دانشمندان گونه‌ای تازه از مارمولک را در ویتنام شناسایی کرده‌اند و آن را Acanthosaura grismeri نامیده‌اند. این کشف، عضوی جدید با پشت خاردار را به گروهی از مارمولک‌ها می‌افزاید که پیش‌تر در جنوب‌شرقی آسیا به‌خوبی شناخته شده بودند و نشان می‌دهد هنوز بخش زیادی از تنوع زیستی در جنگل‌های انبوه این منطقه پنهان مانده است.
زادگاه گونه جدید
این مارمولک از جنگل Krong Bong در استان Dak Lak در ارتفاعات مرکزی ویتنام کشف شده است. بدن آن دارای ردیفی از خارهای نوک‌تیز در امتداد ستون فقرات است و ثابت می‌کند حتی گروه‌های جانوری که به‌خوبی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند نیز هنوز می‌توانند پژوهشگران را شگفت‌زده کنند.
اهمیت کشف Acanthosaura grismeri
پژوهش به سرپرستی Linh Tu Hoang Le از آکادمی علوم و فناوری ویتنام (VAST) انجام شده است. تیم تحقیقاتی با ترکیب مشاهدات میدانی و آزمایشگاهی، تفاوت‌های این مارمولک را نسبت به خویشاوندانش آشکار کرد.
«تیغه پشتی شامل یک ردیف از فلس‌های برجسته، دارای لبه و نوک‌تیز است» — هوآنگ له
این الگوی خار، ویژگی متمایزی است که این گونه را از دیگر اعضای جنس خود جدا می‌کند.
تفاوت‌های اندازه و رنگ
نرهای این گونه طولی در حدود ۳ تا ۳٫۶ اینچ (از نوک پوزه تا انتهای بدن) دارند، درحالی‌که ماده‌ها بزرگ‌ترند و به ۴ تا ۴٫۵ اینچ می‌رسند. این تفاوت اندازه در میان خزندگان درخت‌زی پدیده‌ای رایج است.
تفاوت رنگی میان نر و ماده نیز چشمگیر است. نرها بدنی سبز روشن با الگوی تمیز دارند، درحالی‌که ماده‌ها ترکیبی از رنگ‌های قهوه‌ای روشن، زرد مایل به سبز و لکه‌های تیره پراکنده را نمایش می‌دهند تا بتوانند در پوشش جنگلی استتار کنند.
چگونه دانشمندان اطمینان یافتند که این گونه جدید است
تیم پژوهشی از روش تاکسونومی تلفیقی (Integrative Taxonomy) استفاده کرد؛ روشی که داده‌های ژنتیکی، کالبدشناسی و جغرافیایی را برای تعیین مرز گونه‌ها ترکیب می‌کند. این رویکرد، شواهدی چندوجهی برای تأیید گونه‌های جدید ارائه می‌دهد.
پژوهشگران ژن COI را توالی‌یابی کردند، ژنی کوتاه از میتوکندری که در بارکدینگ DNA به کار می‌رود. تفاوت ژنتیکی بین Acanthosaura grismeri و خویشاوندان نزدیک آن از ۷٫۸۲ تا ۲۵٫۳۶ درصد متغیر بود، که اختلافی بسیار بزرگ‌تر از محدوده درون‌گونه‌ای به شمار می‌رود و وجود گونه‌ای مستقل را تأیید می‌کند.
تحلیل درخت تبارشناسی نیز این نتیجه را تأیید کرد و نشان داد که این مارمولک شاخه‌ای تک‌نیا (Monophyletic) از گروه مارمولک‌های خاردار است.
جزئیات ظریف، نشانه‌های بزرگ
نشانه‌های کوچک روی سر نیز اهمیت دارند. Acanthosaura grismeri لکه سیاه دور چشم ندارد، اما خطوط تیره باریکی در نزدیکی چشم و نوار سفید مرتبی در امتداد لب‌ها دارد. شکل تیغه پشتی و چین فلس‌ها نیز از گونه‌های مشابه متمایز است. نبود فاصله بین تاج گردن و پشت از ویژگی‌های کلیدی معرفی‌شده در این پژوهش است.
گرچه این ویژگی‌ها ظریف به نظر می‌رسند، اما در رده‌بندی مارمولک‌ها تفاوت‌های کوچک و تکرارشونده، پایه‌ای محکم برای شناسایی دقیق محسوب می‌شوند. این ویژگی‌های تشخیصی به جنگلبانان و پژوهشگران کمک می‌کند تا از اشتباه در شناسایی گونه‌ها جلوگیری کنند و اطلاعات حفاظتی دقیق‌تری به‌دست آورند.
زیستگاه Acanthosaura grismeri
این گونه از جنگل Krong Bong در استان Dak Lak گزارش شده که شامل پارک ملی Chu Yang Sin نیز می‌شود. این مارمولک‌ها معمولاً در جنگل‌های کوهستانی انبوه زندگی می‌کنند و محیط خنک و مرتفع ارتفاعات مرکزی ویتنام با زیستگاه آن‌ها سازگار است.
پیچیدگی زیست‌بوم جنگل باعث می‌شود گونه‌های مشابه بتوانند در کنار هم زیست کنند. تغییرات ارتفاع، فاصله بین درختان و میزان رطوبت، زیستگاه‌های خردی ایجاد می‌کند که در گذر زمان موجب جدایی گونه‌ها می‌شود. ثبت این تنوع، نخستین گام برای حفاظت از آن است؛ چراکه نام‌گذاری علمی حیوانات ناشناخته، آن‌ها را در قوانین، تجارت و برنامه‌ریزی‌های محیطی قابل شناسایی می‌کند.
تأثیر این کشف بر علم
با اضافه شدن این گونه، جنس Acanthosaura عضو جدیدی در ارتفاعات ویتنام به‌دست آورده است. این یافته زیست‌شناسان را ترغیب می‌کند تا نمونه‌های موزه‌ای و عکس‌های میدانی را دوباره بررسی کنند. ویتنام سهم بزرگی از تنوع مارمولک‌های خاردار را در خود جای داده و ارتفاعات مرکزی آن با زمین‌های ناهموار و دره‌های منزوی، همچنان منبع کشفیات تازه است.
این پژوهش کلیدهای شناسایی میدانی را دقیق‌تر می‌کند؛ از شمار خارهای پشت گرفته تا الگوهای خطوط سر و گلو. گام‌های بعدی پژوهش شامل نقشه‌برداری دقیق‌تر از پراکنش این گونه است تا مشخص شود آیا فقط در Krong Bong زندگی می‌کند یا در جنگل‌های حفاظت‌شده اطراف نیز حضور دارد.
درس‌هایی از Acanthosaura grismeri
توصیف گونه‌های جدید فقط بازی با نام‌ها نیست. این گزارش‌ها داده‌هایی غنی درباره بوم‌شناسی، تکامل و حتی بیماری‌ها ارائه می‌کنند. روش‌هایی مانند توالی‌یابی DNA و اندازه‌گیری‌های دقیق، زبان مشترکی میان دانشمندان در سراسر جهان ایجاد کرده‌اند.
شناخت این نشانه‌های علمی، نسل جدید پژوهشگران را برای حل مسائل آماده می‌کند؛ از زیست‌شناسی گرفته تا پزشکی قانونی و ایمنی غذایی. همچنین یادآور می‌شود که علم اغلب با کار آرام و دقیق پیش می‌رود — ساعت‌ها جست‌وجوی شبانه در جنگل و آزمایش‌های دقیق می‌تواند گونه‌هایی را آشکار کند که سال‌ها بی‌صدا در کنار ما زیسته‌اند.
این مطالعه در نشریه Zootaxa منتشر شده است.
جمع‌بندی
کشف گونه جدید Acanthosaura grismeri گامی مهم در شناخت تنوع زیستی ویتنام و نقشی کلیدی در حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی منطقه است.
اگر به دنیای شگفت‌انگیز گونه‌های تازه کشف‌شده علاقه‌مند هستید، مقاله‌های دیگر ما درباره حیات‌وحش و حیوانات را نیز مطالعه کنید و نظرتان را با ما به اشتراک بگذارید.
