زیر سطح جنگل، شبکه‌ای پنهان وجود دارد که حیات را آن‌گونه که می‌شناسیم، حفظ می‌کند. این شبکه‌های حیاتی نه ریشه هستند، نه حیوان و نه ماده معدنی. آن‌ها قارچ‌هایی هستند که از دیرباز وجود داشته و شبکه‌های متراکمی در زیرزمین تشکیل می‌دهند. بیشتر مردم هرگز آن‌ها را نمی‌بینند، اما این موجودات به‌اندازه نور خورشید و باران برای اکوسیستم‌ها ضروری هستند.
قارچ‌ها درختان را به یکدیگر متصل می‌کنند و باعث ارتباط خاموش میان آن‌ها می‌شوند. آن‌ها به محصولات کشاورزی کمک می‌کنند تا در برابر بیماری‌ها مقاومت کرده و خشکسالی را تحمل کنند. بدون قارچ‌ها، خاک ضعیف شده، گیاهان آسیب می‌بینند و تنوع زیستی کاهش می‌یابد.
با وجود این اهمیت، قارچ‌ها به‌ندرت در تیترهای حفاظت از محیط زیست دیده می‌شوند. تاکنون در تلاش‌های زیست‌محیطی تا حد زیادی نادیده گرفته شده بودند، اما حالا دیگر این‌گونه نیست.
این ماه، اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) هشدار داده است که قارچ‌ها در معرض خطر قرار دارند و این تهدید جدی است. جنگل‌زدایی، گسترش کشاورزی و آتش‌سوزی‌های ناشی از تغییرات اقلیمی، صدها گونه قارچ را به سوی انقراض سوق داده‌اند.
قهرمانان گمنام حیات
آخرین به‌روزرسانی فهرست قرمز IUCN روندی نگران‌کننده را نشان می‌دهد. از میان ۱۳۰۰ گونه قارچ که به‌خوبی مستند شده‌اند، ۴۱۱ گونه در خطر انقراض قرار دارند.
این رقم تنها بخش کوچکی از قلمرو قارچ‌ها را نشان می‌دهد. تاکنون دانشمندان حدود ۱۵۰,۰۰۰ گونه قارچ را شناسایی کرده‌اند، اما تخمین زده می‌شود که تعداد واقعی آن‌ها بیش از ۲.۵ میلیون گونه باشد.
هر یک از این موجودات نقش مهمی در حفظ تعادل اکوسیستم‌ها دارند. بسیاری از قارچ‌ها با گیاهان روابط همزیستی دارند و مواد مغذی را در ازای دریافت قندها در اختیار آن‌ها می‌گذارند.
این روابط از ۴۰۰ میلیون سال پیش تاکنون وجود داشته است. از بین رفتن قارچ‌ها باعث فروپاشی سیستم‌های طبیعی می‌شود که طی میلیون‌ها سال تکامل یافته‌اند.
“قارچ‌ها قهرمانان گمنام حیات روی زمین هستند. آن‌ها پایه‌های اصلی اکوسیستم‌های سالم را تشکیل می‌دهند، اما مدت‌هاست که نادیده گرفته شده‌اند.”
– گرتل آگویلار، مدیرکل IUCN
قارچ‌ها، نادیدنی اما ضروری
قارچ‌ها قلمرو زیستی مستقل خود را دارند. آن‌ها از گیاهان و حیوانات متمایز هستند. ساختار، الگوی رشد و روش‌های تولیدمثل آن‌ها کاملاً متفاوت است. بااین‌حال، حضورشان از حیات گیاهی و جانوری حمایت می‌کند.
“در حالی که قارچ‌ها عمدتاً در زیرزمین و داخل چوب‌ها زندگی می‌کنند، از بین رفتن آن‌ها بر زندگی سطح زمین تأثیر می‌گذارد.”
– پروفسور آندرس دالبرگ، قارچ‌شناس سوئدی و سرپرست ارزیابی قارچ‌های IUCN
دالبرگ نقش قارچ‌ها را با میکروبیوم روده انسان مقایسه می‌کند. قارچ‌ها، هرچند نادیدنی، اما برای تجزیه، رشد و واکنش اکوسیستم‌ها به تغییرات ضروری هستند. وقتی قارچ‌ها از بین می‌روند، اکوسیستم‌ها شکننده می‌شوند.
محصولات کشاورزی آسیب‌پذیرتر می‌شوند، درختان پایداری خود را از دست می‌دهند و خاک‌ها توانایی ذخیره کربن را کاهش می‌دهند.
تأثیر فعالیت‌های انسانی بر شبکه‌های قارچی
تقریباً ۳۰۰ گونه قارچ اکنون به دلیل گسترش زمین‌های کشاورزی و شهرها در معرض تهدید قرار دارند. توسعه شهری باعث فشرده شدن خاک، تغییر سیستم‌های زهکشی و قطع شبکه‌های زیرزمینی قارچ‌ها می‌شود.
کودهای غنی از نیتروژن و آلاینده‌های ناشی از خودروها نیز به قارچ‌ها آسیب می‌زنند. IUCN اشاره می‌کند که ۹۱ گونه مستقیماً در اثر آلودگی نیتروژن و آمونیاک تهدید می‌شوند.
یک نمونه، قارچ مومی فیبری (Hygrocybe intermedia) است که یک قارچ زرد-نارنجی کمیاب است و در مراتع اروپا یافت می‌شود. زمانی این قارچ از اسکاندیناوی تا جنوب ایتالیا گسترده بود، اما اکنون تحت فشار شدیدی قرار دارد.
جنگل‌زدایی عواقب شدیدتری دارد. قطع درختان کهنسال تنها زیستگاه بسیاری از قارچ‌ها را از بین می‌برد. برخلاف گیاهان سریع‌الرشد، بسیاری از قارچ‌ها قادر به تطبیق سریع یا مهاجرت نیستند.
“قطع گسترده جنگل‌های قدیمی به‌ویژه مخرب است، زیرا قارچ‌هایی که در آن زیست دارند، فرصت کافی برای بازسازی در چرخه جنگل‌کاری را ندارند.”
– گزارش IUCN
گونه‌های شاخص قارچی در حال ناپدید شدن
برخی از گونه‌های قارچی که در معرض خطر قرار دارند، روزگاری به‌طور گسترده یافت می‌شدند. هرچند هیچ‌یک از گونه‌های خوراکی معروف در حال حاضر در معرض تهدید فوری نیستند.
دالبرگ اشاره می‌کند که آسیب‌پذیرترین گونه‌ها معمولاً در نقش‌های بوم‌شناختی خاص و محدود فعالیت دارند.
یکی از این گونه‌ها، قارچ شوالیه غول‌پیکر (Tricholoma colossus) است که به‌شدت تحت تأثیر نابودی جنگل‌های کهنسال کاج در فنلاند، سوئد و روسیه قرار گرفته است. از دهه ۱۹۷۰ تاکنون، این جنگل‌ها ۳۰ درصد کاهش یافته‌اند و همراه با آن‌ها، زیستگاه قارچ شوالیه غول‌پیکر نیز کوچک شده است.
عموم مردم به‌ندرت درباره این گونه‌ها می‌شنوند، اما از بین رفتن آن‌ها اکوسیستم‌ها را ضعیف می‌کند. هر قارچ از دست رفته، بخشی از حافظه، عملکرد و پایداری آینده جنگل را با خود می‌برد.
تغییرات اقلیمی، ریتم جنگل را برهم می‌زند
گرمایش جهانی لایه دیگری از تهدید را اضافه می‌کند. در ایالات متحده، الگوهای جدید آتش‌سوزی ساختار جنگل‌ها را تغییر داده‌اند.
آتش‌سوزی‌ها اکنون با شدت بیشتر، دفعات بالاتر و در مناطقی غیرمنتظره رخ می‌دهند. بیش از ۵۰ گونه قارچ تحت تأثیر این تغییرات قرار گرفته‌اند و برخی به آستانه انقراض رسیده‌اند.
یکی از این موارد قارچ نادر Gastroboletus citrinobrunneus است که برای رشد به شرایط خاصی در کوهستان‌های سیرا نوادا در کالیفرنیا نیاز دارد. به دلیل گرمایش جهانی، درختان نراد این مناطق را تسخیر کرده‌اند و زیستگاه محدود این قارچ را کاهش داده‌اند.
قارچ‌ها قادر به حرکت نیستند و نمی‌توانند به‌دلخواه در مکان دیگری رشد کنند. وقتی جنگل تغییر می‌کند، آن‌ها یا به‌سختی تطبیق می‌یابند یا به‌سرعت از بین می‌روند. فشارهای اقلیمی باعث تغییرات سریعی می‌شوند که سیستم‌های قارچی هرگز برای آن‌ها طراحی نشده‌اند.
قلمرویی که همه‌چیز را به هم پیوند می‌دهد
فهرست قرمز IUCN اکنون نزدیک به ۱۷۰,۰۰۰ گونه را شامل می‌شود که بیش از ۴۷,۰۰۰ مورد آن در معرض انقراض هستند. قارچ‌ها، که مدت‌ها از جریان اصلی حفاظت محیط زیست کنار گذاشته شده بودند، اکنون به دلیل نقش غیرقابل‌جایگزینشان مورد توجه قرار گرفته‌اند.
“اکنون زمان آن رسیده است که این آگاهی را به اقدام تبدیل کنیم و قلمرو فوق‌العاده قارچ‌ها را که شبکه‌های زیرزمینی آن‌ها طبیعت و زندگی را پایدار نگه می‌دارند، حفظ کنیم.”
– گرتل آگویلار
