دانخوری مرغ مگسخوار در نگاه اول بسیار ساده به نظر میرسد. ظرفی آویزان از ایوان، پر از آب و شکر. یک مرغ مگسخوار کوچک با سرعت نزدیک میشود، با منقار خود مینوشد و در کسری از ثانیه دور میشود.
بسیاری از مردم این دانخوریها را در تمام طول سال نصب میکنند و میلیونها نفر نیز هر بهار و تابستان، سالبهسال آنها را در حیاط خود قرار میدهند.
اما این عادت ساده، پرسشهای عمیقتری را مطرح میکند.
وقتی انسانها منبع غذایی پایدار و قابل اتکا در اختیار حیاتوحش قرار میدهند، آیا حیوانات صرفاً از این غذای رایگان استفاده میکنند و به زندگی عادی خود ادامه میدهند؟ یا این کمک مداوم میتواند در طول زمان، بهتدریج ذهن و بدن آنها را تغییر دهد؟
پژوهشی از دانشگاه کالیفرنیا، برکلی دقیقاً به همین پرسش پرداخته است. پژوهشگران مرغ مگسخوار «آنا» با نام علمی Calypte anna را انتخاب کردند، زیرا این گونه بهخوبی در نزدیکی انسانها رشد میکند و توانایی گسترش به زیستبومهای جدید را دارد.
یافتههای این پژوهش نشان میدهد که این پرندگان چگونه یاد گرفتهاند در کنار انسانها شکوفا شوند و در نتیجه، چگونه در حال تکامل هستند.
منقار مرغ مگسخوار و نقش انسانها
اگر حتی زمان کوتاهی را در فضای باز سپری کرده باشید، احتمالاً مرغ مگسخوار آنا را دیدهاید. این پرندگان با رنگهای درخشان سبز و برنزی، از رایجترین مرغهای مگسخوار در آمریکای شمالی بهویژه در سواحل غربی هستند و تعداد آنها رو به افزایش است.
در حالی که گسترش فعالیتهای انسانی به بیشتر گونههای جانوری آسیب زده، Calypte anna یک استثنا محسوب میشود. طی یک قرن گذشته، محدوده زیست این گونه افزایش یافته و جمعیت آن روندی صعودی داشته است.
«به نظر میرسد آنها همراه با ما حرکت میکنند و بهسرعت برای موفقیت در محیطهای جدید تغییر مییابند. میتوان مرغ مگسخوار آنا را گونهای همزیست مانند کبوترها دانست.»
نیکولا الکساندر، نویسنده همکار پژوهش
مرغهای مگسخوار انرژی را با سرعت بسیار بالایی مصرف میکنند، به همین دلیل باید بهطور مداوم غذا بخورند. منقار آنها نقش کلیدی در بقا دارد، زیرا شکل منقار تعیین میکند که پرنده تا چه اندازه کارآمد تغذیه میکند و چگونه با سایر مرغهای مگسخوار رقابت دارد.
در حدود یک قرن اخیر، مرغ مگسخوار آنا با دو تغییر بزرگ ناشی از فعالیتهای انسانی روبهرو شده است.
- کاشت گیاهان غیر بومی تولیدکننده شهد مانند اکالیپتوس که در زمانهایی گل میدهند که گیاهان بومی فاقد گل هستند
- اختراع دانخوریهای مرغ مگسخوار که حیاط خانهها را به «ایستگاههای شهد» دائمی تبدیل کردهاند
علاوه بر این، این پرندگان به مناطق سردتر نیز گسترش یافتهاند.
البته مرغ مگسخوار آنا فقط از شکر تغذیه نمیکند. آنها برای دریافت پروتئین، حشرات کوچک و عنکبوتها را نیز میخورند و در شبهای سرد میتوانند وارد حالتی کممصرف به نام تورپور شوند. با این حال، دسترسی آسان به انرژی در طول روز، بهویژه در زمستانهایی که گلها کمیاب هستند، اهمیت زیادی دارد.
بررسی علمی منقار مرغهای مگسخوار
هیچکس نمیتواند آزمایشی کنترلشده را برای بیش از ۱۰۰ سال اجرا کند. به همین دلیل، دانشمندان شواهد موجود را با یکدیگر ترکیب کردند.
آنها منقار مرغهای مگسخوار نگهداریشده در موزهها را که طی دهههای مختلف جمعآوری شده بودند، اندازهگیری کردند.
در یکی از مهمترین مجموعه دادهها، حدود ۴۰۰ نمونه موزهای از اواخر قرن نوزدهم تا دهه ۲۰۰۰ بررسی شد. پژوهشگران با استفاده از تحلیلهای شکلی چندبعدی، تغییرات ظریف منقارها را ارزیابی کردند.
همزمان، آنها با جستوجو در روزنامههای آرشیوی، زمان گسترش دانخوریها و درختان اکالیپتوس در مناطق مختلف را ردیابی کردند. آگهیها و اشارههای روزمره در این روزنامهها نشان میداد که این عناصر چگونه در جوامع انسانی رواج یافتهاند.
برای بررسی جمعیت و پراکندگی مرغهای مگسخوار، تیم پژوهشی از دادههای بلندمدت علم شهروندی استفاده کرد؛ بهویژه سرشماری پرندگان کریسمس آدوبون که با مشاهدات استاندارد، امکان مقایسه سالها و مناطق مختلف را فراهم میکند.
دانخوریها چگونه شکل منقار را تغییر دادند؟
با مقایسه این دادهها، پژوهشگران دریافتند که افزایش دسترسی به دانخوریها و اکالیپتوس با رشد جمعیت مرغ مگسخوار آنا همزمان بوده است.
اما این ارتباط فراتر از یک رابطه ساده «غذای بیشتر، پرنده بیشتر» بود.
نتایج نشان داد که بهویژه دانخوریها با تغییر شکل منقار مرغهای مگسخوار ارتباط دارند، نه فقط با تغییر محل زندگی آنها.
مطالعه نشان میدهد که با افزایش تعداد دانخوریها، منقارها بهتدریج بلندتر و باریکتر شدهاند و یک تنگشدگی مشخص در بخش بالایی منقار شکل گرفته است.
این الگوی دقیق اهمیت زیادی دارد، زیرا نشاندهنده یک تغییر هدفمند در ساختار منقار است، نه صرفاً بزرگتر شدن کلی آن.
همچنین تفاوتی میان دو جنس مشاهده شد. نرها منقار بالایی نوکتیزتری داشتند و پژوهشگران معتقدند این ویژگی ممکن است در درگیریهای تهاجمی اطراف دانخوریها مزیت ایجاد کند.
تغذیه سریعتر، رقابت شدیدتر
بسیاری تصور میکنند مرغهای مگسخوار با منقار خود مینوشند، اما در واقع آنها از یک سامانه مبتنی بر زبان استفاده میکنند که با سرعت بسیار بالا حرکت میکند.
در دانخوریها شرایط متفاوت است. بهجای سر زدن به گلهای متعدد با جرعههای کوچک، پرنده میتواند تا زمان ورود رقیب، از یک منبع غنی و ثابت تغذیه کند.
در چنین موقعیتهایی، پرندهای که سریعتر تغذیه کند و دسترسی خود را حفظ نماید، برتری خواهد داشت. حتی تغییرات کوچک در طول یا شکل منقار میتواند بر سرعت تغذیه اثر بگذارد و تراکم بالا در اطراف دانخوریها احتمال درگیری را افزایش میدهد.
البته دانخوریها همهچیز را توضیح نمیدهند.
مطالعه نشان میدهد که در عرضهای جغرافیایی بالاتر با دمای پایینتر، اندازه منقار کاهش یافته است. منقار کوچکتر میتواند از اتلاف گرما جلوگیری کند، زیرا بخشهای بیرونزده بدن گرما را سریعتر از دست میدهند.
همچنین مشخص شده است که منقار مرغ مگسخوار هنگام نشستن میتواند گرما آزاد کند. این موضوع نشان میدهد که منقار نقشی مهم در تنظیم دما دارد، نه فقط در تغذیه.
تکامل مرغ مگسخوار در عصر انسان
تیم دانشگاه برکلی میان «همبستگی» و «اثبات» تمایز قائل شد. آنها اندازهگیریهای موزهای، تاریخچه دانخوریها و اکالیپتوس، دادههای سرشماری پرندگان، الگوهای اقلیمی را کنار هم قرار دادند و بررسی کردند که آیا این شواهد مستقل با یکدیگر همخوانی دارند یا خیر.
بسیاری از مردم تکامل را فرآیندی میدانند که فقط در مقیاس میلیونها سال رخ میدهد، اما این پژوهش تغییراتی را طی چند دهه و در تعداد نسبتاً کمی نسل دنبال کرده است.
هیچ پرندهای «تصمیم» نمیگیرد منقار متفاوتی داشته باشد. جمعیتها زمانی تغییر میکنند که افراد یک گونه تفاوتهایی داشته باشند و محیط، بهطور مداوم برخی ویژگیها را پاداش دهد.
تأثیر انسان بر گونههای دیگر معمولاً با تخریب زیستگاه یا اهلیسازی عمدی توصیف میشود، اما این پژوهش نقش ظریفتری را نشان میدهد.
انسانها میتوانند تنها با تغییر محیطهایی که گونههایی مانند مرغ مگسخوار آنا در آنها زندگی میکنند، باعث تکامل سریع و ناخواسته شوند.
نسخه کامل این مطالعه در نشریه علمی Global Change Biology منتشر شده است.
جمعبندی و نتیجهگیری
مرغهای مگسخوار آنا نمونهای روشن از این واقعیت هستند که تکامل فقط به گذشتههای دور تعلق ندارد. حضور انسان، دانخوریها، گیاهان غیر بومی و تغییرات اقلیمی، همگی در شکلدهی به بدن و رفتار این پرندگان نقش داشتهاند.
این پژوهش نشان میدهد که حتی رفتارهای ساده و بهظاهر مهربانانه ما میتوانند پیامدهای زیستی عمیق و بلندمدت داشته باشند.
اگر به تأثیر انسان بر تکامل گونهها علاقهمند هستید، مقالههای مرتبط ما را مطالعه کنید، دیدگاه خود را در بخش نظرات بنویسید و این مطلب را با دیگران به اشتراک بگذارید.
