فوت و فن اخذ گواهی دانش بنیان

تعریف دانش بنیان چیست؟

اقتصاد دانش بنیان ساختاری است که توجه فراوانی به فعالیت های صنایع و چگونگی عملکرد آنها معطوف می کند، چون بسیاری از فعالان دانش بنیان باید برای بهبود شرایط صنعت و بهره گیری از راهکارهای دانش بنیان به منظور بهینه سازی فرایندهای عملیاتی صنعتی تلاش کنند. برخلاف آنچه که افکار عمومی در خصوص حوزه دانش بنیان تصور می کند و آن را بخشی جدایی ناپذیر از دانشگاه فرض می کند، مجموعه های دانش بنیان باید همواره قادر به درآمدزایی از طریق صنعت باشند. این امر و تأکید بر به کارگیری فناوری های روز در صنایع سنتی به مرور باعث شده است که رابطه تنگاتنگی میان اهداف اقتصاد دانش بنیان و چهارچوب های رشد و نمو صنایع پدید بیاید. به منظور تشویق این رابطه، تسهیلات و مزایای متعددی به فعالان در این زمینه ارائه شده است که جذابیت آن را برای مجموعه ها بالاتر می برد.

چه محصولی دانش بنیان می شود؟

هر محصولی الزاماً قادر نیست گواهی دانش بنیان دریافت کند. در ابتدای امر که این قانون در مجلس شورای اسلامی تصویب شد، دیدگاه ها در سطوح بالاتر نهادهای مسئول تمایل خاصی به سمت بهره گیری از اختراعات جدید و تلاش برای تولید انبوه آنها داشت. در آن زمان در آیین نامه ها گواهی ثبت اختراع برای دریافت تأییدیه از معاونت علمی کفایت می کرد و شرکت ها ملزم بودند در هیئت مدیره خود حتماً اعضای هیئت علمی دانشگاه داشته باشند. امروزه اما دیگر این طور نیست. حالا این موارد بدل به امتیاز شده است و دیگر نه لازم هستند و نه کافی. شرکت هایی که متقاضی دریافت این تأییدیه هستند باید محصولی داشته باشند که دارای شرایط از پیش تعیین شده معینی باشد و در چهارچوب دانش بنیان قرار بگیرد.

الزاماً همه صنایع فعال در ایران قادر نیستند گواهی دانش بنیان دریافت کنند. دو شرط سطح فناوری بالا و لزوم تحقیق و توسعه برای تولید محصول در این قسمت نقش بسیار مهمی بازی می کنند. به عنوان مثال، حوزه نفت و گاز پتانسیل قابل توجهی در زمینه دانش بنیان دارد، چه به عنوان مواد شیمیایی و چه به عنوان تجهیزات. اما صنایع دستی و قالی بافی به خاطر شرط سطح فناوری دانش بنیان نمی شوند. این صنایع گرچه پتانسیل ارزآوری قابل توجهی برای کشور دارند، اما به دلیل شرایط خاص تولید و بازار محدود، عملاً نمی توان روی توسعه آنها بیشتر از حد معینی سرمایه گذاری کلان نمود.

 بنابراین صنایع مختلف، بسته به محصولاتی که ارائه می کنند و چگونگی دستیابی به این محصولات، پتانسیل های متفاوتی دارند. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، نهاد اصلی تصمیم گیرنده در زمینه دانش بنیان، به منظور شفاف سازی در این زمینه و راهنمایی بیشتر فعالان اقتصادی و شرکت های متقاضی فهرستی از کالاها و محصولات دانش بنیان ارائه نموده است. این فهرست گرچه کامل نیست و محصولات بسیاری از خارج آن هم می توانند دانش بنیان شوند، اما دید مناسبی از چهارچوب مد نظر این نهاد برای حوزه دانش بنیان فراهم می آورد. در این فهرست 9 دسته متفاوت برای محصولات دانش بنیان در نظر گرفته شده است که عبارتند از:

• کشاورزی، فناوری زیستی و صنایع غذایی
• دارو و فرآورده های پیشرفته حوزه تشخیص و درمان
• مواد پیشرفته و محصولات مبتنی بر فناوری های شیمیایی
• ماشین آلات و تجهیزات پیشرفته
• وسایل، ملزومات و تجهیزات پزشکی
• سخت افزارهای برق و الکترونیک، لیزر و فوتونیک
• فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم افزارهای رایانه ای
• خدمات تجاری سازی
• صنایع فرهنگی، علوم انسانی و اجتماعی

دقت داشته باشید که صرف قرارگیری در یکی از این حوزه ها برای دریافت تأییدیه کفایت نمی کند. برای این منظور محصول باید دو شرط اصلی نیز داشته باشد:

دستیابی به محصول از طریق تحقیق و توسعه: معاونت علمی از شرکت ها طلب می کند که کار تحقیقاتی انجام داده باشند و محصول آنها نسبت به آنچه که در حوزه فعالیت آنها معمول است، توسعه یافته باشد. این توسعه یافتگی اغلب به صورت ثبت اختراع یا مهندسی معکوس محصولات خارجی خودنمایی می کند و نیازمند این است که مجموعه متقاضی یک بخش تحقیقاتی یا R&D داشته باشد که بر روی این قسمت کار کرده باشند.

سطح فناوری بالا: تعریف شرط سطح فناوری کار آسانی نیست. این شرط نسبت به شرایط صنعت مورد بحث می تواند به شکل های گوناگون مورد تفسیر قرار بگیرد. اما اگر بخواهیم به طور کلی و خلاصه آن را بررسی کنیم باید بگوییم خروجی مد نظر معاونت علمی باید در مقایسه با آنچه که در صنعت محل فعالیت شرکت مرسوم و معمول است، از ویژگی های برتری برخوردار بوده و شرایط عملکردی بهینه تری به نمایش بگذارد. برتری های فنی، ویژگی های مثبت جدید، عوارض و ویژگی های منفی کمتر، فرآیند تولید آسان تر یا کم هزینه تر و… همگی از جمله مصداق های سطح فناوری هستند.

اگر می خواهید راحت تر این مفهوم را متوجه شوید، یک راه تجربی نیز وجود دارد. از خود بپرسید بازتولید دستگاه شما برای یک مجموعه رقیب به چه میزان زمان، هزینه و نیروی انسانی متخصص نیاز دارد. اگر پاسخ در هر سه زمینه مقدار قابل توجهی باشد، کم و بیش سطح فناوری به اثبات می رسد.

معاونت علمی به منظور اطمینان از وجود شرایط در محصولات، به ارزیابی آنها می پردازد و طی این ارزیابی به کمک متخصصان هر حوزه تعیین می کند که آیا متقاضی پتانسیل دریافت تأییدیه را دارد یا خیر. در برخی موارد فهرست کالاها و خدمات پیش نیازهای معینی را هم برای تأییدیه مطرح می کنند. مثلا در حوزه صنایع غذایی، لازم است که پروسه تولید محصولات شرکت در سطح صنعتی قادر به تولید انبوه باشد. این امر به اساس این قانون بازمی گردد: نهادهای مسئول تسهیلات و حمایت های این حوزه را ارائه می کنند تا متقاضی به تولید انبوه برای رقابت در سطح بین المللی دست پیدا کند.

چگونه باید برای ارزیابی دانش بنیان اقدام کنیم؟

فرآیند ارزیابی شرکت دانش بنیان  از طریق ثبت نام شرکت ها در سامانه ای که معاونت علمی به این منظور تدارک دیده است، صورت می گیرد. مجموعه ها پس از ثبت نام در سامانه به کمک شناسه ملی خود می توانند به کارتابل ارائه اطلاعات دست پیدا کنند. تمامی مکاتبات در این حوزه در این کارتابل پیگیری می شود. مجموعه متقاضی محصولات خود را بررسی کرده و سپس با انتخاب هر تعداد از آنها که مایل است، می تواند به بارگذاری اطلاعات اولیه در سامانه بپردازد.

گام اول در فرآیند ارزیابی، بررسی اطلاعات اولیه توسط معاونت علمی است. این مرحله که بین یک تا دو هفته طول می کشد، تعیین کننده ورود یا عدم ورود متقاضی به ارزیابی است. در صورتی که اطلاعات اولیه مورد تأیید قرار بگیرد، معاونت علمی از طریق کارگزاری های همکار خود یک بازرس را برای ارزیابی شرکت انتخاب می کند و از طریق کارتابل به اطلاع مجموعه متقاضی می رساند که برای ادامه فعالیت باید با این فرد در ارتباط باشند.

ارزیابی بازرس به روش های گوناگونی صورت می گیرد. به صورت آنلاین، حضوری و تلفنی بازرسان با تیم فنی متقاضی ارتباط برقرار کرده و هم برای تطبیق اطلاعات اولیه با واقعیت و هم به منظور بررسی تخصصی پروسه تولید تلاش می کنند. این مرحله که می تواند تا یک ماه و نیم هم طول بکشد، بسیار مهم و تعیین کننده بوده و بسیاری از موارد رد متقاضیان در این مرحله رخ می دهد.

پس از گذراندن دو مرحله ارائه اطلاعات اولیه و ارزیابی بازرسان، پرونده ارزیابی به کمیته های داخلی معاونت علمی ارجاع داده می شود تا به رأی گذاشته شده و در خصوص نهایی شدن آن نتیجه گیری شود. این مرحله با توجه به الزام گذشتن پرونده از ممیزی های متعدد و بروکراسی کند ادارات دولتی نیز حدود یک ماه زمان خواهد برد.

به طور کلی، از زمانی که درخواست ارزیابی ارائه شده و معاونت علمی به آن پاسخ نهایی بدهد، حدود سه ماه بازه زمانی خواهید داشت. در پایان این زمان در صورتی که دانش بنیانی تأیید شود نوع گواهی مشخص می گردد و در صورتی که اعلام رد شدن گردد، علل آن تفسیر شده و به متقاضی فرصت اعتراض اختصاص می یابد.

چه اطلاعاتی برای اقدام به ارزیابی نیاز است؟

از آنجایی که بسیاری از متقاضیان این حوزه افراد مبتکر و مخترع با سرمایه محدود هستند، تمرکز معاونت علمی بیشتر از اطلاعات مالی و تجاری بر روی خود محصولات قرار داده شده است. با این وجود، تلاش می شود موجودیت شرکت نیز مورد بررسی قرار بگیرد. به همین منظور تعدادی از مدارک مطرح در فرآیند بررسی عبارتند از:

• اظهارنامه مالی سال گذشته
• تعداد پرسنل مجموعه، به خصوص پرسنل فنی و تحقیقاتی
• اطلاعات تأسیس

همان طور که مشاهده می کنید، ورود به این عرصه و بهره گیری از تسهیلات و حمایت های ارائه شده برای آن گرچه تشویق می شود، اما شرایط خاص خود را هم دارد. امید است که با شفاف سازی این نکات مسیر برای افراد علاقمند به فعالیت در این حوزه هموار و زمینه موفقیت روزافزون در تمامی ارکان کشور فراهم شود.

این مطلب صرفا جنبه تبلیغاتی داشته و فوت و فن هیچ مسئولیتی را در رابطه با آن نمی‌پذیرد