قهوه، شکلات و شراب – سه محصول لوکس که میلیونها نفر روزانه به آنها وابستهاند – بهشدت در معرض خطر ناشی از تغییرات اقلیمی قرار دارند. از مزارع کوچک در غنا تا تاکستانهای فرانسه، افزایش دما و تغییر الگوهای بارش نهتنها برداشت محصول بلکه معیشت کشاورزان را نیز تهدید میکند.
حتی با ایدههای جدید برای خنکسازی سیاره، دانشمندان هشدار میدهند که نجات این محصولات ممکن است دیگر ممکن نباشد. مطالعهای جدید نشان میدهد که روش پیشنهادی خنکسازی در تنها شش منطقه از هجده منطقه اصلی مؤثر بوده است.
تیمی از دانشگاه ایالتی کلرادو (CSU) بین سالهای ۲۰۳۶ تا ۲۰۴۵ مناطق کلیدی در اروپای غربی، شمال آمریکای جنوبی و غرب آفریقا را با مدلهای اقلیمی بزرگ و شاخصهای سازگاری محصول بررسی کرد.
درک مفهوم «محصولات لوکس»
گیاهانی که برای ارزش بالای بازارشان پرورش داده میشوند، نه برای نیازهای اساسی انسان، محصولات لوکس نام دارند. نمونههایی از این محصولات عبارتاند از: قهوه، کاکائو، چای، وانیل، زعفران و ترافل.
کشاورزان این محصولات را کشت میکنند چون مردم در سراسر جهان حاضرند برای طعم، عطر یا کمیابی آنها قیمت بالایی بپردازند. برای مثال، زعفران به ازای هر کیلوگرم هزاران دلار قیمت دارد زیرا هر رشته آن باید بهصورت دستی از گل جدا شود.
این محصولات معمولاً به شرایط خاصی از نظر ارتفاع، دما و نوع خاک نیاز دارند. همین محدودیتها باعث میشود که فقط در نواحی خاصی رشد کنند و همین کمیابی است که آنها را به «لوکس» تبدیل میکند.
تغییرات اقلیمی و تهدید برای محصولات لوکس
تغییرات اقلیمی تعادل ظریف محیطی مورد نیاز این محصولات را بر هم میزند. قهوه، کاکائو و چای به محدودههای دمایی و الگوهای بارشی خاصی نیاز دارند. با افزایش دمای زمین، این شرایط یا تغییر میکنند یا بهکلی از بین میروند.
چرا خنکسازی همیشه کارساز نیست
مطالعه جدید دانشگاه کلرادو به رهبری دکتر آریل ال. موریسون بر نوسانات اقلیمی و خطرات آن برای کشاورزی متمرکز بود. این تیم روش پیشنهادی «تزریق آئروسل استراتوسفری» (SAI) را آزمایش کرد که شامل پخش ذرات بازتابدهنده در جو فوقانی برای کاهش دمای سطح زمین است. این روش پیشتر نیز در گزارشی از آکادمی ملی علوم آمریکا بررسی شده بود.
اما بارش و رطوبت در پاسخ به گرمایش جهانی بهصورت پیچیدهای تغییر میکنند و این میتواند ثبات مزارع را مختل کند. حتی اگر دما کاهش یابد، ریسکهای آبی ممکن است از فصلی به فصل دیگر بهشدت نوسان کند.
خنک کردن انرژی خورشیدی میتواند دما را کاهش دهد، اما تضمینی برای بارش مناسب یا کاهش طوفانها نیست. این روش گرما و رطوبت را در سطح جهانی بازتوزیع میکند، نه اینکه نیازهای خاص هر مزرعه را برآورده سازد.
آینده اقلیمی محصولات لوکس
پژوهشگران از مدلهای شبیهسازی اقلیمی برای ۱۸ منطقه اصلی تولید استفاده کردند و میزان سازگاری سالانه را با شاخصهای کشاورزی – شامل دما، بارندگی و فشار بیماری – سنجیدند. آنها دو هدف خنکسازی را با وضعیت بدون مداخله مقایسه کردند.
نتایج نشان داد تنها شش منطقه بهطور قابلتوجهی از خنکسازی سود بردند، در حالیکه سایر مناطق یا تغییر اندکی داشتند یا نتایج متناقضی ثبت کردند. دمای پایینتر به برخی تاکستانها کمک کرد تا از استرس گرمایی رهایی یابند، اما گرمای بیش از حد زمستان باعث جوانهزنی زودهنگام و افزایش خطر یخزدگی میشود.
بررسیهای انگورشناسی نشان دادهاند که بهارهای گرمتر میتوانند باعث بروز جوانهها پیش از موعد و افزایش خطر سرمازدگی شوند، موضوعی که توضیح میدهد چرا حتی در جهانی گرمتر، سرماهای ناگهانی همچنان خسارتبارند.
وقتی خنکسازی با بیماریهای گیاهی تداخل دارد
بارندگی و رطوبت زیاد میتواند مزایای خنکسازی را خنثی کند. در کمربند کاکائو، هفتههای مرطوب، شرایط رشد قارچها را فراهم میکند که میوههای کاکائو را از بین میبرند. پژوهشها نشان میدهند بیماری قارچی «پاد سیاه» مستقیماً با بارش و رطوبت بالا مرتبط است.
در مورد قهوه، واکنشها متنوع بود؛ یک شب سرد میتواند شکوفهها را از بین ببرد و دورههای خشک طولانی نیز رشد میوهها را مختل میکند. در شرق برزیل، برخی مناطق گاهی شاهد بهبود در الگوهای بارش بودند اما در سایر دورهها دچار خشکسالی شدند. این نوسان، برنامهریزی و سرمایهگذاری را دشوار میکند.
«کاهش دما با SAI بهتنهایی کافی نیست. بهعنوان مثال، گونههای کاکائو اگرچه تحمل گرمای بیشتری نسبت به قهوه یا انگور دارند، اما در برابر آفات و بیماریهای ناشی از ترکیب گرما، باران و رطوبت بسیار آسیبپذیرند.» — دکتر موریسون
خنکسازی نمیتواند بینظمی اقلیم را مهار کند
نوسانات طبیعی اقلیم باعث میشود حتی زمانی که میانگین شرایط مطلوب به نظر میرسد، سالهایی با بارش شدید یا یخبندان غیرمنتظره اثرات خنکسازی را خنثی کنند.
نتیجه اصلی: خنکسازی خورشیدی میتواند دماهای افراطی را کاهش دهد، اما تضمینی برای برداشت بهتر محصولات لوکس نیست. این مسئله پاسخ «بله یا خیر» ندارد.
دکتر موریسون تأکید میکند: «مداخله اقلیمی با SAI ممکن است در برخی مناطق بهطور موقت از افزایش دما جلوگیری کند، اما راهحلی قطعی برای مشکلات کشاورزی محصولات لوکس نیست. استراتژیهای سازگاری محلی، سرمایهگذاری در کشاورزی مقاوم و همکاری جهانی برای نجات این محصولات و جوامع وابسته ضروری است.»
اقدام پیش از آنکه خیلی دیر شود
گزینههای سازگاری بسته به نوع محصول و منطقه متفاوتاند. کشاورزان میتوانند گونههای مقاومتر انتخاب کنند، سایهبان یا سیستمهای محافظ باد بسازند، زمان برداشت را تنظیم کنند، یا در زهکشی و آبیاری هوشمند سرمایهگذاری نمایند.
- آبیاری میتواند در مناطق دارای منابع آب، خشکسالی را کاهش دهد.
- ذخیره آب در مزرعه به مقابله با کمبودهای فصلی کمک میکند.
- اما هیچ ابزاری نمیتواند جلوی هفتهها باران سنگین را که بیماریها را گسترش میدهد، بگیرد.
بهطور خلاصه، تغییرات اقلیمی فقط آبوهوا را تغییر نمیدهد؛ بلکه جغرافیای محصولات لوکس و حتی آینده کشاورزی جهانی را بازنویسی میکند.
این پژوهش در مجله Environmental Research Letters منتشر شده است.
