وقوع یک سونامی ۱۰۰۰ فوتی (حدود ۳۰۰ متر) که به سواحل ایالات متحده برخورد کند، شاید در نگاه اول شبیه به یک فیلم هیجان‌انگیز هالیوودی به نظر برسد. اما همان‌طور که سال گذشته در گرینلند شاهد وقوع یک سونامی عظیم بودیم، چنین رویداد هولناکی کاملاً ممکن است.
مطالعه سونامی‌های بزرگ، علمی جذاب برای محققان سراسر جهان
تحقیقات در مورد علت و نشانه‌های هشداردهنده سونامی‌های غول‌پیکر
مطالعه دلایل و علائم هشداردهنده سونامی‌های بزرگ، حوزه‌ای از علم است که توجه بسیاری از محققان و علاقه‌مندان به زمین‌لرزه و فعالیت‌های لرزه‌ای را در سراسر جهان به خود جلب کرده است.
نقش زمین‌لرزه‌های کوچک در درک بهتر سونامی‌ها
کریستوفر آدامز، زمین‌فیزیک‌دان از موسسه علوم زمین‌شناسی GNS در نیوزیلند، تأکید می‌کند که افزایش درک ما از زلزله‌هایی که در مناطق غیرمنتظره رخ می‌دهند، به گسترش دانش درباره بلایای بزرگ کمک می‌کند.
او معتقد است که شناخت بهتر زلزله‌های کوچک می‌تواند به دانشمندان کمک کند تا نحوه شکل‌گیری و جابجایی نیروهای زمین در اعماق پوسته را بهتر درک کنند.
سونامی‌هایی که حتی با زلزله‌های کوچک آغاز می‌شوند
نقش لغزش‌های زیرآبی و مناطق فرورانش در ایجاد سونامی‌های عظیم
بسیاری از محققان بر این باورند که شرایط خاصی مانند رانش شدید زیرآبی یا جابجایی شدید در یک منطقه فرورانش می‌تواند دیواری از آب به ارتفاع نزدیک به ۱۰۰۰ فوت ایجاد کند.
سونامی تاریخی خلیج لیتویا
یکی از رویدادهای تاریخی که همواره مورد اشاره قرار می‌گیرد، سونامی سال ۱۹۵۸ در خلیج لیتویا در آلاسکا است که ارتفاع آن به بیش از ۱۷۰۰ فوت رسید و ساحل منطقه را کاملاً تغییر داد.
سونامی در مناطقی که زلزله‌های بزرگ رایج نیستند
دانشمندان در حال مطالعه زمین‌لرزه‌هایی هستند که توانایی ایجاد سونامی دارند، حتی در مناطقی که معمولاً زلزله‌های بزرگ رخ نمی‌دهند.
تحقیقات دکتر تیفانی دورا از دانشگاه ویرجینیا تک نشان می‌دهد که سواحل شمال غرب اقیانوس آرام می‌توانند در عرض چند دقیقه چندین فوت فرونشست زمین را تجربه کنند.
سونامی‌های ۱۰۰۰ فوتی؛ امکان‌پذیر در شرایط خاص
ممکن است این موضوع مانند یک افسانه به نظر برسد اما پیشینه علمی برای وقوع چنین موج‌های عظیمی در شرایط نادر اما محتمل وجود دارد.
سونامی عظیم لیتویا؛ نمونه‌ای واقعی
سونامی لیتویا در سال ۱۹۵۸ بر اثر رانش عظیم زمین به درون یک فیورد باریک آلاسکایی ایجاد شد که به یک‌باره حجم زیادی از آب جابجا شد و موجی به ارتفاع ۱۷۲۰ فوت به سمت مقابل پرتاب کرد.
محققان هشدار می‌دهند که اگر پس از یک زلزله در منطقه کسکیدیا، حجم مشابهی از سنگ یا رسوبات به دریا بریزد، ممکن است امواجی با مقیاسی مشابه تولید شود.
این نوع رویدادها پیش‌بینی‌پذیر نیستند اما در شرایط خاص، وقوع سونامی ۱۰۰۰ فوتی کاملاً محتمل است.
پیامدهای زلزله‌ها حتی در مناطق دور از دریا
زلزله‌های منطقه‌ای و اثرات غیرمنتظره آن‌ها
گاهی زلزله‌های منطقه‌ای در فواصل دور از اقیانوس‌ها رخ می‌دهند اما اثرات آن‌ها می‌تواند بر آسیب‌پذیری سواحل تأثیر بگذارد.
زلزله تاریخی تگزاس
بر اساس داده‌های سازمان زمین‌شناسی آمریکا، از سال ۱۹۰۰ تاکنون بیش از ۳۹۰۰ زمین‌لرزه در تگزاس ثبت شده است.
یکی از قوی‌ترین آن‌ها در تاریخ ۱۶ اوت ۱۹۳۱ در نزدیکی والنتاین با قدرت ۵.۸ ریشتر رخ داد.
این زلزله به‌قدری شدید بود که باعث تخریب ساختمان‌ها، سقوط دودکش‌های آجری و ایجاد شکاف در دیوارها شد.
سونامی‌های ناشی از زلزله‌های منطقه کسکیدیا
زلزله‌های تگزاس احتمالاً به‌طور مستقیم توان ایجاد موجی ۱۰۰۰ فوتی را ندارند اما زلزله‌های ساحلی می‌توانند.
خطر زلزله‌های منطقه کسکیدیا
منطقه فرورانش کسکیدیا که از شمال کالیفرنیا تا کانادا امتداد دارد، همواره در کانون توجه دانشمندان بوده است.
متخصصان هشدار داده‌اند که اگر زلزله بزرگی در این منطقه رخ دهد، می‌تواند حجم قابل‌توجهی از آب را جابجا کرده و سونامی عظیمی ایجاد کند.
تحقیقات نشان می‌دهد که فرونشست زمین تا دو متر می‌تواند هم‌زمان با این نوع زلزله اتفاق بیفتد و اگر این فرونشست با رانش زیرآبی همراه شود، احتمال وقوع موج‌های عظیم به‌طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
درس‌هایی از زلزله‌های تاریخی برای مدیریت بحران
زلزله توهوکو؛ نمونه‌ای آموزنده
زلزله سال ۲۰۱۱ در توهوکو ژاپن موجب فرونشست زمین تا سه فوت در برخی مناطق شد و سونامی ناشی از آن بیش از ۱۵۰۰۰ کشته بر جای گذاشت و به زیرساخت‌های هسته‌ای و حمل‌ونقل آسیب جدی وارد کرد.
اهمیت برنامه‌ریزی اضطراری
چنین رویدادهایی به بهبود برنامه‌های مدیریت بحران در ایالات متحده کمک کرده است.
برنامه ملی کاهش خطر سونامی و سایر نهادها از داده‌های این حوادث برای شبیه‌سازی شرایط اضطراری در شهرهای ساحلی استفاده می‌کنند و سناریوهایی مانند زمان‌های تخلیه و نیازهای پس از فاجعه را بررسی می‌کنند.
تأثیرات سونامی بر جوامع دور از ساحل
نگرانی‌ها تنها محدود به شهرهای ساحلی نیست. زیرساخت‌ها، جاده‌ها، مزارع و حتی جوامع دور از دریا هم می‌توانند از پیامدهای بلندمدت تغییرات ناگهانی زمین آسیب ببینند.
این موضوع برای مناطق کم‌ارتفاع بسیار حیاتی است، زیرا هر افزایش ناگهانی سطح آب می‌تواند موجب خسارت‌های شدید به املاک یا حتی از دست رفتن زمین‌های قابل سکونت شود.
پیامدهای اقتصادی سونامی
دانشمندان تأکید دارند که خسارات مالی ناشی از سونامی می‌تواند گسترده باشد. معیشت مردم، کشاورزی و صنعت گردشگری ممکن است به‌شدت آسیب ببینند. جاده‌های مسدودشده، مزارع غرق‌شده و خانواده‌های بی‌خانمان می‌توانند از پیامدهای محتمل چنین فاجعه‌هایی باشند.
آینده زلزله‌ها و سونامی‌های عظیم
سونامی‌هایی با ارتفاع‌های فوق‌العاده همچنان بسیار نادر هستند، اما نمونه‌های تاریخی به ما یادآوری می‌کنند که همواره باید هوشیار باشیم.
اهمیت پایش لرزه‌ای و آموزش عمومی
نظارت لرزه‌ای و اقیانوس‌شناسی، انجام بررسی‌های زمین‌شناسی و آموزش‌های عمومی می‌توانند برای جوامعی که ممکن است روزی با چنین موج عظیمی روبه‌رو شوند، حیاتی باشند.
ارتقای سیستم‌های هشدار زودهنگام
شهرهای مستقر در مناطق لرزه‌خیز سیستم‌های هشدار زودهنگام خود را تقویت کرده‌اند تا هر لرزش شدید، بلافاصله هشدارهای لازم را صادر کند.
حتی جوامعی که در مناطق با خطر پایین‌تر قرار دارند نیز می‌توانند از تجربیات ایالت‌هایی که در حال آماده‌سازی هستند، درس بگیرند. این رویکرد محتاطانه می‌تواند میزان خسارت‌ها را در صورت وقوع چنین رویدادی کاهش دهد.
این مطالعه در مجله علمی Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است.
