وقتی صحبت از درخشش رنگین‌کمانی می‌شود، اغلب ذهنمان به سمت پروانه‌ها، مرغ‌های مگس‌خوار یا سوسک‌ها می‌رود. این موجودات با بازتاب نور از بدنشان، رنگ‌هایی متغیر و چشم‌نواز ایجاد می‌کنند. در مقابل، پستانداران معمولا ظاهری یکنواخت و مات دارند. رنگ‌های قهوه‌ای، مشکی و خاکستری خز آن‌ها برای استتار و بقا طراحی شده است.
کشفی که تصور ما را تغییر داد
اما پژوهش جدیدی از دانشگاه گِنت نشان می‌دهد این تصویر کامل نیست. برخی پستانداران دارای خزی براق و درخشان هستند که می‌تواند با زیبایی پرندگان و حشرات رقابت کند. این کشف باورهای دیرینه را به چالش می‌کشد و پرسش‌های تازه‌ای درباره فراوانی این رنگ‌های پنهان ایجاد می‌کند.
آغاز ماجرا از موزه
داستان در طبیعت آغاز نشد بلکه در موزه رقم خورد. پژوهشگری هنگام بررسی نمونه‌های پستانداران، درخشش آبی رنگی روی خز یک موش گرمسیری مشاهده کرد. تا پیش از آن، تنها موش‌های طلایی آفریقا به عنوان پستاندارانی با درخشش رنگین‌کمانی شناخته می‌شدند. این موش‌های کوچک به دلیل موهای فلزی و براقشان مشهورند. اما مشاهده موش جدید نشان داد شاید گونه‌های دیگری هم این ویژگی را داشته باشند.
این مشاهده نه تنها یک کنجکاوی علمی بلکه چالشی برای ادعای قدیمی زیست‌شناسی بود: اینکه درخشش رنگین‌کمانی عمدتاً به جانورانی با فلس یا پر محدود است.
مروری بر گذشته
پژوهشگر به بررسی متون علمی قدیمی پرداخت و گزارش‌هایی از خز براق در پستانداران دیگر یافت، برخی از آن‌ها متعلق به اواخر دهه ۱۸۰۰ بودند. این گزارش‌ها اغلب کوتاه و نادیده گرفته شده بودند. اما کشف جدید دلیلی شد برای بازخوانی این منابع فراموش‌شده.
بررسی نمونه‌های موزه
با ترکیب ابزارهای مدرن و شواهد تاریخی، تیم پژوهشی نمونه‌های موزه‌ای را دوباره بررسی کرد. آن‌ها با میکروسکوپ و نور در زوایای مختلف، بازتاب نور روی موها را اندازه‌گیری کردند.
نتیجه شگفت‌انگیز بود: ۱۴ گونه پستاندار دیگر با خز رنگین‌کمانی شناسایی شدند. ده گونه از آن‌ها جوندگان بودند و یکی از آن‌ها «شرو غول‌پیکر آبی» بود که شکارچی نیمه‌آبزی محسوب می‌شود. برای شش گونه، این نخستین ثبت علمی درخشندگی بود.
راز درخشش خز
بررسی موها زیر میکروسکوپ نشان داد که ساختار آن‌ها با موهای عادی فرق دارد. موهای معمولی لایه‌لایه و زبرند و نور را پراکنده می‌کنند. اما موهای رنگین‌کمانی صاف و فشرده‌اند و به شکل ورقه‌های موازی کنار هم قرار گرفته‌اند. این ساختار باعث می‌شود نور در زوایای مختلف خم شود و الگوهای تداخلی ایجاد کند که نتیجه‌اش رنگین‌کمانی متغیر است.
چرا پستانداران چنین ویژگی‌ای دارند؟
پاسخ قطعی هنوز مشخص نیست. بسیاری از این گونه‌ها زیرزمینی یا نیمه‌آبزی هستند. ممکن است موهای صاف به تمیز ماندن خز یا مقاومت در برابر آب کمک کند و درخشش تنها یک اثر جانبی باشد. با این حال، احتمال دیگری هم وجود دارد: شاید این ویژگی برای ارتباطات اجتماعی یا جلب جفت نقش ایفا کند. دانشمندان هنوز نمی‌توانند با قطعیت پاسخ دهند.
کشف گونه‌های بیشتر
در سال ۲۰۲۴ یک گونه جدید شرو در اندونزی شناسایی شد که خز آن درخشش خفیفی داشت. با وجود حدود ۲۵۰۰ گونه جوندگان در جهان، تنها تعداد اندکی با میکروسکوپ بررسی شده‌اند، بنابراین احتمال کشف موارد بیشتر زیاد است.
زیست‌شناسی پر از شگفتی است
این یافته‌ها نشان می‌دهد حتی در گروه‌هایی که گمان می‌کردیم به‌خوبی می‌شناسیم، رازهای بسیاری نهفته است. موزه‌ها که اغلب به عنوان آرشیو گذشته دیده می‌شوند، نقش مهمی در بازنویسی درک ما از زیست‌شناسی دارند. یک درخشش کوچک کافی بود تا نگاه ما به پستانداران تغییر کند.
جهت‌گیری پژوهش‌های آینده
پژوهش‌های آینده احتمالا بررسی خواهند کرد که آیا این درخشش در رفتارهای جفت‌گیری یا تعاملات اجتماعی نقش دارد یا خیر. همچنین ممکن است بررسی شود که آیا این ویژگی به استتار در شرایط نوری خاص کمک می‌کند یا صرفا نتیجه ساختار مو است. هر کشف جدید به ما کمک می‌کند تا تکامل رنگ‌های ساختاری را بهتر درک کنیم.
نتیجه‌گیری: زیبایی پنهان پستانداران
کشف خز رنگین‌کمانی در پستانداران نشان می‌دهد زیبایی و پیچیدگی تنها به حشرات و پرندگان محدود نمی‌شود. برخی پستانداران هم می‌توانند همچون جواهرات بدرخشند. این کشف نشان داد حتی در گروه‌های شناخته‌شده، طبیعت همچنان رازهایی برای کشف دارد.
نظر شما درباره این کشف چیست؟ آیا فکر می‌کنید گونه‌های بیشتری با این ویژگی پیدا شوند؟ دیدگاه خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
