هر تابستان، دمای اکوسیستم وسیع یلواستون بزرگ که بخش‌هایی از ایالت‌های وایومینگ، مونتانا و آیداهو را در بر می‌گیرد، به شدت افزایش می‌یابد. برای جانورانی که در این منطقه زندگی می‌کنند، به‌ویژه پستانداران بزرگی چون گوزن شمالی، گوزن آمریکایی و گاومیش کوهان‌دار، خنک ماندن فقط مسئله راحتی نیست بلکه موضوعی حیاتی برای بقا است.
تحقیقی تازه از دانشگاه ایالتی مونتانا
در مطالعه‌ای جدید، پژوهشگران بررسی کردند که این جانوران بزرگ چگونه به گرمای تابستان واکنش نشان می‌دهند. پرسش اصلی این بود که آیا حیوانات در هوای داغ، نحوه حرکت و رفتار خود را تغییر می‌دهند؟ و چه عاملی بیشترین تأثیر را دارد – ویژگی‌های فیزیکی خود حیوان یا محیط پیرامون آن‌ها؟
نتیجه پژوهش شگفت‌انگیز بود. تنوع چشم‌انداز محیط – اینکه زمین متنوع است یا یکنواخت و هموار – تأثیر بیشتری بر رفتار حیوانات داشت تا اندازه بدن، جنسیت یا ویژگی‌های فیزیولوژیکی‌شان.
برخی زیستگاه‌ها گرم‌تر از سایرین هستند
تمام جانوران بررسی‌شده واکنش مشابهی نشان دادند: کندتر حرکت کردند و در پی سایه گشتند. اما برخی گونه‌ها برای خنک ماندن تلاش بیشتری کردند چون زیستگاهشان گزینه‌های محدودی در اختیارشان می‌گذاشت.
حیواناتی که در مناطق باز و هموار زندگی می‌کردند – زیستگاه‌هایی که دانشمندان آن را «محیط‌های همگن» می‌نامند – ناچار بودند رفتار خود را به‌طور چشمگیرتری تغییر دهند. برای نمونه، گوزن‌های شاخ‌تیز در دشت‌های شیرلی بیسین وایومینگ باید مسافت‌های طولانی‌تری را برای یافتن سایه طی می‌کردند چون در محیط آن‌ها درخت و پوشش طبیعی کمتر بود. همین تلاش اضافه تفاوتی مهم ایجاد کرد.
ردیابی پستانداران بزرگ در گرما
تیم پژوهشی نه گونه مختلف را بررسی کرد: گاومیش کوهان‌دار، گوسفند کوهی، بز کوهی، گوزن شمالی، گوزن قهوه‌ای، گوزن آمریکایی، گوزن شاخ‌تیز، گرگ و پوما.
آن‌ها داده‌های GPS مربوط به بیش از ۱۵ سال را تحلیل کردند، که دوره گرم‌ترین ماه‌های سال، یعنی از اواسط ژوئن تا پایان اوت را در بر می‌گرفت. این داده‌ها از چندین نهاد از جمله سازمان خدمات پارک‌های ملی آمریکا، سازمان زمین‌شناسی آمریکا و اداره مدیریت زمین گردآوری شد.
ویژگی‌های فیزیکی و مقاومت در برابر گرما
پژوهشگران همچنین ویژگی‌های زیستی حیوانات مانند اندازه، فیزیولوژی و جنسیت را مورد بررسی قرار دادند تا مشخص کنند آیا این عوامل در نحوه مقابله با گرما تأثیرگذارند یا نه. اما هیچ ارتباط مشخصی یافت نشد.
نتایج نشان داد که ویژگی‌های بدنی حیوانات لزوماً پیش‌بینی‌کننده توانایی آن‌ها در مقابله با دمای بالا نیست. بلکه این نوع زیستگاه و میزان تنوع آن است که بیشترین نقش را ایفا می‌کند.
«تا جایی که می‌دانیم، این نخستین مطالعه‌ای است که داده‌های مربوط به جمعیت‌های گوناگون از پستانداران بزرگ را گردآوری کرده و انعطاف‌پذیری رفتاری آن‌ها را هم‌زمان بررسی نموده است.» – جاستین بکر، نویسنده همکار پژوهش
رفتار حیوانات به عنوان سپر محافظ
انعطاف‌پذیری رفتاری یا «پلاستیسیته» به حیوانات کمک می‌کند تا با تغییرات ناگهانی دما سازگار شوند. چون رفتار را می‌توان سریع تغییر داد، این ویژگی به آن‌ها اجازه می‌دهد نسبت به تغییرات اقلیمی سریع‌تر از مسیر تکامل واکنش نشان دهند.
«ما معمولاً تغییرات اقلیمی را تهدیدی بزرگ برای گونه‌ها می‌دانیم و واقعاً همین‌طور است. اما رفتار، ابزاری شگفت‌انگیز برای جانوران است تا بتوانند فوراً خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.» – بکر
درس‌هایی برای مدیریت حیات وحش
یافته‌های این تحقیق می‌تواند رویکرد مدیریت زیستگاه‌های طبیعی را تغییر دهد. بخش بزرگی از فعالیت‌های سازمان‌های حفاظت از محیط زیست به تغییر، اصلاح و محافظت از زیستگاه‌ها اختصاص دارد.
بکر می‌گوید: «امیدواریم این مطالعه به درک ویژگی‌های محیطی مورد نیاز برای کمک به این جانوران و شناسایی زیستگاه‌های حیاتی آینده آن‌ها کمک کند.»
در روزهای گرم، تنوع واکنش‌ها میان گونه‌ها و حتی میان افراد قابل‌توجه بود. این نتیجه نشان می‌دهد که حیوانات گزینه‌های متعددی برای سازگاری دارند و حفظ چشم‌اندازهایی متنوع و ترکیبی از زیستگاه‌ها امری کلیدی است.
جرود مرکل، بوم‌شناس دانشگاه وایومینگ، نیز افزود که چشم‌اندازها باید «قابل نفوذ» باشند تا حیوانات بتوانند هنگام وقوع موج‌های گرما به زیستگاه‌های مختلف دسترسی پیدا کنند.
به بیان دیگر، صرف محافظت از حیوانات در محل فعلی‌شان کافی نیست. آن‌ها باید به مجموعه‌ای از زیستگاه‌ها – از جنگل‌های سایه‌دار تا دشت‌های باز، تپه‌ها و دره‌ها – دسترسی داشته باشند تا هنگام افزایش دما بتوانند محیط مناسب خود را بیابند.
نجات پستانداران بزرگ از گرمای فزاینده
چنین پژوهشی نیازمند همکاری گسترده است. داده‌های استفاده‌شده در این مطالعه حاصل سال‌ها ردیابی حیوانات در ایالت‌ها و اکوسیستم‌های مختلف بود. سازمان‌های گوناگون دولتی و ایالتی با اشتراک‌گذاری داده‌ها به پژوهشگران کمک کردند تا تصویری جامع از وضعیت منطقه ترسیم کنند.
«چنین همکاری‌ها و تحلیل‌های تطبیقی برای تولید دانش بوم‌شناسی جدید، بسیار ارزشمند هستند.» – بکر
نتیجه نهایی: پستانداران بزرگ در برابر تغییرات اقلیمی بی‌دفاع نیستند. آن‌ها باهوش، انعطاف‌پذیر و واکنش‌پذیر هستند، به شرطی که محیط مناسبی برای این واکنش‌ها در اختیار داشته باشند. با افزایش هر ساله گرما، داشتن زیستگاهی مناسب می‌تواند تفاوت میان بقا و نابودی باشد.
این پژوهش کامل در مجله Ecosphere منتشر شده است.
اگر به موضوع تغییرات اقلیمی و حیات وحش علاقه دارید، مقاله‌های مرتبط با تأثیر گرمایش جهانی بر جانوران را در مجله ما مطالعه کنید و دیدگاه خود را در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.
