در کشفی تکان‌دهنده، پژوهشگران رفتار جدیدی از اجتماع‌پارسیتی مورچه‌ها را ثبت کرده‌اند؛ جایی که یک ملکه مهاجم وارد کلونی می‌شود، کارگران را فریب می‌دهد، و باعث می‌شود آن‌ها ملکه واقعی و مادر خود را بکشند. پس از این قتل، ملکه مهاجم قدرت را در دست می‌گیرد و کلونی، نسل او را مانند گذشته پرورش می‌دهد.
این یافته‌ها نوع تازه‌ای از مادرکشی (Matricide) را معرفی می‌کند که در آن نه مادر سود می‌برد نه نسل او، بلکه تنها یک طرف سوم پارازیتی برنده است.
داستانی عجیب‌تر از تخیل
«در ابتدا می‌خواستم عنوان مقاله‌ام شبیه یک افسانه باشد؛ جایی که دختری فریب می‌خورد تا مادرش را بکشد.» این را کیزو تاکاسوکا، نویسنده اصلی از دانشگاه کیوشو می‌گوید. «از ChatGPT پرسیدم آیا چنین داستانی وجود دارد؟ پاسخ منفی بود. پس این نمونه‌ای از طبیعت است که حتی از تخیل نیز فراتر می‌رود.»
وقتی هیچ‌کس از مادرکشی سود نمی‌برد
مادرکشی در طبیعت نادر است. معمولاً اگر رخ دهد، به نفع مادر یا نفع نسل او تمام می‌شود. اما در این گونه جدید، هیچ‌کدام برنده نیستند؛ تنها ملکه پارازیتی پیروز میدان است که قتل را مهندسی می‌کند و سپس تمام مزایا را می‌برد.
«در این مادرکشی جدید، نه مادر سود می‌برد نه فرزندان. تنها طرف سوم، یعنی ملکه پارازیتی، برنده است.» – تاکاسوکا
نقش بو در فریب کلونی: مورچه‌هایی با بوی بد
این مطالعه روی دو گونه پارازیتی Lasius orientalis و Lasius umbratus تمرکز دارد که در ژاپن به «مورچه‌های بدبو» مشهورند. میزبان‌های آن‌ها گونه‌های Lasius flavus و Lasius japonicus هستند.
کلونی‌ها با بو زندگی می‌کنند. هر کلونی یک «امضای شیمیایی» دارد و هر مورچه با بوی ناآشنا، دشمن تلقی می‌شود. اینجاست که ملکه پارازیتی دست به حقه می‌زند.
طبق گفته تاکاسوکا: «پیش از ورود به لانه، ملکه مهاجم بوی کلونی را با تماس با کارگران بیرون‌لانه‌ای روی بدن خود می‌گیرد تا شناسایی نشود.»
ملکه مهاجم چگونه کارگران را فریب می‌دهد؟
وقتی کارگران او را پذیرفتند، ملکه پارازیتی به سراغ ملکه اصلی می‌رود و اسلحه واقعی‌اش را رو می‌کند: اسپری بدبویی که احتمالاً اسید فرمیک است.
این اسپری خطرناک، ملکه را نمی‌کشد بلکه بوی طبیعی او را تخریب می‌کند و به یک بوی دافع و تهدیدکننده تبدیل می‌کند.
«این ترفند باعث می‌شود دخترانی که تا لحظه‌ای قبل از مادرشان محافظت می‌کردند، او را دشمن تصور کنند.» – تاکاسوکا
ملکه مهاجم پس از اسپری فوراً عقب‌نشینی می‌کند، چون همان بو می‌تواند باعث حمله کارگران به خودش نیز شود.
مرحله آخر: کارگران کار را تمام می‌کنند
ملکه پارازیتی چند بار برمی‌گردد تا اسپری را تجدید کند تا زمانی که کارگران مادر خود را بکشند و جسد او را از لانه بیرون بکشند.
ظهور بی‌صدا‌ی ملکه جدید
بعد از حذف ملکه واقعی، ملکه پارازیتی بدون بوی خطرناک بازمی‌گردد. سپس شروع به تخم‌گذاری می‌کند و کارگران، که حالا ملکه ندارند، به صورت طبیعی از نسل او مراقبت می‌کنند.
کلونی ادامه پیدا می‌کند اما میراث ژنتیکی آن کاملاً ربوده شده است؛ تمام کارگران آینده، دختران ملکه مهاجم خواهند بود.
پیامدهای اجتماعی در کلونی مورچه‌ها
اجتماع‌پارسیتی در مورچه‌ها پدیده‌ای قدیمی است. بسیاری از گونه‌ها نیز از روش‌های شیمیایی برای استتار استفاده می‌کنند. برخی حتی ملکه را شخصاً می‌کشند.
اما این مطالعه یک مکانیسم تازه را نشان می‌دهد؛ جایی که قاتل، خود ملکه پارازیتی نیست، بلکه کارگران فریب‌خورده‌اند.
این راهبرد خطر کمتر و بهره‌وری بیشتری دارد و احتمالاً در گونه‌هایی که از اسید فرمیک برای دفاع و تعریف هویت استفاده می‌کنند، رایج‌تر است.
آیا گونه‌های دیگر مورچه هم چنین کاری می‌کنند؟
تنها مورچه‌های زیرخانواده Formicinae قادر به تولید اسید فرمیک هستند. بنابراین تکرار چنین رفتاری در گونه‌های دیگر ممکن است نیازمند شیمی متفاوت باشد.
با این حال، پژوهشگران معتقدند این نمونه تنها آغاز راه است و امکان رخداد این نوع مادرکشی در گونه‌های دیگر نیز وجود دارد.
در دنیای حشرات، بو همان هویت است و این هویت می‌تواند هک شود؛ و وقتی این اتفاق بیفتد، حتی قابل‌احترام‌ترین فرد کلونی نیز می‌تواند با چند قطره «عطر اشتباه» به دشمن تبدیل شود.
منبع انتشار
این پژوهش در مجله Current Biology منتشر شده است.
اگر این رفتار شگفت‌انگیز مورچه‌ها برایت جذاب بود، نظر خود را کامنت کن یا این مقاله را با دیگران به اشتراک بگذار.
