مطرح می‌کند: این پیوند میان سگ‌ها و انسان‌ها دقیقاً از چه زمانی آغاز شد؟
مطالعه‌ای جدید به سرپرستی فرانسوا لانوئه از دانشگاه آریزونا، گامی مهم در پاسخ به این پرسش برداشته است. این تحقیق نگاهی جدید به روابط اولیه میان بومیان قاره آمریکا و سگ‌هایی که هزاران سال پیش در این سرزمین‌ها پرسه می‌زدند، دارد.
رابطه بین سگ‌ها و انسان‌ها
این مطالعه که در ژورنال Science Advances منتشر شده، بر اساس بقایای باستان‌شناسی کشف‌شده در آلاسکا انجام شده است.
این تحقیق نشان می‌دهد که رابطه میان انسان و سگ‌ها ممکن است بسیار زودتر از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد آغاز شده باشد – حدود ۱۲ هزار سال پیش، یعنی پیش از آغاز تاریخ مکتوب در قاره آمریکا.
فرانسوا لانوئه، استاد پژوهشگر در دانشکده مردم‌شناسی دانشگاه آریزونا، می‌گوید:
«اکنون شواهدی داریم که نشان می‌دهد انسان‌ها و سگ‌ها در قاره آمریکا زودتر از آنچه تصور می‌کردیم با یکدیگر ارتباط نزدیکی داشته‌اند.»
این کشف، فرضیات پیشین را به چالش می‌کشد و بینشی ارزشمند درباره این ارتباط کهن میان انسان و حیوان ارائه می‌دهد.
کشف بقایای اولیه سگ‌ها
این پیشرفت علمی در سال ۲۰۱۸ زمانی حاصل شد که لانوئه و تیمش یک تیبیا (استخوان ساق پا) از یک سگ بالغ را در منطقه Swan Point، یک سایت باستان‌شناسی در نزدیکی فربنکس آلاسکا کشف کردند.
تاریخ‌گذاری رادیوکربن نشان داد که این استخوان به سگی تعلق داشته که حدود ۱۲ هزار سال پیش و در اواخر عصر یخبندان زندگی می‌کرده است.
حفاری‌های بیشتر در سال ۲۰۲۳ در سایت دیگری به نام Hollembaek Hill در آلاسکا، یک فک سگ ۸۱۰۰ ساله را آشکار کرد. نشانه‌هایی روی این استخوان‌ها وجود داشت که ممکن است این حیوانات توسط انسان‌ها اهلی یا رام شده باشند.
آیا انسان‌ها به سگ‌ها ماهی می‌دادند؟
جالب‌ترین بخش این کشف، تحلیل شیمیایی هر دو استخوان بود. پژوهشگران مقادیر قابل توجهی از پروتئین‌های ماهی آزاد را در این استخوان‌ها یافتند که نشان می‌دهد این سگ‌ها ماهی خورده‌اند.
این یافته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود، زیرا سگ‌های وحشی آن دوره معمولاً حیوانات خشکی‌زی را شکار می‌کردند، نه ماهی. وجود ماهی آزاد در رژیم غذایی این سگ‌ها نشان‌دهنده ارتباط نزدیک‌تر آن‌ها با انسان‌ها و شاید وابستگی آن‌ها به انسان‌ها برای تغذیه بوده است.
بن پاتر، باستان‌شناس دانشگاه آلاسکا فربنکس، می‌گوید:
«این کشف، مدرک محکمی است، زیرا سگ‌های وحشی به‌طور طبیعی به‌دنبال ماهی آزاد نمی‌روند.»
احتمالاً دلیل وجود ماهی آزاد در رژیم غذایی این حیوانات، تغذیه آن‌ها توسط انسان‌ها بوده است.
سگ‌های اهلی یا گرگ‌های رام‌شده؟
کشفیات Swan Point نشان می‌دهد که انسان‌ها و سگ‌ها در قاره آمریکا پیوندی نزدیک‌تر از آنچه تصور می‌کردیم داشته‌اند.
اما آیا این نخستین سگ‌های اهلی در این منطقه هستند؟ نه لزوماً. اگرچه این سگ‌ها احتمالاً به انسان‌ها وابسته بوده‌اند، ممکن است هنوز به‌طور کامل به‌عنوان سگ‌های اهلی امروزی شناخته نشوند.
لانوئه توضیح داد که نمونه‌های یافت‌شده در Swan Point و Hollembaek Hill ممکن است از نظر ژنتیکی با سگ‌های امروزی ارتباطی نداشته باشند.
او می‌گوید:
«از نظر رفتاری، آن‌ها شبیه سگ‌ها بودند، زیرا ماهی آزاد توسط انسان‌ها به آن‌ها داده شده بود. اما از نظر ژنتیکی با سگ‌هایی که امروز می‌شناسیم ارتباطی ندارند.»
احتمال دارد این حیوانات گرگ‌های رام‌شده بوده باشند، نه سگ‌های اهلی واقعی.
این مطالعه سؤالی مهم را مطرح می‌کند: تعریف واقعی سگ چیست؟ آیا این تعریف بر اساس رابطه آن‌ها با انسان‌هاست یا ویژگی‌های ژنتیکی‌شان؟ لانوئه معتقد است که این تحقیق نیاز به مطالعات بیشتری درباره ماهیت این همراهان اولیه انسان دارد.
پاتر می‌گوید:
«این تحقیق به سؤالی وجودی می‌پردازد: سگ دقیقاً چیست؟»
همکاری با جوامع بومی
این مطالعه بخشی از یک همکاری طولانی‌مدت با جوامع بومی در دره تنانا در آلاسکا است.
باستان‌شناسان از دهه ۱۹۳۰ در این منطقه فعالیت داشته‌اند و معمولاً پیش از آغاز تحقیقات با شورای روستای هیلی لیک مشورت می‌کنند. این شورا که نماینده مردم بومی منداس چاآگ است، اجازه آزمایش‌های ژنتیکی روی نمونه‌های سگ‌های کشف‌شده در این مطالعه را صادر کرد.
جاش روتر، باستان‌شناس موزه دانشگاه آلاسکا، اهمیت همکاری با قبایل محلی را برجسته کرد. پژوهشگران همیشه برنامه‌های خود را پیش از شروع تحقیقات با شورای روستای هیلی لیک در میان می‌گذارند، از جمله این مطالعه.
اولین کامبز، یکی از اعضای روستای هیلی لیک و باستان‌شناس دفتر حفاظت فرهنگی قبیله، می‌گوید:
«حتی اگر این یک کار کوچک باشد، اما اهمیت زیادی دارد که اجازه‌های لازم به درستی گرفته شود و به افرادی که در آن سرزمین زندگی می‌کنند احترام گذاشته شود.»
کامبز که در دره تنانا بزرگ شده، اغلب به همراه باستان‌شناسان از سایت‌های باستانی بازدید کرده و احترام عمیقی نسبت به ارتباط مردمش با زمین پیدا کرده است. امروزه او بخشی از جامعه‌ای است که تقریباً همه اعضای آن پیوند عمیقی با سگ‌هایشان دارند.
او می‌گوید:
«فکر می‌کنم این ایده که این رابطه با سگ‌ها در طول تاریخ همواره وجود داشته، بسیار جذاب است.»
پیوندی بی‌زمان
این کشف تأیید می‌کند آنچه بسیاری همیشه می‌دانستند: رابطه میان انسان و سگ‌ها باستانی و ماندگار است. در دره تنانا، جایی که اعضای قبیله مدت‌ها سگ‌هایشان را به‌عنوان همراهانی اسرارآمیز می‌شناختند، این ارتباط هزاران سال ادامه داشته است.
برای کامبز، این پیوند فراتر از یک تاریخ است؛ بخشی از زندگی اوست.
او می‌گوید:
«ما همیشه این همراهان را داشته‌ایم.»
این تحقیق یادآور آن است که رابطه میان انسان و سگ‌هایشان بسیار قدیمی‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کردیم – پیوندی بی‌زمان که فراتر از مرزهای جغرافیایی است.
این مطالعه در ژورنال Science Advances منتشر شده است.
