مورچه‌ها، این موجودات کوچک اما سازمان‌یافته، هر روز بدون اینکه کسی متوجه شود، با چسبیدن به سپر یک وانت یا خزیدن زیر لاستیک یک خودرو، سفرهای طولانی را طی می‌کنند و خود را به نقاط دوردست قاره‌ها می‌رسانند.
در حالی که لاستیک‌ها از میان خاک عبور می‌کنند و درها با شاخه درختان برخورد دارند، یک مسافر زنده ناخوانده ممکن است بی‌سروصدا راهی منطقه‌ای کاملاً جدید شود.
مورچه‌ها؛ مسافران غافلگیرکننده
درست مانند تخم‌های پروانه یا پشه‌ها، مورچه‌ها نیز از این سیستم حمل‌ونقل رایگان استفاده می‌کنند، اما تفاوت در آنجاست که مورچه‌ها گاهی با کلونی کامل شامل ملکه، دست به این مهاجرت می‌زنند.
این مهاجرت‌ها گاهی تعادل اکولوژیکی مناطق محلی را برهم می‌زنند. برخی گونه‌ها پس از ورود، به‌سرعت گسترش یافته و جای گونه‌های بومی را می‌گیرند.
تبدیل خودروها به ابزار گسترش زیستی
وسایل نقلیه که برای راحتی انسان ساخته شده‌اند، اکنون به شرکای ناخواسته در یک جابه‌جایی زیستی تبدیل شده‌اند. این جابه‌جایی‌ها در پارکینگ‌ها و بزرگراه‌ها رخ می‌دهد و اثری غیرمنتظره بر تنوع زیستی دارد.
مشاهده مورچه‌های مهاجم روی خودروها
بررسی‌های علمی از تایپه تا ویرجینیا
دکتر اسکاتی یانگ، حشره‌شناس و استاد دانشگاه ویرجینیا، پس از مشاهده مورچه‌هایی که به لاستیک خودروها در تایپه می‌خزیدند، تصمیم گرفت این پدیده را مستندسازی کند.
بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۳، او حضور ۹ گونه مورچه را ثبت کرد که بر روی خودروهای روزمره سوار می‌شدند؛ ۷ گونه از آن‌ها در منطقه جدید مهاجم شناخته می‌شدند. این تحقیق، اولین بررسی سیستماتیک از استفاده مورچه‌ها از خودروهای شخصی برای مهاجرت است.
کلونی‌های کامل در حال مهاجرت
در مواردی دیده شده است که کلونی کامل، شامل ملکه، از لاستیک بالا رفته و زیر شاسی خودرو ناپدید شده، پیش از آنکه راننده حتی خودرو را روشن کند.
مشارکت عمومی در بررسی پدیده
قدرت رسانه‌های اجتماعی
یانگ برای جمع‌آوری داده‌ها از پست‌های کاربران شبکه‌های اجتماعی در تایوان استفاده کرد. کاربران تصاویر خودروهایی را که به طور ناگهانی پوشیده از مورچه شده بودند، به اشتراک می‌گذاشتند.
گزارش‌هایی درباره گونه‌هایی مانند مورچه‌های شبح و مورچه‌های سیاه کاکائویی جمع‌آوری شد. داده‌هایی شامل ماه، شرایط آب‌وهوایی، نوع خودرو، مدت زمان پارک شدن و تعداد مورچه‌ها به تحلیل پدیده کمک کرد.
شرایط لازم برای یک سفر موفق
سه شرط اصلی برای مهاجرت مورچه‌ها با خودرو:
- بالا رفتن از سطح خودرو
- قرار داشتن کلونی در حالت جستجو یا ساخت لانه
- دمای مناسب در نقطه‌ای مانند گلگیر یا چرخ خودرو
زمانی که این سه شرط برقرار باشد، یک کلونی می‌تواند مانند مسافران باتجربه، راهی سفر شود.
چرا این موضوع اهمیت دارد؟
تاثیر بر گونه‌های بومی
در منطقه‌ای جدید، مورچه‌های مهاجم برای غذا و پناهگاه با گونه‌های بومی رقابت می‌کنند. اغلب گونه‌های بومی شکست می‌خورند و زنجیره‌ای از اثرات منفی آغاز می‌شود؛ پرندگان، خزندگان و پستانداران کوچک نیز در این روند آسیب می‌بینند.
اثرات زیان‌بار شهری و کشاورزی
مورچه‌های مهاجم گاهی از حشراتی مانند شته‌ها محافظت می‌کنند که با ترشح عسلک، به گیاهان آسیب می‌زنند. در محیط‌های شهری، مورچه‌ها می‌توانند به سیم‌کشی برق آسیب بزنند یا چراغ‌های راهنمایی را از کار بیندازند.
برای کشاورزان، حضور این مورچه‌ها به معنای کاهش محصول است و برای ساکنان شهرها، به معنای هزینه‌های تعمیراتی غیرمنتظره.
یافته‌های پژوهشگران
از میان ۱۰۰ گونه مهاجم خطرناک جهان، پنج مورد مورچه هستند. دو مورد از آن‌ها – مورچه آتشین قرمز و مورچه آرژانتینی – در ویرجینیا ساکن شده‌اند و زمستان‌های گرم‌تر اخیر باعث گسترش بیشتر آن‌ها به سمت شمال شده است.
یانگ هشدار می‌دهد که سفرهای ناخواسته با خودروهای شخصی، ممکن است گسترش این گونه‌ها را سرعت ببخشد. وسایل نقلیه‌ای که تاکنون از نظر زیستی بی‌اهمیت تلقی می‌شدند، اکنون به ابزار گسترش ناخواسته بدل شده‌اند.
برنامه‌ای برای هشدار زودهنگام
یانگ امیدوار است شبکه‌ای مشابه پروژه تایوان راه‌اندازی کند تا شهروندان از گسترش مورچه‌ها زودتر خبر دهند؛ پیش از آنکه گونه‌هایی مانند مورچه‌های آتشین در شهرستان‌های جدید جای پای محکمی پیدا کنند.
چگونه می‌توان جلوی این روند را گرفت؟
توصیه‌هایی برای رانندگان
- پارک نکردن در کنار چمن‌ها و بوته‌های انبوه
- پاک کردن خاک از لاستیک‌ها
- شستن گلگیرها پس از رانندگی در مسیرهای خاکی
در سفرهای طولانی، بررسی سریع در هنگام توقف در پمپ‌بنزین‌ها می‌تواند از جا افتادن مورچه‌ها جلوگیری کند.
مشارکت اجتماعی
ادارات محلی می‌توانند کارت‌های شناسایی مورچه‌ها توزیع کنند یا رویدادهایی مانند «بررسی مورچه‌ها» را در آخر هفته در پارکینگ مدارس برگزار کنند.
هشدارهای اولیه از شهروندان آگاه، به کارشناسان آفات اجازه می‌دهد پیش از آنکه مورچه‌ها کل یک منطقه را تحت‌تاثیر قرار دهند، اقدام کنند.
نتیجه‌گیری
هر سفر ناخواسته‌ای که یک کلونی مورچه مهاجم با خودرو طی می‌کند، می‌تواند به بحرانی اکولوژیکی و اقتصادی تبدیل شود. اقدام‌های کوچک اما گسترده، مانند بازرسی خودروها، می‌تواند تفاوت بزرگی در جلوگیری از گسترش این موجودات مزاحم ایجاد کند.
این مطالعه در نشریه Ecological Entomology منتشر شده است.
