این یک حقیقت کاملاً تثبیت‌شده است که لایه اوزون سیاره ما را از تشعشعات مضر ماوراءبنفش محافظت می‌کند و نقش حیاتی در حفظ حیات بر روی زمین دارد.
حفظ این لایه به عنوان یکی از بزرگترین موفقیت‌های بشری در همکاری جهانی برای حفظ محیط‌زیست به شمار می‌آید.
با این حال، وقتی اوزون به سطح زمین نفوذ کرد، دیگر یک نگهبان خاموش نبود؛ بلکه به یک تهدید خطرناک برای محیط‌زیست و سلامت عمومی تبدیل شد.
تأثیرات اوزون سطح زمین
اوزون سطح زمین ترکیبی مضر از آلاینده‌هایی است که از فعالیت‌های انسانی مانند فرآیندهای صنعتی، انتشار گازهای وسایل نقلیه و جنگل‌زدایی تولید می‌شود.
تحت تابش مستقیم نور خورشید، آلودگی اوزون باعث اختلالات قابل توجهی در اکوسیستم‌ها می‌شود.
نه تنها این آلودگی خطرات جدی برای سلامت انسان دارد و مشکلات تنفسی و قلبی-عروقی ایجاد می‌کند، بلکه توانایی گیاهان در جذب دی‌اکسید کربن را نیز مختل می‌کند و نقش آن‌ها در کاهش تغییرات اقلیمی را تضعیف می‌کند.
اوزون و کاهش رشد جنگل‌ها
تحقیقات جدید منتشر شده در مجله Nature Geoscience تصویر نگران‌کننده‌ای از تهدید روزافزون آلودگی اوزون سطح زمین ارائه می‌دهد. این آلودگی به طور قابل توجهی رشد سالانه جنگل‌های گرمسیری را کاهش داده است و میانگین کاهش 5.1 درصدی در رشد جدید به ثبت رسیده است.
این وضعیت در آسیا حتی بدتر است، جایی که برخی مناطق با کاهش چشمگیر 10.9 درصدی در رشد جدید جنگل‌ها مواجه هستند که نشان‌دهنده تأثیر نابرابر آلودگی اوزون در سراسر جهان است.
کاهش ذخیره‌سازی کربن در جنگل‌ها
به گفته دکتر الکساندر چیسمن از دانشگاه جیمز کوک و دانشگاه اکستر، جنگل‌های گرمسیری نقش حیاتی در جبران انتشار دی‌اکسید کربن دارند. او می‌گوید: «مطالعه ما نشان می‌دهد که آلودگی هوا می‌تواند این خدمات اکوسیستمی حیاتی را به خطر بیاندازد.»
این مطالعه تخمین می‌زند که آلودگی اوزون از جذب 290 میلیون تن کربن در سال از سال 2000 جلوگیری کرده است.
این کاهش قابل توجه در ظرفیت جذب کربن نشان می‌دهد که آلودگی اوزون چه تأثیر مخربی بر جنگل‌های گرمسیری داشته است؛ جنگل‌هایی که برای جذب کربن اضافی جوی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی ضروری هستند.
«مجموعه این زیان‌ها به معنای کاهش 17 درصدی در حذف کربن توسط جنگل‌های گرمسیری در طول این قرن است.» دکتر چیسمن افزود.
آلودگی اوزون و تلاش‌های بازسازی جنگل‌ها
شهری‌سازی، صنعتی‌سازی و افزایش سوختن سوخت‌های فسیلی باعث افزایش انتشار مولکول‌های پیش‌ساز اوزون، مانند اکسیدهای نیتروژن، شده است.
دکتر فلوشی براون، یکی از نویسندگان اصلی این مطالعه می‌گوید: «پیش‌بینی می‌شود که غلظت اوزون در مناطق گرمسیری به دلیل افزایش انتشار پیش‌سازها و تغییرات شیمیایی جوی در دنیای گرم‌شده افزایش یابد.»
این افزایش سطح اوزون تهدید بزرگی برای تلاش‌های بازسازی جنگل‌های فعلی و آینده، به‌ویژه در مناطقی که برای کاهش تغییرات اقلیمی حیاتی هستند، به شمار می‌رود.
بهبود کیفیت هوا
دکتر براون می‌گوید: «ما دریافتیم که مناطقی که در حال حاضر و در آینده برای بازسازی جنگل‌ها در نظر گرفته شده‌اند، به‌طور نامتناسبی تحت تأثیر این اوزون افزایش یافته قرار دارند. واضح است که کیفیت هوا نقش مهم اما غالباً نادیده گرفته‌شده‌ای در جذب و ذخیره کربن توسط جنگل‌ها دارد.»
نویسنده همکار این مطالعه، پروفسور استیون سیچ، خاطرنشان می‌کند که بهبود کیفیت هوا برای جذب و ذخیره مؤثر کربن توسط جنگل‌ها حیاتی است.
پروفسور سیچ افزود: «پذیرش آینده‌ای با حفاظت محیط‌زیستی بیشتر منجر به کاهش اوزون سطح زمین، بهبود کیفیت هوا و همچنین افزایش جذب کربن در جنگل‌های گرمسیری خواهد شد.»
دوگانگی اوزون
اوزون در دو شکل وجود دارد: یکی به عنوان یک سپر محافظ در استراتوسفر و دیگری به عنوان یک آلاینده مضر در سطح زمین.
در حالی که اوزون استراتوسفری برای مسدود کردن تشعشعات مضر ماوراءبنفش ضروری است، اوزون سطح زمین (که به عنوان اوزون تروپوسفری نیز شناخته می‌شود) هنگامی که آلاینده‌های ناشی از وسایل نقلیه، فعالیت‌های صنعتی و آتش‌سوزی‌ها با نور خورشید واکنش نشان می‌دهند، شکل می‌گیرد.
این اوزون سطح زمین به عنوان یک گاز گلخانه‌ای عمل می‌کند و باعث افزایش دما و تغییرات اقلیمی می‌شود.
آلودگی اوزون نه تنها تهدیدی برای جنگل‌های گرمسیری است، بلکه بر طیف گسترده‌ای از اکوسیستم‌ها نیز تأثیر می‌گذارد. علاوه بر کاهش رشد جنگل‌ها، اوزون می‌تواند به محصولات کشاورزی آسیب برساند، بهره‌وری کشاورزی را کاهش دهد و با تغییر تعاملات بین گیاه و خاک، کیفیت آب را تحت تأثیر قرار دهد.
پیامدهای گسترده‌تر اکولوژیکی آلودگی اوزون به وضوح در حال آشکار شدن است، و این نیاز فوری به مقررات سخت‌گیرانه‌تر کیفیت هوا و کاهش انتشار آلاینده‌هایی که منجر به شکل‌گیری اوزون می‌شوند، را برجسته می‌کند.
این مطالعه در مجله Nature Geoscience منتشر شده است.
