جگوارها همیشه به عنوان شکارچیان قدرتمند و شناگران ماهر شناخته می‌شوند. اما یافته‌ای تازه در برزیل نگاه دانشمندان را تغییر داده است. یک جگوار نر بالغ توانست طولانی‌ترین شنا در تاریخ این گونه را ثبت کند و نشان دهد که حتی سدها و مخازن آبی نیز نمی‌توانند مانع او شوند.
رکوردشکنی در مخزن سررا دا مسا
این رویداد در مخزن Serra da Mesa در برزیل رخ داد. دوربین‌های تله‌ای توانستند مسیر حرکت این جگوار را ثبت کنند. او حداقل ۱٫۲۷ کیلومتر در آب‌های باز شنا کرد. اگر فرض کنیم که از جزیره کوچکی در میانه مسیر عبور نکرده باشد، این فاصله به حدود ۲٫۳ کیلومتر می‌رسد. این رکورد پیش از این تنها ۲۰۰ متر بود و این کشف به‌طور کامل استانداردهای قبلی را دگرگون کرد.
شناسایی از طریق الگوی پوست
این جگوار اولین بار در سال ۲۰۲۰ روی خشکی دیده شد. چهار سال بعد همان حیوان روی یک جزیره جنگلی ظاهر شد و الگوی خاص پوست او تردیدی در شناسایی باقی نگذاشت. دکتر «لئاندرو سیلویرا» از بنیاد حفاظت جگوار اعلام کرد که تخمین‌های تیم به شکل محافظه‌کارانه انجام شده و احتمالاً حیوان کل مسیر ۲٫۳ کیلومتری را یک‌باره شنا کرده است.
عبور از شکاف‌های غیرمنتظره
سال‌ها تصور می‌شد مخازن نیروگاه‌های آبی مانند دیوار عمل می‌کنند و مانع رسیدن شکارچیان بزرگ به جزایر دوردست می‌شوند. اما این کشف نشان می‌دهد که مخازن همیشه سد مطلق نیستند. عوامل زیر می‌توانند عبور را آسان‌تر کنند:
- گرمی و آرام بودن آب
- وجود جزایر کوچک به عنوان نقطه استراحت
- شرایط محیطی کم‌خطر
این شرایط هزینه عبور را کاهش می‌دهند و امکان اتصال دوباره زیستگاه‌های جدا شده را فراهم می‌کنند.
شیرها و پوماها هم شنا می‌کنند
این رفتار فقط مختص جگوار نیست. در اوگاندا، شیرها برای رسیدن به جفت‌های بالقوه در آن سوی کانال «کازینگا» مسافت‌های بیش از یک کیلومتر را طی کرده‌اند. در ایالت واشنگتن آمریکا نیز پوماها برای رسیدن به جزایر، آب‌های سرد و پرجریان را پشت سر گذاشته‌اند.
این نمونه‌ها نشان می‌دهد که در شرایطی که بقا، تولیدمثل یا گسترش قلمرو در خطر باشد، شکارچیان بزرگ حتی ریسک عبور از آب‌های وسیع را هم می‌پذیرند.
سازگاری شگفت‌انگیز جگوارها
جگوارها قادرند در محیط‌های گوناگون زنده بمانند. برخی در دشت‌های سیلابی آمازون شکار می‌کنند و برخی دیگر در مناطق خشک «کاتینگا» با منابع آبی محدود زندگی می‌کنند. تحقیقات با استفاده از گردنبندهای GPS نشان داده است که جگوارها می‌توانند بیش از ۱۲۰ کیلومتر در ماه حرکت کنند، حتی در زیستگاه‌هایی که تحت تأثیر انسان قرار دارند. حالا رکورد شنای جدید شواهد بیشتری از قدرت سازگاری آنها ارائه می‌دهد.
معیار سنجش عبورهای آبی
یک چارچوب جدید، عبورهای آبی را به سه دسته تقسیم می‌کند:
- کم‌هزینه: زیر ۳۰۰ متر با وجود جزایر
- متوسط: تا ۱۰۰۰ متر با نقاط استراحت
- پرهزینه: بیش از ۱ کیلومتر بدون کمک
عبور جگوار در مخزن سررا دا مسا در دسته پرهزینه قرار می‌گیرد اما نشان می‌دهد که این حیوانات توان عبور از چنین موانعی را دارند.
تأثیر مخازن بر بقای جگوارها
پروژه‌های نیروگاه آبی تاکنون بیش از ۲۵٬۰۰۰ کیلومتر مربع از زیستگاه جگوارها را زیر آب برده‌اند. این فرایند جنگل‌های پیوسته را به جزایر پراکنده تبدیل کرده است. تجربه در مخزن «گوری» ونزوئلا نشان داد که جزایری که بیش از یک کیلومتر از خشکی فاصله دارند، در نهایت شکارچیان خود را از دست داده و دچار فروپاشی اکولوژیکی می‌شوند.
اما رکورد برزیل امید تازه‌ای به وجود آورده است. اگر شرایط محیطی مناسب باشد، جگوارها می‌توانند این فاصله‌ها را طی کنند. حفاظت از جنگل‌های حاشیه رودخانه، حفظ خطوط ساحلی طبیعی و مراقبت از جزایر کوچک می‌تواند کریدورهای حیاتی برای ارتباط جمعیت‌های جدا شده ایجاد کند.
درس‌هایی برای حفاظت از حیات‌وحش
این رویداد تنها به جگوارها محدود نمی‌شود. حتی برخی میمون‌های آمازون نیز دیده شده‌اند که بین جزایر شنا می‌کنند، هرچند مسافت‌های کوتاه. این یافته‌ها نشان می‌دهد که آب ممکن است مانع مطلق نباشد، بلکه فیلتری پرهزینه ولی قابل عبور است. با برنامه‌ریزی مناسب می‌توان حتی در مناطق پر از مخزن نیز اتصال زیستگاه‌ها را حفظ کرد.
بازنگری در نگاه به زیستگاه‌های تکه‌تکه
شنا کردن یک جگوار بیش از یک کیلومتر در مخزن سد، نگاه ما را نسبت به موانع آبی تغییر می‌دهد. آب همیشه دیوار نیست، گاهی مسیر دشواری است که می‌توان از آن عبور کرد. شناخت این توانایی‌ها به متخصصان حفاظت از طبیعت کمک می‌کند تا در عصر سدسازی و تخریب زیستگاه‌ها تصمیمات بهتری بگیرند.
این پژوهش در مجله bioRxiv منتشر شده است.
نتیجه‌گیری
رکورد شنای جگوار در برزیل نه تنها یک شگفتی علمی است بلکه امید تازه‌ای برای حفظ زیستگاه‌های تکه‌تکه به وجود آورده است. این یافته نشان می‌دهد که با مدیریت درست و حفاظت از مسیرهای طبیعی، حتی در چشم‌اندازهای تغییر یافته هم می‌توان ارتباط جمعیت‌های حیات‌وحش را حفظ کرد.
نظر شما چیست؟ آیا این کشف می‌تواند به برنامه‌های حفاظت از حیات‌وحش کمک کند؟ دیدگاه خود را در بخش نظرات بنویسید و این مقاله را با دوستان علاقه‌مند به محیط‌زیست به اشتراک بگذارید.
