بررسی‌های تازه روی DNA باستانی در مرکز آرژانتین نشان می‌دهد جمعیتی ناشناخته برای هزاران سال در این منطقه زیسته است. این یافته تازه بخش مهمی از گذشته آمریکای جنوبی را روشن می‌کند و نشان می‌دهد گروهی از انسان‌ها توانستند با وجود تغییرات فرهنگی، زبانی و فناوری برای نسل‌های متوالی در زیست‌بوم خود باقی بمانند.
DNA باستانی چه چیزی را آشکار می‌کند؟
محققان با تحلیل بقایای انسان‌های شکارچی، ماهیگیر و کشاورز که در بخش‌های مختلف منطقه زندگی می‌کردند، موفق شدند داستانی ناشناخته از گذشته را بازسازی کنند. این پژوهش یکی از نقاط خالی نقشه ژنتیکی آمریکای جنوبی را به یکی از مستندترین بخش‌های آن تبدیل کرده است.
نگاهی تازه به منطقه‌ای کمتر بررسی‌شده
این تحقیق را خاویر ماراوال لوپز، متخصص ژنتیک در دانشگاه هاروارد، هدایت کرده است. او با استفاده از DNA باستانی تلاش می‌کند تاریخ درازمدت مردمان بومی قاره آمریکا را بازسازی کند.
مواد ژنتیکی تحلیل‌شده شامل DNA حفظ‌شده در استخوان‌ها و دندان‌های قدیمی بود؛ شواهدی ارزشمند که به پژوهشگران اجازه می‌دهد تاریخ عمیق منطقه را بررسی کنند. تمرکز اصلی مطالعه روی مناطق مرکزی و شمالی آرژانتین بود؛ محدوده‌ای که پیش‌تر کمتر مورد تحلیل ژنتیکی قرار گرفته بود.
پر کردن یک خلأ مهم در نقشه ژنتیکی
تحقیقات قبلی سه الگوی اصلی تبار را در آند، آمازون و جنوب دور شناسایی کرده بودند. اما آرژانتین مرکزی میان این سه ناحیه قرار داشت، بنابراین نقش مهمی در درک پیوند یا جدایی این تبارها ایفا می‌کرد.
یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌داد این بخش از آمریکای جنوبی از آخرین مناطق روی زمین بوده که انسان‌های مدرن در آن ساکن شده‌اند. همین سکونت دیرهنگام، همراه با نمونه‌برداری اندک DNA، باعث شده بود این منطقه در بازسازی پیشینه جمعیت‌ها یک نقطه کور باشد.
نشانه‌هایی از گذشته دور در ژن‌ها
پژوهشگران صدها نمونه استخوان و دندان انسان را از سراسر مرکز و شمال آرژانتین بررسی کردند. آن‌ها توانستند اطلاعات ژنومی کامل از ۲۳۸ فرد باستانی استخراج کنند؛ داده‌ای گسترده که تقریباً سراسر ژنوم را پوشش می‌دهد.
در هر نمونه بیش از یک میلیون تغییر ژنتیکی کوچک (SNP) غنی‌سازی شد؛ نشانگرهایی بسیار ارزشمند برای تحلیل تبارشناسی. سپس این داده‌ها با ژنوم گروه‌های بومی آمریکا در گذشته و امروز مقایسه شد تا روابط، اختلاط‌ها و مسیرهای مهاجرت مشخص شوند.
نمونه‌هایی که همه دوره‌ها را پوشش می‌دهند
برای تعیین سن نمونه‌ها از کربن‌سنجی رادیواکتیو استفاده شد؛ روشی که زمان سپری‌شده از توقف جذب کربن در مواد ارگانیک را اندازه می‌گیرد.
نمونه‌ها از نخستین دفن‌های منطقه تا دوران پیش از تماس با اروپایی‌ها را شامل می‌شدند. این گستره زمانی به پژوهشگران اجازه داد ساختار جمعیتی و اندازه جوامع را در طول هزاران سال بازسازی کنند.
ردپای دودمانی که هزاران سال در یک منطقه ماند
یکی از چشمگیرترین یافته‌ها وجود یک دودمان ژنتیکی بسیار قدیمی در مرکز آرژانتین بود. قدیمی‌ترین فرد این دودمان حدود ۸۵۰۰ سال پیش در همان منطقه زندگی می‌کرد.
بیشتر افراد بعدی نیز بخش عمده DNA خود را از این دودمان به ارث برده‌اند، نکته‌ای که نشان‌دهنده تداوم استثنایی جمعیتی در منطقه است. حتی یک دوره خشکسالی شدید میان ۶۰۰۰ تا ۴۰۰۰ سال پیش نیز این تبار را از میان نبرد.
نقشه‌برداری ژنتیکی نشان داد تبار مرکزی آرژانتین در دو خطه ملایم جغرافیایی پخش شده است.
«ما دریافتیم دودمان مرکزی آرژانتین در امتداد دو خطه جغرافیایی ساختار یافته است؛ گروهی تازه که پیش از این ناشناخته بود.» — لوپز
پیوند ژنتیک با زبان‌ها و فرهنگ‌های گذشته
با وجود اینکه سیگنال ژنتیکی نسبتاً ساده به‌نظر می‌رسد، اسناد باستان‌شناسی نشان می‌دهند تنوع زیادی از زبان‌ها و سنت‌های فرهنگی در این منطقه وجود داشته است. یافته‌های جدید نشان می‌دهد این تنوع احتمالاً درون‌زا بوده است، یعنی بیشتر از تحول داخلی جامعه شکل گرفته نه از ورود جمعیت‌های جدید.
در ناحیه شمال‌غرب منطقه، پژوهشگران نرخ بالاتری از ازدواج‌های خویشاوندی (مثلاً میان پسرعمو و دخترعمو) را شناسایی کردند؛ الگویی که در یک مطالعه دیگر در آند نیز دیده شده بود.
ساختارهای اجتماعی مبتنی بر خویشاوندی
گزارش‌های دوران استعمار اسپانیا و مطالعات مردم‌نگاری، ساختار «آیّو» را توصیف می‌کنند؛ نوعی سازمان اجتماعی مبتنی بر خویشاوندی، زمین و اجداد مشترک.
الگوی یکنواختی ژنتیکی در جوامع، همراه با ازدواج‌های نزدیک، با چنین ساختارهای خویشاوندی سازگار است. در عین حال تماس‌هایی میان تبار مرکزی آرژانتین و گروه‌های مرتبط با آند نیز دیده شده است.
چرا این کشف اهمیت دارد؟
این پیوندها نشان می‌دهد تعامل‌های دیرپا در منطقه وجود داشته، اما هویت‌های محلی همچنان پایدار مانده‌اند. یکی از زنان باستانی که حدود ۱۰ هزار سال پیش در پاتاگونیا می‌زیست، تبارش بیشتر به مردمان جنوب متصل است تا گروه‌های شمالی.
این الگو، همراه با دودمان مرکزی آرژانتین، نشان می‌دهد مهاجرت اولیه انسان‌ها به آمریکای جنوبی بسیار سریع بوده اما پس از آن بسیاری از جوامع برای هزاران سال در همان مناطق باقی مانده‌اند.
این یافته‌ها نشان می‌دهد تغییراتی چون ابزارسازی، کشاورزی یا زبان همیشه ناشی از ورود جمعیت‌های جدید نیستند.
در مرکز آرژانتین بسیاری از تغییرات فرهنگی رخ داد، اما هسته تبار انسانی ثابت ماند. این موضوع برای جوامع امروزی اهمیت دارد، زیرا شواهد ژنتیکی ریشه‌های بسیار عمیق آنان را در این سرزمین تأیید می‌کند.
مسیر پژوهش‌های آینده
این تحقیق نشان می‌دهد بخش‌هایی از تاریخ انسان هرگز در متون رسمی ثبت نشده‌اند. پژوهش‌های آینده به داده‌های زمانی دقیق‌تر در مناطق چاکو بزرگ و پاتاگونیا نیاز دارند تا پاسخ دهند:
- جوامع چگونه به خشکسالی واکنش نشان دادند؟
- ورود محصولات جدید چه تأثیری بر آن‌ها گذاشت؟
- ارتباطات میان گروه‌های همسایه چگونه تغییر کرد؟
در حال حاضر آنچه روشن شده این است که تاریخ انسان در مرکز آرژانتین شامل دوره‌های طولانی تداوم بوده است، همراه با دوره‌هایی از تغییر و مهاجرت.
دودمان تازه شناسایی‌شده در پامپاس فصل تازه‌ای به تاریخ انسان در قاره آمریکا افزوده است. این مطالعه در نشریه Nature منتشر شده است.
اگر به تاریخ انسان، باستان‌شناسی و ژنتیک علاقه دارید نظرتان را زیر همین مطلب بنویسید یا این مقاله را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.
