دانشمندان هشدار می‌دهند که اقیانوس‌های زمین بیش از هر زمان دیگری در حال جذب گرما هستند. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که این گرمایش با سرعتی بی‌سابقه رخ داده است، تغییری که بر الگوهای آب‌وهوایی و زندگی دریایی تأثیر می‌گذارد.
بررسی داده‌های دو دهه گذشته
پژوهشگران داده‌های جهانی دمای اقیانوس را از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ بررسی کرده و آن‌ها را با شرایط اوایل دهه ۲۰۰۰ مقایسه کردند. نتایج، به دو ناحیه عرض جغرافیایی نزدیک به ۴۰ درجه در هر دو نیم‌کره اشاره دارد، جایی که دمای آب‌ها به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافته است.
«نادر است که الگویی این‌چنین مشخص از دل داده‌های اقلیمی بیرون بیاید،»
دکتر کوین ترنبرث از دانشگاه اوکلند و مرکز ملی تحقیقات جوی آمریکا (NCAR) در بولدر، کلرادو می‌گوید که رهبری این مطالعه را بر عهده داشته است.
Image by freepik
پیش‌زمینه‌ای از روند گرمایش اقیانوس‌ها
اهمیت پایش گرمای اقیانوسی
کارشناسان از دهه‌ها پیش افزایش محتوای گرمایی اقیانوس‌ها را مستند کرده‌اند. این داده‌ها سرنخ‌هایی درباره تغییرات اقلیمی زمین ارائه می‌دهند، زیرا بیش از ۹۰٪ گرمای اضافی ناشی از تغییرات اقلیمی در اقیانوس‌ها ذخیره می‌شود.
توزیع نابرابر گرما
گرمای اقیانوسی به‌طور یکنواخت پخش نمی‌شود. برخی عرض‌های جغرافیایی سریع‌تر گرم می‌شوند، در حالی که دیگر مناطق تقریباً پایدار باقی مانده‌اند. در حال حاضر، دو منطقه‌ی اطراف ۴۰ درجه عرض جغرافیایی در هر دو نیم‌کره، به‌عنوان نقاط با بیشترین سرعت گرمایش شناسایی شده‌اند.
نقشه نواحی گرم‌شونده
موقعیت جغرافیایی مناطق بحرانی
این نواحی از اقیانوس اطلس شمالی در نزدیکی سواحل شرقی آمریکا تا آب‌های مجاور ژاپن گسترش دارند و از سوی دیگر، از حوالی نیوزیلند و تاسمانی تا اقیانوس اطلس شرقی آرژانتین ادامه می‌یابند.
تأثیر جریان‌های بادی و اقیانوسی
این الگوی توزیع هم‌زمان با تغییرات در جریان‌های بادی جتی (Jet Stream) رخ داده که از غرب به شرق حرکت می‌کنند. جریان‌های اقیانوسی نیز در واکنش به این تغییرات، گرما را به شیوه‌ای متفاوت منتقل می‌کنند.
روش‌شناسی داده‌ها و عمق سنجش
پژوهشگران دمای آب را در نوارهایی با عرض یک درجه از سطح تا عمق ۶۵۰۰ فوت (حدود ۲ کیلومتر) اندازه‌گیری کردند. تغییرات از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۳ دنبال شد و اوایل دهه ۲۰۰۰ به‌عنوان خط پایه مورد استفاده قرار گرفت.
استفاده از زتاجول برای سنجش گرما
واحد اندازه‌گیری زتاجول (Zettajoule) به معنای یک سکستیلیون ژول است. این واحد با دقت بالا، امکان تشخیص تغییرات جزئی اما مهم در محتوای گرمایی اقیانوس را حتی در لایه‌های عمیق فراهم کرده است.
گرمایش در مناطق استوایی
شواهد از گرم شدن ناحیه °۱۰ شمالی تا °۲۰ جنوبی
علاوه بر نوارهای عرض متوسط، دانشمندان افزایش دمای قابل‌توجهی در مناطق استوایی بین ۱۰ درجه شمالی تا ۲۰ درجه جنوبی مشاهده کرده‌اند. با این‌حال، به‌دلیل نوسانات شدید دمایی ناشی از پدیده‌های ال‌نینو و لانینا، این تغییرات یکنواخت نبوده‌اند.
تأثیر گرما بر رطوبت و بارندگی
با وجود این نوسانات، مناطق استوایی همچنان گرمای زیادی جذب می‌کنند. این انرژی در رطوبت جو ذخیره شده و می‌تواند از طریق پیوندهای دور (Teleconnections) بر الگوهای بارشی مناطق بسیار دور تأثیر بگذارد.
تغییرات غیرعادی در جریان جتی
جابجایی مسیر طوفان‌ها
به نظر می‌رسد که حرکت مسیر طوفان‌ها به سمت قطب‌ها با نوارهای گرم‌شونده همراه است. پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که تغییرات جزئی در گردش جو و الگوهای بادی، مسیرهای جدیدی برای انتقال گرما ایجاد کرده‌اند.
زنجیره‌ای از واکنش‌های اقلیمی
الگوهای بادی جدید، سطح دریا را به هم می‌زنند و جهت جریان‌های گرم را هدایت می‌کنند. این گرمای اقیانوسی سپس به لایه‌های عمیق‌تر نفوذ می‌کند و یک واکنش زنجیره‌ای ایجاد می‌کند که می‌تواند بر طوفان‌ها و بارندگی‌ها تأثیر بگذارد.
پیامدهای گرمایش سریع اقیانوس‌ها
افزایش بخار آب و بارندگی شدیدتر
گرمایش سریع‌تر اقیانوس‌ها میزان بخار آب موجود در جو را افزایش می‌دهد. این رطوبت بیشتر، شرایط را برای بارش‌های سنگین‌تر فراهم می‌کند. این مسئله نگرانی‌هایی درباره سیلاب‌ها و افزایش رویدادهای طوفانی ایجاد کرده است.
نقش ترکیبی انسان و طبیعت
فعالیت انسانی در کنار چرخه‌های طبیعی
درحالی‌که تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت انسان علت اصلی افزایش گرمای اقیانوسی است، دانشمندان تأکید دارند که چرخه‌های طبیعی نیز نقش دارند. پدیده‌هایی مانند نوسان جنوبی ال‌نینو می‌توانند نوسانات کوتاه‌مدتی ایجاد کنند که یا سیگنال گرمایش بلندمدت را تقویت یا موقتاً پنهان کنند.
اهمیت بررسی بلندمدت داده‌ها
این تأثیرات متداخل، نتیجه‌گیری از داده‌های کوتاه‌مدت را دشوار می‌کند. به‌همین دلیل، رصد روندها در مقیاس دهه‌ای – مانند این مطالعه – برای جدا کردن سیگنال‌های اقلیمی پایدار از نویزهای موقت ضروری است.
چرا گرمایش اقیانوس اهمیت دارد؟
تأثیر بر اکوسیستم‌های دریایی و اقتصاد
تغییرات شدید دما می‌تواند اکوسیستم‌های دریایی را دچار اختلال کند، زیستگاه‌ها را تغییر دهد و پراکندگی گونه‌ها را تحت‌تأثیر قرار دهد. آب‌های گرم‌تر مسیر مهاجرت و محل‌های تغذیه را تغییر می‌دهند که این امر بر صنعت شیلات و اقتصادهای ساحلی تأثیرگذار است.
پدیده عجیب: مناطق با ثبات حرارتی
پایداری دمایی در عرض‌های ۲۰ درجه
یکی از یافته‌های غیرمنتظره، عدم وجود گرمایش چشمگیر در عرض‌های ۲۰ درجه در هر دو نیم‌کره است. این مناطق نیمه‌گرمسیری در محتوای گرمایی اقیانوس تقریباً پایدار باقی مانده‌اند، موضوعی که در تضاد با روند فراگیر گرمایش است.
عبور گرما از نواحی نیمه‌گرمسیری
دانشمندان معتقدند این پایداری به دلیل نحوه عبور جریان‌های اقیانوسی و جوی از این مناطق است. به جای انباشت گرما، این نواحی ممکن است نقش گذرگاه‌هایی را ایفا کنند که در آن گرما بازتوزیع می‌شود.
جمع‌بندی: هشدار برای آینده اقلیم و دریاها
اطلاعات جدید نشان می‌دهد که واکنش بخش‌های مختلف اقیانوس به گرمایش می‌تواند متفاوت باشد. این موضوع لزوم تحقیقات مستمر برای پایش تغییرات، تحلیل الگوها و طراحی راهکارهای واکنشی مناسب را تقویت می‌کند.
