در نگاه اول، قطب شمال ممکن است ساکت و خالی از حیات به نظر برسد، اما در واقع در دل خود یک شبکه پویا و پیوسته از زندگی را پنهان کرده است. در این منطقه، هر موجود زنده به طریقی به موجودات دیگر وابسته است و این تعاملات پیچیده زیست‌محیطی اغلب از دید ما پنهان می‌مانند.
نقش غیرمنتظره خرس قطبی در اکوسیستم قطب شمال
در میان این موجودات، خرس قطبی که معمولاً به عنوان شکارچی برتر منطقه شناخته می‌شود، نقشی بسیار فراتر از شکار دارد: او تأمین‌کننده اصلی غذا برای جامعه‌ای متنوع از لاشه‌خواران است که به باقی‌مانده شکارهای او وابسته‌اند.
مطالعه‌ای جدید که در مجله Oikos منتشر شده است، نشان می‌دهد خرس‌های قطبی تنها شکارچی نیستند، بلکه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان غذا برای حیوانات قطب شمال نیز شناخته می‌شوند. پژوهشگران تخمین زده‌اند که این خرس‌ها سالانه حدود ۷٫۶ میلیون کیلوگرم گوشت شکار در محیط باقی می‌گذارند. این باقی‌مانده‌ها باعث زنده‌ماندن بخش بزرگی از شبکه غذایی منطقه می‌شوند.
چگونه خرس‌های قطبی حیات قطبی را تغذیه می‌کنند
وقتی یک خرس قطبی فُک را شکار می‌کند، ماجرا به خوردن آن ختم نمی‌شود. بقایای شکار روی یخ‌های دریایی به ضیافتی برای گونه‌های دیگر تبدیل می‌شود.
روباه‌های قطبی، زاغ‌ها، و حتی پرندگان کوچک‌تر، برای گذران زمستان‌های طولانی به همان گوشت وابسته‌اند. این رفتار، دنیای دریا و خشکی را از طریق عادت تغذیه‌ای یک شکارچی به هم متصل می‌کند.
«یافته‌های ما برای نخستین‌بار نشان می‌دهد که خرس‌های قطبی تا چه اندازه به عنوان تأمین‌کننده غذا در اکوسیستم خود نقش دارند و چه میزان از حیات منطقه به آن‌ها وابسته است»،
گفت هالی گمبلین، نویسنده اصلی این پژوهش و دانشجوی دکتری دانشگاه مانیتوبا.
او افزود: «هیچ گونه‌ای در طبیعت نمی‌تواند جایگزین کامل رفتار شکار خرس قطبی شود؛ رفتاری که شامل بیرون کشیدن شکار از آب و رها کردن بقایای آن روی یخ برای استفاده سایر گونه‌هاست.»
وابستگی گونه‌های قطبی به خرس‌های قطبی
پژوهشگران شناسایی کردند که ۱۱ گونه جانوری مستقیماً به لاشه‌های خرس‌های قطبی وابسته‌اند و ۸ گونه دیگر نیز به‌صورت غیرمستقیم از آن بهره‌مند می‌شوند. به بیان دیگر، زمانی که یک خرس قطبی شکار می‌کند، ده‌ها موجود دیگر نیز از همان منبع تغذیه می‌شوند.
این ارتباط شکننده است. اگر خرس‌های قطبی کمتر شکار کنند، لاشه‌خواران غذای کمتری خواهند یافت و این تغییر ظریف می‌تواند تعادل زیستی کل قطب شمال را بر هم بزند.
هر لاشه‌ای که باقی می‌ماند، بخشی از ریتم بزرگ‌تری است که به حفظ حیات در این بیابان یخ‌زده کمک می‌کند.
یک شبکه غذایی به‌هم‌پیوسته
این چرخه حتی بر موجودات کوچک‌تر و نامرئی‌تر نیز تأثیر می‌گذارد. باکتری‌ها و بی‌مهرگان روی بقایا رشد می‌کنند، آن‌ها را تجزیه کرده و مواد مغذی را دوباره به اکوسیستم بازمی‌گردانند.
حتی پرندگانی که از سراسر قطب شمال مهاجرت می‌کنند، برای بازیابی انرژی و ادامه مسیر خود به همین منابع غذایی متکی‌اند.
موج حاصل از یک شکار، از شکارچیان تا تجزیه‌کنندگان امتداد می‌یابد. زمانی که یخ‌ها زودتر از موعد ذوب می‌شوند، این زنجیره از هماهنگی خارج شده و شکاف‌هایی در چرخه غذایی ایجاد می‌شود.
قطب شمال، هرچند پهناور و سرد است، اما مانند سیستمی دقیق و هماهنگ عمل می‌کند؛ جایی که از دست رفتن تنها یک پیوند، کل زنجیره را دچار اختلال می‌کند.
ذوب یخ‌های دریایی و پیامدهای آن
افزایش دمای زمین باعث کاهش یخ‌های دریایی شده است؛ همان سکویی که خرس‌های قطبی برای شکار به آن وابسته‌اند. با کاهش یخ، فرصت شکار فُک‌ها نیز کم می‌شود. در نتیجه، لاشه‌خواران نیز منبع غذایی خود را از دست می‌دهند. این واکنش زنجیره‌ای آرام اما عمیق است.
«پژوهش ما نقش حیاتی خرس‌های قطبی را به عنوان تأمین‌کنندگان لاشه برجسته می‌کند»، گفت دکتر نیکولاس پیل‌فولد، دانشمند در ائتلاف حیات‌وحش باغ‌وحش سن‌دیگو.
«یخ دریا به عنوان سکویی برای گونه‌های مختلف عمل می‌کند تا به بقایای شکار دسترسی داشته باشند و کاهش یخ، دسترسی به این منبع انرژی را محدود می‌کند.»
او افزود: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد کاهش جمعیت خرس‌های قطبی در دو زیست‌جمعیت مختلف، باعث از دست رفتن بیش از ۳۰۰ تُن منابع غذایی برای لاشه‌خواران در هر سال شده است.»
از دست دادن هر خرس قطبی، تنها نابودی یک شکارچی نیست؛ بلکه خلأی در شبکه غذایی قطب شمال ایجاد می‌کند — سکوتی که بر پهنه یخ‌ها گسترده می‌شود.
از بین رفتن تعادل با نابودی خرس‌های قطبی
این مطالعه نشان می‌دهد که گونه‌های قطبی تا چه اندازه به یکدیگر وابسته‌اند و خرس‌های قطبی ستون اصلی این توازن هستند. وقتی جمعیت آن‌ها کاهش یابد، اثر آن از روباه‌ها تا پرندگان، و حتی باکتری‌های تجزیه‌کننده باقی‌مانده‌ها احساس می‌شود.
قطب شمال همچون یک سیستم یکپارچه عمل می‌کند، جایی که قدرت در اتصال است، نه جدایی. نجات خرس قطبی یعنی نجات کل این شبکه.
حفاظت از یخ‌های دریایی تضمین می‌کند که جریان انرژی بین دریا و خشکی ادامه یابد. بدون این پل حیاتی، قطب شمال نه‌تنها یک گونه را از دست می‌دهد، بلکه ریتم بقای خود را نیز از دست خواهد داد.
منبع: مجله Oikos
