این گونه مهاجم مورچه، از شکافهایی عبور میکند که بهسختی قابلتشخیص هستند. ناگهان داخل کلیدهای برق ظاهر میشود، کابینتهای مواد غذایی را تسخیر میکند و حتی راه خود را به تجهیزات پزشکی باز میکند.
این مورچهها میتوانند در سراسر یک مجتمع آپارتمانی حرکت کنند، در حالی که هر کارگر تنها حدود یکشانزدهم اینچ، معادل ۱.۶ میلیمتر، طول دارد.
عامل اصلی: مورچه فرعونی
عامل این آلودگی گسترده، مورچه فرعونی با نام علمی Monomorium pharaonis است؛ آفتی خانگی که اکنون در شهرهای تقریباً تمام قارههای جهان ریشه دوانده است.
آلودگی میتواند از زیرزمین تا بالاترین طبقات گسترش یابد، زیرا کارگران مورچه در امتداد لولهها، سیمکشیها و دیوارهای مشترک داخل ساختمان حرکت میکنند.
ردپای گسترده مورچههای فرعونی
این پژوهش به سرپرستی جی. سی. نیکرسون، حشرهشناس اداره کشاورزی و خدمات مصرفکنندگان فلوریدا (FDACS) در بخش صنایع گیاهی انجام شده است.
تمرکز تحقیقات او بر مورچههای مهاجم خانگی است که بیسروصدا خانهها، بیمارستانها و محیطهای کاری را به کلونیهای عظیم حشرات تبدیل میکنند.
ویژگیهای ظاهری مورچه فرعونی
- رنگ بدن از زرد کمرنگ تا قهوهای مایل به قرمز
- شکم تیرهتر نسبت به بقیه بدن
- شاخکهای مهرهمانند که زیر بزرگنمایی بهوضوح دیده میشوند
در یک مطالعه نقشهبرداری جهانی، پژوهشگران بیش از ۱۲۰۰ گزارش ثبتشده از حضور مورچههای فرعونی در خانهها، بیمارستانها و ساختمانهای مختلف در کشورهای گوناگون را جمعآوری کردند.
نیکرسون میگوید این گونه «عنوان مشکوک سختترین مورچه خانگی برای کنترل» را به خود اختصاص داده است.
وقتی ساختمانها به شهر مورچهها تبدیل میشوند
یک کلونی مورچه فرعونی شامل ملکهها، نرهای بالدار، کارگران و تمام مراحل نابالغ است که همگی در فضاهای کوچک و پنهان نزدیک غذا و رطوبت تجمع میکنند.
این کلونیها میتوانند به دهها هزار مورچه برسند. افراد منابع را با هم به اشتراک میگذارند و حرکات خود را از طریق دیوارها، سقفها و کانالهای برق هماهنگ میکنند.
چندملکهای بودن کلونیها
بسیاری از کلونیها چندملکهای هستند، یعنی بهجای یک ملکه، چندین ملکه تخمگذار دارند. این ساختار به آنها اجازه میدهد در صورت از دست دادن یک ملکه، بهسرعت جایگزین ایجاد کنند و تولید تخم را حتی در زمان اقدامات کنترلی ادامه دهند.
جوانهزنی؛ راز گسترش بیوقفه
موفقیت این مورچهها به فرایندی به نام جوانهزنی وابسته است. در این حالت، کلونی زمانی تقسیم میشود که چند کارگر، نوزادان و گاهی یک ملکه را به لانهای جدید در نزدیکی منتقل میکنند.
«بخش مهمی از موفقیت و ماندگاری این مورچه بدون تردید به عادت جوانهزنی یا تقسیم کلونیها مربوط میشود.» – جی. سی. نیکرسون
کارگران مسیرهای نامرئی بویایی را دنبال میکنند که از فرومونها ساخته شدهاند. این سیگنالهای شیمیایی هنگام جستجوی غذا توسط مورچهها ترشح و با شاخکها شناسایی میشوند.
این مسیرها دهها لانه کوچک را در طبقات و اتاقهای مختلف به هم متصل میکنند و کل ساختمان را به یک ابرکلونی سست اما یکپارچه تبدیل میکنند.
نگرانی جدی بیمارستانها از مورچههای مهاجم
کارکنان بیمارستانها دریافتهاند که یک لانه داخل دیوار بهندرت ثابت میماند، زیرا لانههای متصل، کارگران و ملکهها را بهطور مداوم از طریق شفتهای خدماتی گسترش میدهند.
در یک نظرسنجی ملی در انگلستان گزارش شد که بیش از یکدهم مراکز درمانی با آلودگی مورچه فرعونی درگیر هستند.
خطر برای تجهیزات استریل
در یک تحلیل کلاسیک، جیمز وِتِرر مورچههای فرعونی را فراگیرترین مورچه خانگی معرفی کرد، بهویژه در بیمارستانها، زیرا اندازه کوچک آنها امکان نفوذ به پانسمانهای گازی، بستههای استریل، خطوط سرم و تجهیزات حساس را فراهم میکند.
مورچههایی که ناقل بیماری هستند
مطالعات آزمایشگاهی نشان دادهاند که این مورچهها میتوانند گونههای مختلفی از عوامل بیماریزا از جمله سالمونلا، استافیلوکوک و استرپتوکوک را روی بدن خود حمل کنند.
یک بررسی موردی در نشریه The Lancet انتقال باکتری بین بیماران توسط مورچههای فرعونی را مستند کرده و خطرات پزشکی این آلودگیها را برای افراد آسیبپذیر تأیید کرده است.
مسیرهای مخفی در ساختمانها
حشرهشناسان شهری، مورچههای فرعونی را از جدیترین آفات فضای داخلی در مراکز درمانی و مکانهای آمادهسازی غذا میدانند. آنها گزارش میدهند که این مورچهها از کانالهای سیمکشی، فضاهای لولهکشی و چاههای آسانسور بهعنوان بزرگراههایی استفاده میکنند که بسیاری از سمپاشیهای سطحی را دور میزند.
چرا سمپاشی سریع اوضاع را بدتر میکند
اسپریهای رایج گاهی شرایط را وخیمتر میکنند، زیرا کلونیهای آشفته به چندین لانه جوانهزده تقسیم میشوند و عمیقتر در ساختمان پخش میگردند.
به همین دلیل، کنترل حرفهای امروزی بیشتر بر طعمههای غذایی تکیه دارد که کارگران آنها را داوطلبانه به شبکه لانههای پنهان منتقل میکنند.
مقایسه طعمههای مؤثر
در آزمایشهای کنترلشده، دیوید اوی و همکارانش دو نوع طعمه حاوی هیدرامتیلنون و پیریپروکسیفن را روی چندین کلونی متصل مورچه فرعونی مقایسه کردند.
- پیریپروکسیفن: تنظیمکننده رشد حشرات که با اختلال در هورمونهای رشد، کلونی را بهتدریج نابود میکند
- هیدرامتیلنون: کارگران و نوزادان را بهسرعت در نزدیکی ایستگاههای طعمه از بین میبرد
درسهایی از مورچههای فرعونی مهاجم
پژوهشهای بعدی نشان دادند که استفاده از پیریپروکسیفن در روغن بادامزمینی، حتی در غلظتهای پایین، میتواند کل کلونیهای مورچه فرعونی را بهتدریج نابود کند.
کارگران به تغذیه و اشتراک غذا ادامه میدهند و تقریباً تمام نوزادان و بالغها ظرف ده هفته از بین میروند، بدون ایجاد مرگ ناگهانی که باعث تقسیم کلونی شود.
راهبردهای نوین مدیریت آلودگی
راهنماهای مدرن مدیریت مورچه فرعونی بر طعمهگذاری صبورانه بهجای سمپاشی سریع تأکید دارند، بهویژه در ساختمانهای بزرگ و مشترک.
مدیران آفات توصیه میکنند:
- استفاده از طعمههای غیر دافع
- جانمایی دقیق در مسیرهای تغذیه
- همکاری سراسری در کل ساختمان برای پوشش تمام طبقات
آیا میتوان این مورچهها را شکست داد؟
برای ساکنان، مبارزه با مورچههای فرعونی زمانی که مسیرها مدام از شکافها و وسایل مختلف ظاهر میشوند، بیپایان به نظر میرسد.
با این حال، علم کنترل مبتنی بر طعمه و تنظیمکنندههای رشد نشان میدهد که اگر کل کلونیها بهآرامی و سیستماتیک هدف قرار گیرند، این حشرات شکستپذیر هستند.
اطلاعات این پژوهش در Florida Online Journals منتشر شده است.
جمعبندی
مورچه فرعونی با ساختار کلونی پیچیده و رفتار مهاجم، یکی از خطرناکترین آفات ساختمانی محسوب میشود که کنترل آن نیازمند رویکردی علمی و صبورانه است.
اگر با آلودگی مورچهها در ساختمان محل زندگی یا کار خود مواجه هستید، مقالههای مرتبط ما درباره کنترل آفات شهری را مطالعه کنید و تجربه خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
