دانشمندان رفتاری جالب و نادر در نهنگ‌های قاتل مشاهده کرده‌اند: استفاده از جلبک دریایی برای ماساژ یکدیگر. این پدیده توسط تیمی از محققان مرکز تحقیقاتی نهنگ‌ها به همکاری دانشگاه اکستر و با استفاده از پهپادهای پیشرفته در دریای سالیش، در سواحل ایالت واشنگتن ثبت شده است.
استفاده گروهی نهنگ‌ها از جلبک دریایی
آنچه پژوهشگران مشاهده کردند، استفاده جفتی نهنگ‌ها از جلبک دریایی بود، به‌نحوی که می‌توان آن را نوعی «استفاده از ابزار» در میان پستانداران دریایی دانست. پیش از این، رفتاری به نام «kelping» (مالیدن جلبک به بدن خود) شناخته شده بود، اما اکنون نهنگ‌ها در حال اجرای رفتاری به نام «allokelping» هستند؛ یعنی استفاده مشترک از جلبک بین دو نهنگ.
مشخصات و ویژگی‌های رفتار Allokelping
نشانه‌هایی از هوشمندی و انتخاب‌گری
در این رفتار، نهنگ‌ها ابتدا تکه‌هایی از جلبک را جدا کرده، آن را انتخاب و اصلاح می‌کنند، سپس آن را بین بدن‌هایشان حرکت می‌دهند. این اقدام به شدت هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده به نظر می‌رسد، چیزی فراتر از بازی ساده.
دکتر مایکل وایس از مرکز تحقیقات نهنگ‌ها می‌گوید:
«وقتی برای اولین بار این رفتار را دیدیم، حیرت‌زده شدیم.»
ترجیح خویشاوندان برای رفتار Allokelping
نهنگ‌ها این رفتار را به صورت تصادفی انجام نمی‌دهند؛ بیشتر با بستگان مادری نزدیک یا نهنگ‌هایی با سن مشابه وارد این تعامل می‌شوند. به نظر می‌رسد این عمل به تقویت پیوندهای اجتماعی یا حتی بهبود سلامت پوست کمک می‌کند.
دکتر وایس توضیح می‌دهد:
«جلبک‌های bull kelp ساختاری محکم ولی انعطاف‌پذیر دارند، شبیه شیلنگ پر شده، با سطحی لغزنده؛ ویژگی‌هایی که آن را به ابزاری ایده‌آل برای نظافت تبدیل می‌کند.»
این رفتار در دو سوم روزهای مشاهده‌شده ثبت شده است، و پژوهشگران معتقدند احتمالاً به شکلی فراگیر در کل جمعیت ساکنان جنوبی نهنگ‌های قاتل وجود دارد.
اهمیت کیفیت تصاویر پهپادی در کشف این رفتار
دلیل دیده‌نشدن این رفتار تا کنون
با وجود آنکه این نهنگ‌ها طی ۵۰ سال گذشته به‌عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین جمعیت‌های نهنگ در دنیا مطالعه شده‌اند، تازه اکنون و با استفاده از تصاویر باکیفیت پهپادها این رفتار مشاهده شده است.
ریچل جان، دانشجوی دکترا در دانشگاه اکستر:
«پهپادها به ما اجازه می‌دهند چیزهایی را ببینیم که از قایق یا ساحل قابل‌مشاهده نبودند.»
او لحظه کشف این رفتار را چنین توصیف می‌کند: «ویدیویی از دو نهنگ دیدم که چیزی شبیه چوب قهوه‌ای رنگ بین بدن‌هایشان بود. همان‌جا فهمیدم این چیزی فراتر از یک برخورد ساده است.»
لمس، کلید ارتباط اجتماعی در نهنگ‌ها
نقش لمس در پستانداران اجتماعی
پروفسور دارن کرافت از دانشگاه اکستر توضیح می‌دهد که لمس، در میان پستاندارانی چون انسان‌ها و نخستی‌ها، عاملی کلیدی برای کاهش استرس و ایجاد پیوندهای اجتماعی است.
در نهنگ‌های قاتل نیز لمس فیزیکی با بدن و باله‌ها امری رایج است. حالا مشخص شده استفاده از جلبک می‌تواند این تجربه لمسی را تقویت کرده، به ارتقای سلامت پوست نیز کمک کند.
کرافت می‌گوید:
«جلبک‌های قهوه‌ای مانند bull kelp دارای خواص ضدباکتری و ضدالتهابی هستند که می‌توانند مزایای بیشتری برای نهنگ‌ها به همراه داشته باشند.»
لایه‌برداری طبیعی پوست با جلبک
نهنگ‌ها و دلفین‌ها از روش‌های مختلفی برای رهایی از سلول‌های مرده پوست استفاده می‌کنند. رفتار allokelping نیز می‌تواند یکی از این سازوکارهای طبیعی برای لایه‌برداری و بهداشت پوست باشد.
خطری بزرگ برای بقای نهنگ‌های قاتل جنوبی
جمعیت در آستانه انقراض
تا ژوئیه ۲۰۲۴، تنها ۷۳ نهنگ قاتل از نوع ساکن جنوب باقی‌مانده‌اند. این نهنگ‌ها با هیچ گروه دیگری جفت‌گیری نمی‌کنند و بنابراین جمعیتی بسته و در معرض خطر شدید انقراض هستند.
منبع اصلی تغذیه آن‌ها ماهی آزاد «چینوک» است که خود با کاهش شدید جمعیت روبروست؛ نتیجه‌ی صید بی‌رویه، تخریب زیستگاه، تغییرات اقلیمی و آلودگی. علاوه‌براین، نهنگ‌ها از آلودگی صوتی و شیمیایی ناشی از قایق‌ها و صنایع نیز رنج می‌برند.
دکتر وایس هشدار می‌دهد:
«اگر شرایط فعلی ادامه پیدا کند، پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که جمعیت این نهنگ‌ها همچنان کاهش خواهد یافت.»
او اضافه می‌کند:
«ما معمولاً حفاظت از تنوع زیستی را بر اساس تفاوت‌های ظاهری مانند رنگ و اندازه بررسی می‌کنیم، اما تنوع فرهنگی و رفتاری نیز به همان اندازه اهمیت دارد. از دست دادن این نهنگ‌ها، به‌معنای از دست دادن چیزی فراتر از ۷۳ جانور یا یک ژن است.»
جنگل‌های در حال ناپدید شدنِ جلبک
تهدیدی پنهان برای این رفتار فرهنگی
کشف جدید نشان می‌دهد که کاهش جنگل‌های جلبک، تهدیدی تازه برای نهنگ‌های قاتل جنوبی است. این کاهش به دلیل افزایش دمای اقیانوس ناشی از تغییرات اقلیمی در حال وقوع است.
اگر بخواهیم این رفتار منحصربه‌فرد اجتماعی و فرهنگی را حفظ کنیم، محافظت از جنگل‌های جلبکی ضروری است. این کار می‌تواند نقشی حیاتی در بقای بلندمدت این جمعیت نادر داشته باشد.
