بررسی انواع سرنگ، کاربردها و نکات فنی انتخاب مناسب از جمله سرنگ 10 سی سی؛ راهنمایی کاربردی برای پزشکان، پرستاران و دانشجویان علوم پزشکی با استناد به استانداردها و راهنمایی های بین المللی.
سرنگها ابزارهای پزشکی پرکاربردی هستند که برای تزریق دارو، گرفتن نمونه خون یا خارج کردن مایعات بدن استفاده میشوند.
این وسیله معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل شده است: بدنه مدرج برای اندازهگیری حجم، پیستون برای مکش یا تزریق، و سوزن که بسته به نوع کاربرد در اندازهها و ضخامتهای مختلف تولید میشود.
سرنگها در انواع یکبار مصرف، انسولین، سرنگهای بدون سوزن، و سرنگهای سر لوئری وجود دارند که هرکدام برای شرایط خاص طراحی شدهاند. مزیت اصلی آنها دقت بالا، استریلیتی، و سهولت استفاده است که آنها را به یکی از ضروریترین ابزارهای مراقبت درمانی در بیمارستانها، درمانگاهها و حتی استفاده خانگی تبدیل میکند.
سرنگ چیست و چرا اندازه اهمیت دارد ؟
سرنگ وسیله ساده اما کلیدی در مراقبت های پزشکی است که برای تزریق، کشیدن مایعات یا اندازه گیری دقیق حجم داروها به کار می رود.
ساختار معمولی سرنگ شامل پیستون، لوله شفاف با درجه بندی و در صورت نیاز سوزن متصل یا جداشونده است. این سادگی نباید باعث دست کم گرفتن اهمیت آن شود؛ انتخاب درست اندازه و نوع سرنگ می تواند دقت دارویی، راحتی بیمار و ایمنی کارکنان را تحت تاثیر قرار دهد.
اندازه سرنگ که معمولاً به سی سی یا میلی لیتر نشان داده می شود، تعیین کننده دقت سنجش و مقدار هوای محبوس در سیستم است.
استفاده از سرنگ خیلی بزرگ برای دوزهای کم می تواند خطای اندازه گیری ایجاد کند و بالعکس استفاده از سرنگ خیلی کوچک برای دوزهای بزرگ ممکن است نیاز به تزریق مکرر یا فشار نامناسب را بالا ببرد. به همین دلیل، شناخت انواع رایج و کاربرد هر یک اهمیت دارد.
انواع رایج سرنگ
در محیط های بالینی انواع سرنگی که به صورت روزمره دیده می شوند شامل سرنگ های 1 سی سی، 3 سی سی، 5 سی سی، 10 سی سی و بالاتر است.
هرکدام برای مصارف ویژه ای مناسب اند؛ مثلاً سرنگ 1 سی سی برای دوزهای بسیار کوچک و واکسن های خاص، و سرنگ های 10 سی سی برای کشیدن مایعات، تزریق وریدی یا شستشوی محلول استفاده می شوند. انتخاب بین این اندازه ها بسته به حجم دارو و دقت مورد نیاز انجام می گیرد.
سرنگ های انسولین که درجه بندی شده بر حسب واحد هستند، نمونه ای تخصصی اند که برای داروهای حساس مثل انسولین طراحی شده اند و نباید با سرنگ های دیگر جایگزین شوند.
استفاده نادرست از چنین سرنگ هایی می تواند منجر به دوز اشتباه و پیامدهای بالینی شود. بنابراین داشتن دانش دقیق در مورد هر نوع سرنگ برای کارکنان درمانی الزامی است.
سرنگ های ده سی سی در دسته ابزارهایی قرار می گیرند که هم در بخش های بستری و هم در مطب ها کاربرد پیدا می کنند. از تزریقات وریدی گرفته تا برداشت نمونه و شستشوهای موضعی، این گروه از سرنگ ها به دلیل ظرفیت مطلوب برای حجم های متوسط کاربرد فراوانی دارند.در نوشتارهای بعدی به جزئیات فنی و نکات کاربردی این اندازه پرداخته می شود.
در بسیاری از مراکز، علاوه بر سرنگ، سوزن های مجزا با گِیج و طول های متفاوت نگهداری می شوند تا ترکیب مناسب سرنگ و سوزن براساس اندام هدف و نوع تزریق انتخاب شود. هماهنگی بین حجم سرنگ و قطر و طول سوزن بخش مهمی از روند تجویز ایمن است.
سرنگ 1 سی سی
سرنگ های یک سی سی به دلیل درجه بندی دقیق برای تزریقات با دوز بسیار کم، مانند برخی داروهای هورمونی یا واکسن ها مناسب اند.
دقت خواندن مقیاس در این سرنگ ها بالاست و برای شرایطی که هر صدم سی سی اهمیت دارد، به کار گرفته می شوند. آموزش اپراتور برای خواندن صحیح مقیاس در این ابزار حیاتی است.
این سرنگ ها معمولاً با سوزن های باریک همراه می شوند تا حداقل آسیب بافتی و درد برای بیمار ایجاد گردد. در کارهای پژوهشی و نمونه گیری های آزمایشگاهی که حجم های کوچک مایعات باید به دقت منتقل شود، سرنگ 1 سی سی انتخاب اول بسیاری از تکنسین هاست. استفاده اشتباه از سرنگ بزرگتر در این شرایط می تواند خطای دوز را تا چند ده درصد افزایش دهد.
سرنگ 3 سی سی
سرنگ های 3 سی سی در بسیاری از تزریقات دارویی استاندارد در بیمارستان و مطب استفاده می شوند. برای بسیاری از واکسن ها و تزریقات عضلانی یا زیرجلدی با حجم کم تا متوسط، این اندازه تعادل خوبی بین دقت و کارایی فراهم می آورد. به همین دلیل اغلب در کیت های تزریقی و پکیج های واکسیناسیون دیده می شود.
در انتخاب بین سرنگ 1، 3 یا 5 سی سی، باید حجم دقیق دوز و راحتی کار پرستار را در نظر گرفت. سرنگ 3 سی سی اغلب وقتی حجم بیشتر از 1 سی سی نیاز است ولی دقت مشابهی با سرنگ کوچک لازم است، مناسب ترین گزینه است. همچنین از نظر موجودی و هزینه اغلب مقرون به صرفه تر از سایزهای بسیار خاص است.
سرنگ 10 سی سی
سرنگ های 10 سیسی به خاطر ظرفیت مناسب برای کارهای عمومی روی تخت بیمار، شستشوی محلول و تزریقات وریدی در بسیاری از مراکز به طور مکرر استفاده می شوند. این سرنگ ها برای انتقال مایعات با حجم متوسط که نیازی به دقت یک سرنگ 1 سی سی ندارند، مناسب اند. از این رو در داروخانه ها و بخش های داخلی و اورژانس به چشم می خورند.
در برخی مواقع که نیاز به اندازه گیری دقیق و در عین حال حجم قابل توجهی از مایع وجود دارد، سرنگ 10 سی سی ترکیب خوبی از دقت نسبی و ظرفیت است. همچنین در تهیه مخلوط های دارویی برای انفیوژن های کوتاه مدت یا شستشوی زخم، این اندازه کاربردی است.
انتخاب سرنگ مناسب براساس نیاز
هنگام انتخاب سرنگ باید سه سوال اساسی پرسید: دوز مورد نیاز چقدر است؟ مسیر تزریق چیست؟ و آیا نیاز به ویژگی های ایمنی خاصی وجود دارد؟ پاسخ به این سه پرسش مسیر انتخاب بین سرنگ های 1، 3، 10 سی سی یا بیشتر را روشن می کند.
در بیشتر مواقع انتخاب متناسب با حجم دوز، کیفیت خواندن درجه بندی و تطابق با سوزن، بهترین نتیجه را می دهد.
انتخاب سرنگ بر اساس قطر و طول
انتخاب سوزن مناسب به سه فاکتور بستگی دارد: نوع تزریق (عضلانی، زیرجلدی، وریدی)، محل تزریق و خصوصیات بیمار مانند وزن و سن. قطر سوزن را با «گِیج» نشان می دهند؛ هرچه عدد گِیج بزرگتر باشد، سوزن نازکتر است. برای مثال تزریقات عضلانی اغلب نیاز به گِیج 22 تا 25 دارند، در حالی که برای تزریقات زیرجلدی از گِیج بالاتر استفاده می شود
- طول سوزن باید به گونه ای انتخاب شود که دارو به بافت هدف برسد؛ برای افراد بالغ معمولاً 25 تا 38 میلی متر برای تزریق عضلانی پیشنهاد می شود، اما برای افراد لاغر یا کودک طول کوتاه تر مناسب است. انتخاب درست طول سوزن به اثربخشی درمان و کاهش عوارض موضعی کمک می کند.
- سوزن باید به باربری دارو توجه داشت؛ داروهای چسبناک یا غلیظ نیاز به سوزن هایی دارند که انتقال را تسهیل کنند و فشار نامناسب را کاهش دهند.
- در نهایت ترکیب درست سرنگ و سوزن، همراه با تکنیک تزریق استاندارد، تأثیر قابل توجهی روی رضایت بیمار و نتایج درمانی دارد؛ بنابراین آموزش مداوم پرستاران و پزشکان در این زمینه ضروری است.
جمع بندی
شناخت انواع سرنگ و تطابق آن با نیاز بالینی، هم از منظر ایمنی بیمار و هم از منظر کیفیت درمانی اهمیت بالایی دارد.
برای موارد دوزهای کم سرنگ های دقیق تر پیشنهاد می شود و برای حجم های متوسط سرنگ های 10 سی سی گزینه ای کارآمد هستند. انتخاب آگاهانه باعث کاهش خطا و افزایش کارآیی مراقبت می شود.
استانداردهای بین المللی و توصیه های سازمان های بهداشتی منابع قابل اعتمادی برای تصمیم گیری فنی هستند؛ آگاهی از این دستورالعمل ها و تطبیق خریدها با آنها، پایه ای برای ارائه مراقبت ایمن است. دستگاه ها و تجهیزات باید همراه با گواهی ها و اطلاعات فنی تهیه شوند.
