بر اساس یک پژوهش تازه در آب‌های دریای شمال، گونه‌های مختلفی از کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها در حال عبور از مزارع بادی دریایی هلند هستند و حتی ممکن است از آن‌ها به عنوان پناهگاه استفاده کنند.
مزارع بادی؛ انرژی پاک یا پناهگاه دریایی؟
دانشمندان دانشگاه واخنینگن (Wageningen University & Research) با استفاده از فناوری پیشرفته شناسایی DNA محیطی (eDNA)، موفق به ردیابی اثرات ژنتیکی جانوران دریایی در اطراف توربین‌های بادی شدند. این مطالعه شواهد جدیدی ارائه می‌دهد که نشان می‌دهد ساختارهای تولید انرژی تجدیدپذیر می‌توانند به‌گونه‌ای پیچیده، و گاهی مثبت، با حیات دریایی تعامل داشته باشند.
بررسی حضور کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها در مناطق بادی
جمع‌آوری نمونه در چهار منطقه اصلی
تیم تحقیقاتی، ۴۳۶ نمونه آب را از داخل و اطراف چهار منطقه مزرعه بادی شامل بورسله (Borssele)، هلاندزه کوست زوید (Hollandse Kust Zuid)، لوختر دوی‌نن (Luchterduinen)، و جِمینی (Gemini) جمع‌آوری کرد. هر نمونه در آزمایشگاه برای شناسایی ذرات ژنتیکی حیوانات عبوری فیلتر شد.
روش eDNA: نوآوری در پایش بدون آسیب
روش DNA محیطی به‌اندازه‌ای حساس است که می‌تواند حضور گونه‌ها را بدون استفاده از تور یا قلاب تأیید کند. «آنه‌میک هرمانس»، نویسنده اصلی مقاله و دانشجوی دکتری دانشگاه واخنینگن، توضیح می‌دهد:
«در تلاشیم بفهمیم آیا این جانوران واقعاً از مزارع بادی به عنوان زیستگاه استفاده می‌کنند یا صرفاً به‌طور موقتی از آن عبور می‌کنند.»
ردپای ژنتیکی گونه‌های آسیب‌پذیر
پنج گونه مشخص از کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها
پنج گونه از رده «الاسموبرانک‌ها» (Elasmobranchs) شامل کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها در این بررسی حضور ژنتیکی مشخصی بر جا گذاشتند. سفره‌ماهی خاردار در سه منطقه از چهار مزرعه، در تمام طول سال مشاهده شد. همچنین گونه‌های کوسه صاف‌پوست ستاره‌ای و سفره‌ماهی بلوند نیز در فصل‌های مختلف حضور داشتند.
جالب‌تر اینکه کوسه‌های بسکینگ (Basking sharks) که به مهاجرت‌های طولانی‌شان مشهور هستند، در فصل زمستان در «هلاندزه کوست زوید» شناسایی شدند که می‌تواند به مسیرهای ناشناخته مهاجرتی در آب‌های هلند اشاره داشته باشد.
بررسی رفتار از طریق آب
یافتن اثر کوسه حتی بدون مشاهده مستقیم
هرمانس توضیح می‌دهد:
«مثل پیدا کردن اثر انگشت در آب است. حتی اگر کوسه را نبینید، DNA نشان می‌دهد که آنجا بوده.»
این روش سریع و بدون آسیب به طبیعت است و امکان پایش گسترده را حتی در شرایط سخت دریایی فراهم می‌کند. همچنین مقایسه‌های زمانی و مکانی در مقیاس بزرگ را ممکن می‌سازد که از دید روش‌های سنتی پنهان می‌ماند.
تأثیر مزارع بادی بر زیستگاه و زنجیره غذایی
مزایای زیست‌محیطی مناطق ممنوعه برای ماهیگیری کف
در اطراف توربین‌ها، ماهیگیری کف‌روب (Bottom Trawling) و استفاده از ابزارهای مخرب کف دریا ممنوع است. این ممنوعیت‌ها باعث بهبود زیستگاه کف‌زی می‌شوند و فرصتی برای بازیابی جمعیت کرم‌ها، صدف‌ها، و ماهی‌های کوچک فراهم می‌آورند. نتیجه نهایی؟ افزایش منابع غذایی و پناهگاه برای شکارچیان بزرگ‌تر مانند کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها.
هرمانس هشدار می‌دهد:
«اگر دوباره اجازه ماهیگیری کف‌روب را در این مناطق بدهیم، ممکن است تمام حفاظت ناخواسته‌ای که این مناطق فراهم کرده‌اند را از دست بدهیم.»
اهمیت حفاظت از الاسموبرانک‌ها
گونه‌هایی با تولیدمثل کند و آسیب‌پذیر
الاسموبرانک‌ها به دلیل رشد کند و تخم‌گذاری محدود، در برابر تهدیدهای محیطی بسیار آسیب‌پذیرند. وجود مزارع بادی با ممنوعیت‌های ماهیگیری می‌تواند به‌طور ناخواسته پناهگاه‌هایی برای این گونه‌ها فراهم کند.
هم‌راستایی سیاست‌های زیست‌محیطی و انرژی
فرصتی برای هم‌افزایی انرژی و حفاظت زیستی
در حالی‌که اتحادیه اروپا در حال اجرای قانون بازسازی طبیعت (Nature Restoration Law) و بازنگری دستورالعمل زیستگاه‌ها (Habitats Directive) است، یافته‌های این تحقیق می‌توانند به سیاستگذاران کمک کنند تا راهکارهایی برای تولید انرژی سبز ارائه دهند که در عین حال به حفاظت از گونه‌ها نیز کمک کند.
پروژه ElasmoPower و آینده پژوهش
بررسی تأثیر میدان‌های الکترومغناطیسی
این مطالعه بخشی از پروژه شش‌ساله ElasmoPower است که علاوه بر شناسایی DNA، تأثیر میدان‌های الکترومغناطیسی ناشی از کابل‌های زیر دریا بر رفتار کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها را نیز بررسی می‌کند.
گام‌های بعدی: دوربین، حسگر و DNA بیشتر
در مراحل بعدی پژوهش، از آزمایش‌های آزمایشگاهی، دوربین‌ها، حسگرها و نمونه‌برداری بیشتر برای بررسی اینکه آیا این جانوران فقط عبور می‌کنند یا در این مناطق تغذیه و تولیدمثل هم می‌کنند، استفاده خواهد شد.
چشم‌انداز آینده برای حیات دریایی دریای شمال
پایش طولانی‌مدت با ژنتیک غیرتهاجمی
اکنون این تیم تحقیقاتی خط پایه‌ای برای دنبال کردن روندهای فصلی و بلندمدت حرکتی کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌ها در اختیار دارد. تکرار این پایش‌ها در سال‌ها و عمق‌های مختلف می‌تواند نشان دهد که آیا با بازسازی زیستگاه‌های کف، تعداد این گونه‌ها نیز افزایش می‌یابد یا خیر.
همین رویکرد می‌تواند برای گونه‌های دیگر در معرض خطر نیز به کار رود و به برنامه‌ریزی فضایی بهتر برای استقرار توربین‌ها کمک کند.
ساختارهای بادی؛ فراتر از تولید برق
توربین‌های بادی به عنوان بخش‌هایی از اکوسیستم
این پژوهش نشان می‌دهد که مزارع بادی فقط نیروگاه‌های برق نیستند بلکه ساختارهای جدیدی در دریای شلوغ ایجاد می‌کنند که زیستگاه‌های تازه‌ای برای گونه‌های مختلف فراهم می‌نمایند. اینکه این تغییرات در نهایت به نفع کوسه‌ها و سفره‌ماهی‌های در معرض خطر تمام شود یا خیر، بستگی به مدیریت دقیق این مناطق دارد — و به ممانعت از ورود ماهیگیران کف‌روب.
آرامش نسبی در میان شلوغی دریای شمال
فناوری DNA محیطی؛ نگاهی سریع به عمق دریا
دریای شمال صحنه‌ای شلوغ از خطوط کشتی‌رانی، مناطق ماهیگیری و شبکه‌های انرژی در حال رشد است. روش eDNA راهی سریع و بدون آسیب برای مشاهده تأثیرات سازه‌های جدید بر زندگی زیر سطح دریا فراهم می‌آورد.
در این مورد خاص، ثابت شد که با قوانین مناسب، ردیف‌هایی از توربین‌های بادی می‌توانند به راهروهایی از آرامش نسبی برای برخی از کهن‌ترین ماهی‌های اقیانوس تبدیل شوند.
این تحقیق در نشریه Ocean & Coastal Management منتشر شده است.
