پروانه‌ها به‌طور نگران‌کننده‌ای در حال ناپدید شدن از مناظر روستایی بریتانیا هستند. اما امید در برخی از آشناترین جلوه‌های طبیعت نهفته است: پرچین‌های خاردار، تکه‌جنگل‌های کوچک و حتی تنها یک درخت بلوط در وسط مزرعه.
یافته‌های جدید دانشگاه آکسفورد و سازمان محافظت از پروانه‌ها
مطالعه‌ای که توسط دانشگاه آکسفورد و مؤسسه Butterfly Conservation هدایت شده، نشان می‌دهد که همین ویژگی‌های ساده می‌توانند به افزایش جمعیت پروانه‌ها در زمین‌های کشاورزی معمولی کمک کنند.
این پژوهش نویدبخش گونه‌هایی مانند پروانه‌ی لکه‌دار جنگلی (Speckled Wood) و پروانه‌ی قهوه‌ای چمنی (Meadow Brown) است که در حالی‌که شمارش‌های ملی به پایین‌ترین سطوح تاریخی خود رسیده‌اند، هنوز شانسی برای بقا دارند.
تصویری ده‌ساله از وضعیت پروانه‌ها در حومه
بررسی داده‌های بلندمدت
تیم پژوهشی داده‌های ده‌ساله‌ای را از طرح “Wider Countryside Butterfly Survey” استخراج کردند؛ پروژه‌ای که در آن داوطلبان مسیرهایی به طول یک کیلومتر را در اطراف زمین‌های کشاورزی طی کرده و تمام پروانه‌های مشاهده‌شده را ثبت می‌کنند.
در مجموع، بیش از هزار مسیر در سراسر انگلستان بررسی شد. سپس هر مسیر با نقشه‌های زیستگاهی مقایسه شد که شعاعی سه کیلومتری از هر مسیر را پوشش می‌دادند.
نتایج واضح: پوشش گیاهی بیشتر، پروانه بیشتر
هر جا که پرچین‌ها، درختچه‌ها یا درختان میدانی فضای بیشتری را اشغال کرده بودند، شمارش پروانه‌ها افزایش یافته بود. این الگو در مناطقی با زمین‌های زراعی بسیار مشخص‌تر بود؛ مناطقی که به‌دلیل نظم بیش‌ازحد، گوشه‌های وحشی کمی دارند.
اهمیت درختان و پرچین‌ها در تنوع زیستی کشاورزی
نظر دکتر روت فبر، نویسنده اصلی تحقیق
دکتر روت فبر می‌گوید:
«این داده‌ها تنها بخشی از داستان را بازگو می‌کنند. یافته‌های ما نه تنها اهمیت درختان و پرچین‌ها را برای تنوع زیستی در مزارع نشان می‌دهند، بلکه نشان می‌دهند که در چراگاه‌های مدیریت‌شده‌ی فشرده، پروانه‌ها نسبت به زمین‌های زراعی تعداد کمتری دارند.»
در حال حاضر چراگاه‌های تولید علوفه که برای بهره‌وری حداکثری کوددهی و بارها بریده می‌شوند، بیش از یک‌چهارم کشور را پوشش می‌دهند. حتی تغییرات جزئی در نحوه‌ی مدیریت آن‌ها می‌تواند تعادل را به نفع حیات‌وحش تغییر دهد.
کشاورزان مایل به کمک‌اند، اما نیاز به حمایت دارند
گفتگو با کشاورزان
دانشمندان با ۳۱ کشاورز که زمین‌هایشان در نزدیکی مسیرهای بررسی شده بود، مصاحبه کردند. اغلب آن‌ها مزایای پرچین‌ها و درختان سایه‌دار را درک می‌کردند؛ از پناه‌دادن به دام‌ها گرفته تا جذب آب‌های سیلابی.
اما تقریباً همگی در مورد هزینه‌ها و تعهدات مرتبط با کاشت، هرس و جایگزینی این عناصر ابراز نگرانی کردند. همین مسئله، نقطه‌ی اصلی تنش در این پژوهش بود.
تأکید بر نقش حمایتی سیاست‌گذاران
دکتر فبر تأکید می‌کند:
«کاملاً روشن است که کشاورزان اهمیت این زیستگاه‌های حیاتی را درک می‌کنند. اما آن‌ها نیاز به حمایت دارند. باید درک کنیم که درختان و پرچین‌ها کالاهای عمومی هستند که برای حیات‌وحش و مردم مفیدند.»
او افزود که پرداخت‌های زیست‌محیطی کشاورزی باید فراتر از نسخه‌های پایه‌ای بروند و هزینه‌ی واقعی حفظ سلامت عناصر چوبی را برای دهه‌ها پوشش دهند. در غیر این صورت، نیت‌های خوب با افزایش قیمت غلات به راحتی کنار گذاشته می‌شوند.
پرچین‌ها: بزرگراه پروانه‌ها در مزارع
پرچین‌ها فقط مرز بین زمین‌ها نیستند. شاخه‌های درهم آن‌ها منبع تغذیه برای کرم‌های پروانه بوده و شهد لازم برای پروانه‌های بالغ را فراهم می‌کند. پوشش ضخیم باد را می‌شکند و به پروانه‌ها امکان گرم‌شدن و پرواز در روزهای خنک‌تر را می‌دهد.
پرچین‌ها به عنوان کریدورهای سبز
مهم‌تر از همه، این خطوط پوشش گیاهی به‌عنوان راهروهای سبز عمل می‌کنند که حشرات را از یک منطقه‌ی پرگل به دیگری هدایت می‌کنند و از منزوی‌شدن جمعیت‌ها جلوگیری می‌کنند.
این شبکه همان چیزی است که پروانه‌های معمولی دقیقاً در حال حاضر به آن نیاز دارند. آمارهای جدید نشان می‌دهد که سال ۲۰۲۴ یکی از بدترین سال‌ها در تاریخ ثبت‌شده بوده است. برای نخستین بار، بیش از نیمی از گونه‌های پروانه در بریتانیا وارد روند کاهش بلندمدت شده‌اند.
پروانه‌ها به زمین‌های کشاورزی بهتری نیاز دارند
نقش کلیدی کشاورزان
دکتر فبر می‌گوید:
«ما می‌دانیم که پروانه‌ها، حتی گونه‌های رایج روستایی، با مشکل جدی مواجه‌اند. پروانه‌ها شاخص‌هایی مهم برای تنوع زیستی گسترده‌تر هستند. بنابراین اقداماتی که به آن‌ها کمک کند، به سایر گونه‌های در حال کاهش نیز کمک خواهد کرد.»
«با توجه به اینکه ۷۰٪ از مساحت بریتانیا زمین کشاورزی است، کشاورزان و مالکان زمین نقش حیاتی در احیای این گونه‌ها از طریق حفاظت و بازسازی پرچین‌ها و درختان دارند.»
کشاورزی با در نظر گرفتن نیازهای پروانه‌ها
پروژه‌های آزمایشی در مزرعه‌ی Northfield
گروه دکتر فبر در حال بررسی یک راهکار امیدوارکننده است. در مزرعه Northfield در نزدیکی آکسفورد، گاوها روزانه در سیستم «چِرا به سبک جمعی (Mob Grazing)» جابجا می‌شوند تا به هر بخش از مرتع زمان کافی برای بازیابی داده شود.
او می‌گوید:
«پروژه‌ی فعلی من کشاورزی باززنده‌ساز (Regenerative Farming) را بررسی می‌کند؛ مدلی که با استفاده از چرای دام و سایر شیوه‌ها، به ارتقای سلامت خاک و افزایش کربن خاک کمک می‌کند.»
ارتباط مدیریت مرتع با اقلیم و تنوع زیستی
این رویکرد در حال جلب توجه روزافزون به‌عنوان راه‌حلی برای مدیریت مراتع و مقابله با اثرات اقلیمی کشاورزی است.
دکتر فبر همچنین تأکید می‌کند که به تحقیقات بیشتری در زمینه تأثیر این نوع مدیریت بر تنوع زیستی، به‌ویژه گروه‌های بی‌مهره‌ی زمینی مانند پروانه‌ها، شب‌پره‌ها و سایر گرده‌افشان‌ها نیاز است.
بررسی اولیه اثرات در پوشش‌های گیاهی متنوع
بررسی‌های اولیه مشخص خواهد کرد که آیا در صورت جایگزینی چمنزارهای انبوه با پوشش‌های گل‌دار و متنوع، جمعیت پروانه‌ها دوباره افزایش می‌یابد یا خیر.
پیام ساده تحقیق: گوشه‌های طبیعی را حفظ یا گسترش دهید
پیام تحقیق ساده اما قدرتمند است: گوشه‌های به‌ظاهر درهم، اما دوست‌دار پروانه‌ها در حومه بریتانیا را حفظ یا گسترش دهید. تنها یک پرچین خاردار یا یک دسته بید درهم‌ریخته می‌تواند برای اتصال مسیرهای زیستی پروانه‌ها کافی باشد.
نگاه آینده‌نگر به زیرساخت سبز
برای کشاورزان، قدم بعدی دریافت حمایت مالی واضح است؛ حمایتی که تلاش آن‌ها را هرسال جبران کند. برای سیاست‌گذاران نیز این یعنی درختان و پرچین‌های مزرعه را به‌عنوان زیرساخت سبز ببینند، همان‌قدر حیاتی که جاده‌ها و سیستم‌های زهکشی.
پروانه‌ها واکنش سریعی دارند؛ اگر کریدورهای زیستی برایشان ایجاد کنید، باز خواهند گشت. اگرچه حومه به‌نظر کاملاً اصلاح‌شده می‌رسد، اما بازسازی آن می‌تواند از چیزی به‌سادگی اجازه‌دادن به یک بلوط جوان برای رشد یا رها کردن یک ردیف زالزالک برای شکوفه‌دادن آغاز شود.
شناخت این واقعیت که همین حرکات کوچک می‌توانند دوباره زندگی را به زمین بدوزند، اولین گام است.
