در دل اقیانوس اطلس، پدیده‌ای شگفت‌انگیز وجود دارد که برخلاف سایر دریاها، هیچ تماس مستقیمی با خشکی ندارد. این پهنه‌ی آبی، حدود ۹۵۰ کیلومتری شرق فلوریدا قرار دارد و به نام دریای سارگاسو (Sargasso Sea) شناخته می‌شود؛ دریایی بی‌ساحل که در دل جریان‌های سریع اقیانوسی، همچون جزیره‌ای شناور، آرام گرفته است.
دریایی پوشیده از جلبک‌های معلق
ظاهر آرام اما پر از زندگی
با ورود به این منطقه، آرامش بی‌سابقه‌ای احساس می‌شود؛ نه صدای امواجی، نه فریاد مرغان دریایی. تنها چیزی که به چشم می‌آید، گیاهان دریایی قهوه‌ای-طلایی رنگی به نام سارگاسوم (Sargassum) هستند که روی سطح آب شناورند. این گیاهان مانند گلوله‌های علفی آرام و نرم روی سطح دریا حرکت می‌کنند.
جنگلی شناور با حیات بی‌نظیر
این پوشش گیاهی، زیستگاهی منحصر به‌فرد برای موجوداتی ریز اما حیاتی است:
- میگوهایی به اندازه‌ی دانه‌های برنج
- ماهی‌های کوچک درخشان
- خرچنگ‌های سفید رنگ چینی
- لاک‌پشت‌های نوزاد لاگرهد که اولین قدم‌های زندگی‌شان را برمی‌دارند
در قرون گذشته، دریانوردان اسپانیایی از این پوشش متراکم می‌ترسیدند و بیم آن داشتند که کشتی‌های چوبی‌شان در آن گیر افتاده و هرگز وزش بادی را احساس نکنند.
زیستگاه شناور: مهد تولد موجودات دریایی
پناهگاه نوزادان
دانشمندان از این توده‌های گیاهی به عنوان «جزایر زیستی شناور» یاد می‌کنند. لاک‌پشت‌های تازه از تخم درآمده، سال‌ها در این توده‌ها پنهان می‌مانند تا زره‌شان سخت شود.
اکوسیستم چند‌لایه
- کوسه‌های پوربیگل در سایه‌ها گشت می‌زنند
- پرستوهای دریایی برمودا در اطراف آن شناورند و در حال شکار میگو
- بیش از ۱۰۰ گونه بی‌مهره در این زیستگاه ساکن‌اند
چرخه‌های زندگی و مهاجرت
سفر شگفت‌انگیز مارماهی‌ها
مارماهی‌های اروپایی و آمریکایی زندگی‌شان را از اینجا آغاز می‌کنند، همچون نخ‌هایی شفاف. آن‌ها به سوی رودخانه‌ها روانه می‌شوند، دهه‌ها در آب شیرین زندگی می‌کنند و سپس هزاران کیلومتر را بازمی‌گردند تا برای یک‌بار تخم‌گذاری کنند و بمیرند.
دیگر مهاجران بزرگ
- نهنگ‌های گوژپشت هر بهار از این دریا عبور می‌کنند
- ماهی‌های تُن با سرعت بالا در راه محل تخم‌گذاری‌شان از این مسیر می‌گذرند
محرک اقلیمی منحصر به‌فرد
یک ماشین پنهان در سکوت
سطح آب در تابستان به حدود ۲۸–۳۰ درجه سانتی‌گراد و در زمستان به ۱۸–۲۰ درجه می‌رسد. این نوسانات حرارتی، باعث جریان‌های عمقی می‌شود که آب گرم و شور را به سمت شمال و آب خنک را به جنوب بازمی‌گرداند. این فرآیند، نقشی حیاتی در تنظیم الگوهای آب‌وهوایی در دو سوی اقیانوس دارد.
جذب دی‌اکسید کربن
این دریا نقش مهمی در جذب گاز کربن‌دی‌اکسید دارد و آن را در پوسته‌های پلانکتونی قفل می‌کند که سپس به کف دریا می‌ریزد.
تهدیدات انسانی برای دریای سارگاسو
دریاچه‌ای که حالا زباله‌دانی شده
چهار جریان اقیانوسی به‌طور مداوم زباله‌ها را به این منطقه می‌کشانند:
- جریان اطلس شمالی
- جریان قناری
- جریان استوایی شمالی
- جریان آنتیل
هر کیلومتر مربع از این منطقه ممکن است بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ قطعه زباله پلاستیکی داشته باشد.
تخریب فیزیکی و صوتی
- کشتی‌های باری با پروانه‌های خود، پوشش گیاهی را پاره می‌کنند
- رنگ‌های سمی از بدنه کشتی‌ها جدا می‌شود
- سر و صدای زیرآبی تماس نهنگ‌های عنبر را مختل می‌کند
- تورهای سرگردان، لاک‌پشت‌های جوان را گرفتار می‌کنند
ردیابی تغییرات از دهه ۱۹۵۰ تاکنون
پایش مداوم
دانشمندان در نزدیکی برمودا، از سال ۱۹۵۴ داده‌هایی درباره دما، شوری، اکسیژن و pH جمع‌آوری کرده‌اند. از دهه ۱۹۸۰، دمای میانگین آب حدود ۱ درجه سانتی‌گراد افزایش یافته که باعث:
- کاهش اختلاط عمقی
- کاهش اکسیژن در اعماق
- اختلال در تغذیه پلانکتون‌ها شده است
ابزارهای پیشرفته پایش
- نقشه‌های «ناهنجاری شوری»
- شاخص‌های قلیاییت در مقیاس حوضه‌ای
- شناورهای آرگو
- اسکن‌های ماهواره‌ای
این داده‌ها اکنون معیار طلایی برای پایش اسیدی شدن اقیانوس هستند.
رقابت با گرمایش جهانی
اقدامات حفاظتی
کمیسیون دریای سارگاسو، نهادی بین‌دولتی که از سال ۲۰۱۴ فعال است، خواستار:
- تعیین مسیرهای خاص برای کشتیرانی
- ممنوعیت صید قلابی در فصل تخم‌ریزی لاک‌پشت‌ها شده است
موانع قانونی
از آنجا که هیچ کشوری مالک این دریا نیست، اعمال قانون در آب‌های آزاد بسیار دشوار است.
پیامدهای گرمایش
سارگاسوم اکنون در دریای کارائیب آنقدر زیاد رشد می‌کند که برای پاک‌سازی آن، از بولدوزر استفاده می‌شود. اما وقتی این گیاه‌ها می‌میرند، گازهای گلخانه‌ای آزاد می‌کنند و از «جاذب کربن» به «منبع کربن» تبدیل می‌شوند.
اهمیت نجات دریای سارگاسو
اگر این دریا از بین برود:
- مارماهی‌ها زادگاه خود را از دست می‌دهند
- نهنگ‌ها به منطقه‌ای خالی از غذا می‌رسند
- الگوهای طوفانی اروپا تغییر می‌کند
- اقیانوس اطلس بیشتر از گذشته گرمای اضافی زمین را ذخیره می‌کند
اقدامات جهانی
کشورها اکنون درباره معاهده‌ای برای:
- کاهش پلاستیک در دریا
- گسترش مناطق محافظت‌شده
بحث می‌کنند.
شرکت‌های کشتیرانی نیز در حال آزمایش پروانه‌های کم‌صدا و بسته‌بندی‌های تجزیه‌پذیر هستند.
نتیجه‌گیری
دریای سارگاسو، با آن‌که روی نقشه تنها لکه‌ای آبی به‌نظر می‌رسد، قاره‌ها را به هم پیوند می‌دهد، موجوداتی در آن سوی جهان را تغذیه می‌کند و گزارشگری زنده از تغییرات سیاره‌ای است.
آب‌های آرام شاید بی‌صدا باشند، اما پیام‌شان روشن است: آرامش را حفظ کن، یا آماده طوفان باش.
این مطالعه در نشریه Frontiers in Marine Science منتشر شده است.
