برخی پرندگان وحشی می‌توانند بدنی با ویژگی‌های یک جنس داشته باشند در حالی که DNA آن‌ها به جنس دیگر تعلق دارد. شواهد جدید نشان می‌دهد این پدیده بسیار بیشتر از آن چیزی است که دانشمندان پیش‌تر تصور می‌کردند و اهمیت ویژه‌ای برای گونه‌هایی دارد که تحت فشار بقا قرار دارند.
یافته‌های کلیدی پژوهش
بررسی ۵ گونه پرنده
- پژوهشگران دانشگاه Sunshine Coast (UniSC) نزدیک به ۵۰۰ پرنده از پنج گونه شناخته‌شده را بررسی کردند.
- نتایج نشان داد تا ۶٪ از پرندگان دارای عدم تطابق میان جنس فیزیکی و جنس ژنتیکی بودند.
- این خطا می‌تواند منبع پنهانی برای اشتباه در تحقیقات پرندگان باشد و خطری بالقوه برای جمعیت‌های در معرض تهدید ایجاد کند.
ماده‌هایی با اندام تناسلی نرانه
- دکتر دومینیک پاتون (استادیار UniSC) گفت:
«این موضوع نشان می‌دهد که تعیین جنسیت در پرندگان وحشی انعطاف‌پذیرتر از آن چیزی است که فکر می‌کردیم و حتی می‌تواند تا بزرگسالی ادامه یابد.»
- گونه‌های بررسی‌شده شامل زاغچه‌ها، کوکابوراها، کبوترها و لوریکیت‌ها بودند.
- پس از مرگ پرندگان در بیمارستان‌های حیات‌وحش کوئینزلند جنوبی، اندام‌های تناسلی بررسی و جنس ژنتیکی آن‌ها با آزمایش DNA تعیین شد.
- یافته مهم این بود که ۹۲٪ از پرندگان با وارونگی جنسی، ژنتیکی ماده بودند اما اندام‌های تولیدمثلی نرانه داشتند.
- حتی یک مورد دیده شد که کوکابورای ژنتیکی نر دارای فولیکول‌های بزرگ و لوله رحمی متسع بود که نشان از تخم‌گذاری اخیر داشت.
تعریف وارونگی جنسی در پژوهش
- پرندگان وارونه جنسی به سه گروه تقسیم شدند:
- نرهای ژنتیکی با فنوتیپ کاملاً ماده
- ماده‌های ژنتیکی با فنوتیپ کاملاً نر
- پرندگانی با ترکیب ویژگی‌های تخمدانی و بیضوی
- نکته مهم: این عدم تطابق تنها به جوجه‌ها محدود نبود، بلکه در پرندگان بالغ هم مشاهده شد.
- وارونگی جنسی در زیست‌شناسی پدیده‌ای شناخته‌شده است و در ماهی‌ها، دوزیستان و خزندگان به‌خوبی ثبت شده اما در پرندگان وحشی و پستانداران به ندرت تأیید شده است.
پیامدها برای حفاظت پرندگان
- پاتون توضیح داد:
«درک این‌که وارونگی جنسی چگونه و چرا رخ می‌دهد برای حفاظت و بهبود دقت پژوهش‌های پرندگان حیاتی است.»
- اگر جمعیتی تعداد بیشتری نر یا ماده کاربردی نسبت به DNA نشان دهد، برآورد نادرست از توانایی تولیدمثل رخ خواهد داد.
- این مسأله در جمعیت‌های کوچک یا رو به کاهش، که هر فصل تولیدمثل اهمیت دارد، حیاتی است.
- کلنسی هال (دانشجوی دکتری UniSC) هشدار داد:
«این موضوع می‌تواند باعث عدم تعادل نسبت جنسی، کاهش جمعیت، تغییر ترجیحات جفت‌یابی و حتی سقوط جمعیت شود.»
دشواری در تمایز نر و ماده
- روش‌های سنتی مانند پر و بال، اندازه و رفتار می‌تواند گمراه‌کننده باشد.
- آزمایش DNA معمولاً استاندارد طلایی به شمار می‌آید، اما نتایج جدید نشان داد حتی نشانگرهای ژنتیکی نیز همیشه با جنس عملکردی مطابقت ندارند.
- پژوهشگران دریافتند که نتایج آزمایش DNA می‌تواند تا ۶٪ مواقع اشتباه باشد.
- این میزان خطا برای جمعیت‌های کوچک یا گونه‌های در معرض خطر می‌تواند سرنوشت‌ساز باشد.
علل احتمالی وارونگی جنسی
- پژوهش علت دقیق را مشخص نکرد، اما چند عامل احتمالی مطرح شد:
- مواد مختل‌کننده غدد درون‌ریز که بر هورمون‌های لازم برای رشد جنسی اثر می‌گذارند.
- استرس مزمن که می‌تواند سطح هورمون‌ها را تغییر داده و مسیر رشد را عوض کند.
- شرایط محیطی خاص مانند مناطق کشاورزی نیمه‌شهری، جایی که کوکابورای نر-ماده یافت شد و احتمال تجمع مواد شیمیایی وجود داشت.
- پرسش‌های کلیدی برای تحقیقات آینده:
- آیا وارونگی در تخم، در مرحله جوجه‌گی یا در بزرگسالی رخ می‌دهد؟
- آیا برخی گونه‌ها بیشتر مستعد هستند؟
- آیا پدیده‌هایی مانند موج‌های گرما یا خشکسالی از طریق مسیرهای استرسی نقش دارند؟
مسیرهای آینده پژوهش
- گام فوری: اصلاح روش‌شناسی
- ترکیب آزمایش DNA با بررسی مستقیم اندام‌های تولیدمثلی
- یا توسعه روش‌های غیرتهاجمی بر پایه آزمایش‌های هورمونی
- گام گسترده‌تر: بعد اکولوژیکی
- اگر وارونگی جنسی به‌حدی رایج باشد که نسبت جنسی محلی را تغییر دهد، مدیران باید این موضوع را در مدل‌سازی جمعیت، تعیین سقف برداشت یا طراحی برنامه‌های بازسازی لحاظ کنند.
جمع‌بندی
این پژوهش نشان داد پرندگان همیشه به‌طور دقیق در «جعبه‌های ژنتیکی» قابل قرار گرفتن نیستند. بدن و جمعیت آن‌ها می‌تواند بسیار سیال‌تر باشد. پذیرش این واقعیت باعث دقت بیشتر پژوهش‌ها و اثربخشی بهتر اقدامات حفاظتی خواهد شد.
این مطالعه در مجله Biology Letters منتشر شده است.
