شرکت آمریکایی Colossal Biosciences موفق شد گونه‌ای از گرگ‌های منقرض‌شده را پس از ۱۲۵۰۰ سال دوباره زنده کند. این پروژه که با استفاده از DNA باستانی و فناوری‌های پیشرفته‌ی ویرایش ژن اجرا شده، توجه جامعه علمی را جلب کرده و البته با انتقاداتی نیز روبه‌رو شده است.
احیای نخستین گونه منقرض‌شده با موفقیت کامل
گرگی که هزاران سال پیش منقرض شده بود، اکنون دوباره به حیات بازگشته است. شرکت بیوتکنولوژی مستقر در دالاس آمریکا، Colossal Biosciences اعلام کرده که «گرگ ماقبل تاریخ» یا Ulukurt، نخستین گونه منقرض‌شده‌ای است که با موفقیت کامل به حیات بازگردانده شده است.
این شرکت توانسته سه گرگ ماقبل تاریخی خاکستری خلق کند. دانشمندان با استفاده از DNA باستانی و فناوری‌های ویرایش ژن و شبیه‌سازی، ژن این گرگ‌ها را با نزدیک‌ترین خویشاوندان امروزی‌شان، یعنی گرگ‌های خاکستری ترکیب کردند. نتیجه این کار، گرگ‌هایی بود که اگرچه دقیقاً با نسخه اصلی یکسان نیستند، اما به شکل چشم‌گیری شبیه به آنها هستند.
الهام‌بخش گرگ‌های ترسناک Game of Thrones
گرگ باستانی Aenocyon dirus یا همان Ulukurt، یکی از بزرگ‌ترین شکارچیان آمریکای شمالی بوده است. این گونه‌ی عظیم‌الجثه، الهام‌بخش گرگ‌های ترسناک سریال «Game of Thrones» نیز بوده است.
این گرگ‌ها از گرگ‌های خاکستری بزرگ‌تر، دارای جمجمه‌ای پهن‌تر، پشمی ضخیم و روشن و آرواره‌هایی قدرتمندتر بودند.
پروژه‌ای محرمانه تا امروز
شرکت Colossal که از سال ۲۰۲۱ روی احیای ماموت، پرنده دودو و ببر تاسمانی کار می‌کند، تا پیش از این اطلاعاتی درباره پروژه گرگ‌های باستانی منتشر نکرده بود.
بن لم، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار این شرکت، در بیانیه‌ای اعلام کرد:
«این دستاورد بزرگ، نخستین نمونه موفق از کاربرد فناوری احیای گونه‌های منقرض‌شده است. ما با استفاده از DNA استخراج‌شده از دندانی ۳۰۰۰ ساله و جمجمه‌ای ۷۲۰۰۰ ساله، توانستیم توله‌های سالم گرگ ماقبل تاریخ تولید کنیم.»
از DNA باستانی تا تولد دوباره
دانشمندان توانستند از دو فسیل باستانی، مجموعه‌های ژنی و اطلاعات ژنتیکی کاملی استخراج کنند. این ژن‌ها با گونه‌های زنده مانند روباه‌ها، شغال‌ها و گرگ‌ها مقایسه شد تا ویژگی‌هایی همچون خز ضخیم و سفید شناسایی شوند.
با استفاده از این داده‌ها، دانشمندان ۲۰ تغییر ژنتیکی در ۱۴ ژن انجام دادند. سلول‌های دست‌کاری‌شده سپس شبیه‌سازی شدند و به تخمک‌های اهدایی منتقل شدند. در نهایت، جنین‌های سالم در بدن مادران جایگزین رشد کردند.
سه بارداری موفق صورت گرفت و تولد نخستین گونه‌های احیاشده تاریخ رقم خورد. Colossal اعلام کرد که از سگ‌های خانگی درشت‌جثه و نژاد ترکیبی به عنوان مادران جایگزین استفاده شده است.
طبق اعلام شرکت، دو توله نر در ۱ اکتبر ۲۰۲۴ و یک توله ماده در ۳۰ ژانویه ۲۰۲۵ به دنیا آمده‌اند.
علم یا فلسفه؟ مسئله این است
لاو دالن، استاد ژنومیک تکاملی از دانشگاه استکهلم و مشاور پروژه، توضیح داد که برای دست‌یابی به این هدف، از فناوری CRISPR برای جایگزینی ویژگی‌های گرگ ماقبل تاریخ در ژن‌های گرگ خاکستری استفاده شده است.
او گفت:
«صادقانه بگویم، ۹۹.۹٪ ژنوم این حیوانات متعلق به گرگ خاکستری است. این‌که چند ژن باید تغییر کند تا به آنها صفت گرگ ماقبل تاریخی بدهیم، بیشتر یک موضوع فلسفی است.»
با این حال، دالن تأکید کرد:
«این توله‌ها ژن‌هایی از گرگ ماقبل تاریخ دارند که آنها را به موجوداتی شبیه چیزی تبدیل کرده که طی ۱۳ هزار سال گذشته دیگر دیده نشده. این واقعاً خیره‌کننده است.»
سرمایه‌گذاری عظیم؛ موفقیت یا اتلاف منابع؟
از زمان تأسیس Colossal در سپتامبر ۲۰۲۱ توسط بن لم و جرج چرچ، ژنتیک‌دان دانشگاه هاروارد، این شرکت بیش از ۴۳۵ میلیون دلار سرمایه جذب کرده است.
هرچند پروژه احیای ماموت طبق برنامه اولیه پیش نرفته، اما شرکت اعلام کرده که تا سال ۲۰۲۸ نخستین توله ماموت پشمالو را معرفی خواهد کرد.
چالش‌های اخلاقی و زیست‌محیطی
بزرگ‌ترین انتقاد به این پروژه‌ها، هزینه‌های هنگفتی است که می‌توان آنها را در حوزه‌هایی کاربردی‌تر صرف کرد. همچنین رفاه حیواناتی که به عنوان مادران جایگزین استفاده می‌شوند، محل بحث است.
اما به گفته کریستوفر پرستون، استاد فلسفه محیط‌زیست در دانشگاه مونتانا، شرکت Colossal استانداردهای بالایی برای رفاه حیوانات رعایت کرده و با همکاری انجمن حمایت از حیوانات آمریکا، تأسیساتی بزرگ و مجهز ایجاد کرده است.
پرستون افزود:
«Colossal اقدامات محتاطانه‌ای برای جلوگیری از پیامدهای ناخواسته ژنتیکی انجام داده و از ویرایش‌های پرخطر اجتناب کرده است.»
او با این حال معتقد است که بازگرداندن گرگ‌های ماقبل تاریخ به اکوسیستم طبیعی هدفی دست‌نیافتنی است، هرچند این شرکت چنین آرزویی برای ماموت‌ها دارد.
