فعالیت‌های تفریحی در مسیرهای کوهستانی باعث دور شدن گوشتخواران بزرگ مانند خرس‌های خاکستری و گرگ‌ها از زیستگاه‌های طبیعی‌شان می‌شود، حتی اگر این مسیرها صدها متر با مناطق زندگی این حیوانات فاصله داشته باشند.
مطالعه‌ای جدید از دانشگاه آلبرتا بر نیاز به بهبود شیوه‌های مدیریت زمین تأکید می‌کند تا انسان‌ها و حیات وحش بتوانند در کنار یکدیگر زندگی کنند.
این موضوع به‌ویژه در دره رودخانه «بو» (Bow River) اهمیت دارد، که از دیرباز به‌عنوان یک گذرگاه طبیعی برای اتصال دشت‌ها به رشته‌کوه‌های قاره‌ای شناخته می‌شود.
مطالعات گسترده در دره رودخانه بو
در طول ۱۵ سال گذشته، تیمی از پژوهشگران به رهبری پیتر تامپسون، در بیش از ۱۶۰۰ نقطه از دره رودخانه بو و مناطق اطراف، دوربین‌هایی نصب کرده‌اند.
این دوربین‌ها بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۲۲ فعال بودند و بیش از یک میلیون تصویر از انسان‌ها و ده‌ها هزار تصویر از خرس‌های خاکستری و گرگ‌ها ثبت کردند.
سپس دانشمندان با استفاده از مدل‌های آماری، ارتباط میان فعالیت‌های انسانی و حضور گوشتخواران در چشم‌اندازهای طبیعی را بررسی کردند.
فعالیت‌های انسانی و تأثیر بر گوشتخواران بزرگ
بررسی تصاویر و الگوهای فعالیت نشان داد که مسیرهای شلوغ تأثیری چشمگیر بر رفتار حیوانات دارند، به‌طوری‌که این تأثیر بسیار فراتر از خود مسیر امتداد می‌یابد.
نتایج نشان داد که گرگ‌ها و خرس‌ها نه‌تنها از مناطق اطراف مسیرهای پرتردد دوری می‌کنند، بلکه از مناطقی که صدها متر فاصله دارند نیز اجتناب می‌کنند.
تامپسون، که پیش‌تر به‌عنوان پژوهشگر فوق‌دکتری با کالین کسدی سنت کلر در دپارتمان علوم زیستی دانشگاه آلبرتا همکاری داشت، اکنون پژوهشگر فوق‌دکتری در دانشگاه سایمون فریزر است.
او می‌گوید: «ابتدا فکر می‌کردیم خرس‌ها ممکن است از مسیرهای پیاده‌روی به‌عنوان مسیرهای کارآمد در زمان نبود انسان‌ها استفاده کنند، اما آن‌ها به‌طور کامل از این مناطق اجتناب می‌کنند.»
گستردگی جابجایی گوشتخواران بزرگ
برای خرس‌های خاکستری، نیمی از اثر جابجایی ناشی از مسیرهای پرتردد تا ۳۰۰ متر از مسیر باقی می‌ماند. برای گرگ‌ها، این جابجایی تا ۶۰۰ متر دورتر مشاهده شد.
تامپسون خاطرنشان کرد: «این پدیده به‌مراتب گسترده‌تر از چیزی است که قبلاً تصور می‌کردیم. وقتی مسیرها شلوغ‌تر می‌شوند، مردم ممکن است متوجه نباشند که تا چه اندازه حرکت و امنیت زیستگاه حیات وحش را مختل می‌کنند.»
تأثیر تفریحات بر گرگ‌ها
در حالی که خرس‌های خاکستری به‌وضوح تحت تأثیر مسیرهای شلوغ قرار می‌گیرند، تأثیر جابجایی بر گرگ‌ها حتی بیشتر است.
اجتناب آن‌ها از فعالیت‌های انسانی در فاصله‌ای تا ۶۰۰ متری احتمالاً به چرخه فعالیت سالانه آن‌ها مربوط می‌شود که با تفریحات زمستانی مانند اسکی و موتورهای برفی همپوشانی دارد.
کالین کسدی سنت کلر، استاد راهنمای پیشین تامپسون، می‌گوید: «گرگ‌ها بیش از خرس‌های خاکستری تحت تأثیر تفریحات انسانی قرار می‌گیرند و به دلیل فعال بودن در تمام طول سال، با فعالیت‌های تفریحی زمستانی نیز همزمان هستند.»
کاهش اثرات بر گوشتخواران بزرگ
دره رودخانه بو برای حیات وحش اهمیت ویژه‌ای دارد و به‌عنوان گذرگاهی کلیدی برای بسیاری از گونه‌ها عمل می‌کند.
تغییر در حرکت حیوانات به دلیل رفت‌وآمد انسانی در مسیرها می‌تواند نقش این دره را به‌عنوان گذرگاهی برای تبادل ژنتیکی و دسترسی به منابع به خطر بیندازد.
مدیران زمین در این منطقه می‌توانند اقداماتی نظیر ایجاد مناطق حفاظتی، محدود کردن دسترسی به مسیرها در زمان‌های اوج فعالیت، یا ارائه دستورالعمل‌هایی برای کاهش مزاحمت در مناطق حساس به حیات وحش را در نظر بگیرند.
نیاز به برنامه‌ریزی مسئولانه برای تفریحات
نویسندگان این مقاله تأکید می‌کنند که با افزایش استفاده تفریحی از مسیرهای کوهستانی، اثرات آن بر حیات وحش نیز افزایش خواهد یافت.
اقداماتی مانند بستن فصلی مسیرها، برنامه‌های آموزشی برای بازدیدکنندگان، و تعیین گذرگاه‌های خاص برای حیات وحش می‌توانند به کاهش مزاحمت برای خرس‌های خاکستری، گرگ‌ها و گونه‌های حساس دیگر کمک کنند.
لزوم بازنگری در استفاده از مسیرهای کوهستانی
این مطالعه اطلاعات کاربردی درباره تأثیر فعالیت‌های تفریحی بر توزیع و سلامت شکارچیان اصلی ارائه می‌دهد.
تامپسون می‌گوید: «نتایج ما نشان می‌دهد که تفریحات انسانی تأثیرات چشمگیری بر حیات وحش دارند و این یافته‌ها یک فراخوان برای بازنگری در نحوه مدیریت و استفاده از مسیرهای کوهستانی است.»
با برنامه‌ریزی دقیق و تلاش‌های هدفمند برای حفاظت، این امید وجود دارد که انسان‌ها و گوشتخواران بزرگ بتوانند این چشم‌اندازهای شگفت‌انگیز را برای نسل‌های آینده به اشتراک بگذارند.
این مطالعه در مجله بوم‌شناسی کاربردی منتشر شده است.
