نیتروس اکسید، که بیشتر با نام «گاز خنده» شناخته می‌شود، این روزها به دلایل نگران‌کننده‌ای در صدر اخبار ایالات متحده قرار گرفته است. با وجود هشدارهای اداره غذا و داروی آمریکا (FDA)، سوءاستفاده از این ماده در حال افزایش است و گاه به پیامدهای تراژیکی منجر می‌شود.
گاز خنده؛ از دندان‌پزشکی تا خیابان
نیتروس اکسید که زمانی در مطب‌های دندان‌پزشکی و قوطی‌های خامه‌زنی رایج بود، اکنون با افزایش شدید مسمومیت‌ها، بستری‌شدن‌ها و حتی مرگ‌ومیر همراه شده است.
پژوهشگران هشدار می‌دهند
محققان دانشگاه می‌سی‌سی‌پی و دانشگاه ایلینوی در اوربانا-شمپین در حال بررسی این روند رو به رشد هستند و نسبت به خطرات آن هشدار می‌دهند.
«این ماده به طور رایج به‌عنوان آرام‌بخش یا بی‌حس‌کننده استفاده می‌شود، اما آنچه اکنون می‌بینیم افزایش استفاده تفریحی از آن است،» دکتر اندرو یوکی، استادیار بهداشت عمومی در دانشگاه می‌سی‌سی‌پی می‌گوید.
وی افزود: «در کنار آن، افزایش بستری‌ها، مسمومیت‌ها و مرگ‌ها را هم شاهد هستیم.»
مرگ‌های ناشی از نیتروس اکسید در حال دو برابر شدن هستند
براساس نظرسنجی ملی مصرف مواد مخدر و سلامت در سال ۲۰۲۳، بیش از ۱۳ میلیون آمریکایی در دوره‌ای از زندگی خود نیتروس اکسید را به‌صورت نادرست مصرف کرده‌اند.
آمار نگران‌کننده از CDC
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) گزارش داده که مرگ‌ومیر ناشی از مسمومیت با نیتروس اکسید بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ بیش از ۱۱۰ درصد افزایش یافته است.
سرعت رشد مشکل، زنگ خطر را به صدا درآورده
رِیچل هوپسیک، استادیار بهداشت و حرکت‌شناسی در دانشگاه ایلینوی می‌گوید:
«در مقایسه با مواد مخدر دیگر، تعداد مرگ‌ها هنوز نسبتا پایین است. اما نرخ رشد آن به‌قدری سریع است که اگر همین روند ادامه یابد، با بحران بزرگ‌تری مواجه خواهیم شد.»
چرا نیتروس اکسید از دید قانون پنهان مانده؟
کپسول‌های نیتروس اکسید که با نام «ویپت» (Whippet) نیز شناخته می‌شوند، مدت‌هاست به‌عنوان وسیله‌ای برای رسیدن به سرخوشی لحظه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند.
عوارض جانبی نگران‌کننده
هشدارهای FDA نشان می‌دهد که استنشاق مکرر نیتروس اکسید می‌تواند به آسیب مغزی، سرمازدگی، بی‌حسی، لخته شدن خون و حتی فلج منجر شود.
دسترسی آسان، نظارت محدود
با وجود این خطرات، این گاز هنوز به راحتی قابل خریداری است و تقریبا بدون هیچ‌گونه نظارتی به فروش می‌رسد.
کافی‌ست یک جستجوی ساده در اینترنت انجام دهید؛ با گزینه‌هایی رنگارنگ و طعم‌دار مواجه می‌شوید که آشکارا برای جذب جوانان طراحی شده‌اند.
شباهت با تاکتیک‌های تنباکوی بزرگ
هوپسیک می‌گوید: «به دوران سیگارهای کاریکاتوری فکر کنید؛ شرکت‌های تنباکو عمداً جوانان را با طعم‌های سرگرم‌کننده و بسته‌بندی‌های رنگارنگ هدف می‌گرفتند. این همان الگویی است که در مورد نیتروس اکسید هم می‌بینیم.»
بازاریابی فریبکارانه، خطرات پنهان
این محصول اغلب به‌عنوان ابزاری برای زدن خامه معرفی می‌شود، اما طعم‌هایی مانند «بلوبری-مانگو» یا «Bomb Pop» باور استفاده‌ی آشپزی را سخت می‌کند.
یوکی می‌گوید: «شک دارم کسی بخواهد با نیتروس اکسید طعم‌دار، خامه‌ی بلوبری مانگو درست کند! اما همین حالا می‌توانم با چند کلیک، آن را جلوی در خانه‌ام تحویل بگیرم.»
تأثیر مخرب شبکه‌های اجتماعی
هوپسیک هشدار می‌دهد که فروشندگان نیتروس اکسید معمولا هیچ‌گونه هشدار سلامتی ارائه نمی‌دهند و این ماده بیشتر به‌عنوان «ماده‌ای مهمانی‌محور» شناخته می‌شود.
نوجوانان قربانی پنهان
شبکه‌های اجتماعی با ویدیوهای جذاب و هشتگ‌های پرزرق‌وبرق، مصرف گاز خنده را عادی و حتی جالب جلوه می‌دهند.
یوکی می‌گوید: «می‌دانیم اگر نوجوانی ببیند که هم‌سن‌وسالش دارد این کار را انجام می‌دهد، احتمال اینکه خودش هم امتحان کند بالا می‌رود. نگرانم از نوجوانانی که آنلاین این ویدیوها را می‌بینند و تصمیم می‌گیرند یک کپسول طعم‌دار تهیه کنند. چون در حال حاضر، این کار کاملاً قانونی‌ست.»
نیاز به تغییرات قانونی فوری
پژوهشگران معتقدند برای درک کامل ابعاد سوءمصرف نیتروس اکسید به داده‌های بیشتری نیاز است، اما همزمان تأکید می‌کنند که قوانین باید به‌روز شوند.
هوپسیک می‌گوید: «در حال حاضر، مداخلات در سطح سیاست‌گذاری وجود ندارد. اگر قوانینی درباره‌ی اینکه چه کسی می‌تواند این محصول را بفروشد، چه کسی می‌تواند بخرد و چگونه بازاریابی شود وجود داشته باشد، شاید بتوانیم جلوتر از بحران حرکت کنیم.»
تهدید در چند کلیک
یوکی درحالی‌که صفحه‌نمایش را مرور می‌کرد گفت: «بسیاری از این برندهایی که می‌بینید حتی هفته‌ی گذشته هم وجود نداشتند. آن‌ها بسیار خلاقانه عمل می‌کنند، اما این خلاقیت خطرناک است.»
نتیجه‌گیری
افزایش سوءمصرف نیتروس اکسید، نشان‌دهنده‌ی چالشی جدید در حوزه بهداشت عمومی آمریکاست. دسترسی آسان، نبود نظارت، بازاریابی جذاب و قدرت رسانه‌های اجتماعی همگی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا این گاز به تهدیدی جدی برای سلامت نسل جوان تبدیل شود. لازم است نهادهای قانونی با تصویب قوانین محدودکننده، فروش و تبلیغ این ماده را کنترل کنند تا از گسترش بیشتر آن جلوگیری شود.
