شکار بی‌رویه، ماهیگیری غیرقانونی و افزایش بازار مصرف گوشت کوسه بیش از ۸۰ گونه کوسه و سفره‌ماهی در دریای مدیترانه را در معرض خطر جدی قرار داده است.
یک مطالعه جدید به این تهدیدات پرداخته و بر نیاز فوری به استراتژی‌های بهبود یافته برای حفاظت از این گونه‌های آسیب‌پذیر که به عنوان الاسموبرانچ‌ها شناخته می‌شوند، تأکید می‌کند.
قوانین منطقه‌ای و تلاش‌های حفاظتی
پژوهشگران اقدامات حفاظتی موجود برای الاسموبرانچ‌ها را در 22 کشور ساحلی مدیترانه، از اسپانیا و مراکش گرفته تا اسرائیل، لبنان و سوریه بررسی کردند. آن‌ها بیش از 200 اقدام مختلف را شناسایی کردند که از قوانین ملی تا تلاش‌های حفاظتی سازمان‌های غیردولتی را شامل می‌شود و به جنبه‌های مختلف حفاظت از کوسه‌ها پرداخته‌اند.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا (EU) به طور کلی بیشتر از کشورهای غیرعضو این اقدامات را اجرا کرده‌اند، و اسپانیا بیشترین تعداد را داشته است. این مطالعه نشان داد که 63٪ از این اقدامات توسط دولت‌ها و عمدتاً به صورت الزامات قانونی انجام شده است.
با این حال، تفاوت‌های قابل‌توجهی در میزان نظارت بر این قوانین وجود دارد و هیچ منبع واحدی پیشرفت ملی در زمینه حفاظت از کوسه‌ها را پیگیری نمی‌کند.
نیاز به حفاظت بیشتر از کوسه‌های مدیترانه
اگرچه قوانین حفاظت از کوسه‌ها وجود دارد، اما آن‌ها به طور فزاینده‌ای به‌صورت عمدی و یا تصادفی شکار می‌شوند، اغلب برای تأمین تقاضای رو به رشد برای محصولات آن‌ها.
این مطالعه خواستار نظارت بیشتر در محل‌های تخلیه صید و کنترل‌های بهتر شده است. همچنین بر اهمیت آموزش عمومی و ایجاد انگیزه برای ماهیگیران جهت استفاده از تجهیزاتی که آسیب به کوسه‌ها را به حداقل می‌رساند، تأکید دارد.
لیڈیا کولر، مدرس دانشگاه پلیموث و عضو کمیسیون جهانی قوانین محیط‌زیستی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، می‌گوید:
“کوسه‌ها میلیون‌ها سال بخشی از اکوسیستم دریایی بوده‌اند و تاریخ تکاملی آن‌ها به قبل از دایناسورها بازمی‌گردد. بیش از 1000 گونه الاسموبرانچ در جهان وجود دارد که نقش‌های مختلف اکولوژیکی را ایفا می‌کنند، از جمله به عنوان شکارچیان راس هرم که جمعیت گونه‌های شکار را سالم نگه می‌دارند یا به‌عنوان منبع غذایی برای دیگر شکارچیان.”
“با این حال، بسیاری از گونه‌های کوسه در مدیترانه طی چند دهه گذشته کاهش شدیدی را تجربه کرده‌اند، به‌طوری‌که بیش از نیمی از گونه‌ها در معرض خطر انقراض قرار دارند، عمدتاً به دلیل شکار بی‌رویه و فشارهای مرتبط مانند صید ضمنی. بنابراین، یافتن راه‌های مؤثر برای حفاظت از آن‌ها بسیار حیاتی است.”
چالش‌ها در حفاظت از کوسه‌ها
این مطالعه تفاوت‌های قابل‌توجهی در تلاش‌های حفاظتی میان کشورهای مدیترانه نشان داد که ممکن است تحت تأثیر منابع، تخصص، و اراده سیاسی متفاوت باشد.
جیسون لوثر، استاد حقوق در دانشگاه پلیموث، می‌گوید:
“این مطالعه تفاوت‌های چشمگیری را در تلاش‌های کشورها برای حفاظت از کوسه‌ها نشان داده است. این ممکن است به منابع در دسترس، تخصص و ظرفیت‌های موجود، و تمایل کلی برای توسعه و اجرای اقدامات در برابر فشارهای رقابتی دیگر مرتبط باشد.”
به گفته لوثر، دستیابی به نتایج مثبت برای این گونه‌ها نیازمند حمایت دولتی و همچنین اراده سیاسی پایدار در دوره‌های انتخاباتی و تعهد بلندمدت برای ایجاد تغییر است.
“این موضوع همچنین به ادغام جوامع منطقه مدیترانه نیاز دارد، و دیدگاه ما این است که این کار نقطه شروعی در این فرآیند محسوب می‌شود.”
توصیه‌هایی برای حفاظت از کوسه‌ها
بر اساس یافته‌های این مطالعه، پژوهشگران چندین استراتژی را برای حفاظت بهتر از الاسموبرانچ‌ها در مدیترانه پیشنهاد کرده‌اند:
- افزایش شفافیت: بهبود قالب‌های گزارش‌دهی برای پیگیری دقیق‌تر اقدامات حفاظتی و شناسایی مشارکت ذی‌نفعان مختلف.
- جلب مشارکت جوامع ماهیگیری: گسترش همکاری با ماهیگیران محلی و استفاده از دیدگاه‌های علوم اجتماعی برای توسعه استراتژی‌های حکمرانی مؤثر که وابستگی‌های جامعه را در نظر بگیرند.
- گسترش اقدامات حفاظتی مکانی: تقویت مدیریت و اهداف مناطق حفاظت‌شده دریایی موجود که میزبان کوسه‌ها هستند، برای بهبود نتایج حفاظتی.
- افزایش تبعیت برای کاهش صید ضمنی: تقویت اجرای قوانین موجود برای کاهش صید تصادفی کوسه‌ها و بهبود داده‌ها درباره صید ضمنی.
- افزایش بودجه: جستجوی فرصت‌های بودجه‌ای اضافی، به‌ویژه برای ابتکارات همکاری‌های فراملی که هدف آن حفاظت از گونه‌های در معرض خطر کوسه و سفره‌ماهی است.
- انطباق تحقیقات با نیازهای سیاست‌گذاری: هماهنگی پژوهش‌ها در سراسر منطقه برای ارائه داده‌های مستند درباره ارزیابی ذخایر و درک بهتر روندهای جمعیتی که می‌تواند به تنظیم بهتر قوانین کمک کند.
حرکت به سوی آینده‌ای پایدار
این مطالعه خواستار تلاش‌های هماهنگ برای حفاظت از کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها است و تأکید می‌کند که اقدامات قانونی به تنهایی بدون نظارت مناسب و مشارکت جامعه کافی نیستند.
با بهبود شفافیت، ارتقای همکاری با صنعت ماهیگیری، و تقویت اجرای قوانین، ذی‌نفعان می‌توانند به سوی استراتژی‌های حفاظتی مؤثر گام بردارند.
کوسه‌ها نقشی حیاتی در اکوسیستم‌های دریایی ایفا می‌کنند و کاهش آن‌ها خطرات قابل‌توجهی برای سلامت اقیانوس به همراه دارد.
این تحقیق مبنای حیاتی برای تلاش‌های آینده به منظور حفظ این گونه‌ها فراهم می‌کند و اهمیت اراده سیاسی پایدار، پژوهش میان‌رشته‌ای، و مشارکت جامعه را در حفاظت از تنوع زیستی دریای مدیترانه برجسته می‌سازد.
این مطالعه در مجله Biological Conservation منتشر شده است.
